باب:طبعيات

پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (ڊسمبر، 2024ع)

هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي.
هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن.
مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان پھريائين اتفاق راءِ حاصل ڪريو.


ڪورونا وائرس مرض 2019	اسلام	قرآن	جاگرافي	تاريخ	رياضيات	سائنس	معاشرو	طرزيات	فلسفو	مذهب	بابن جي فهرست

باب:طبيعيات

طبيعيات (Physics) مادي جو سائنسي مطالعو آهي، ان جا بنيادي جزا، ان جي حرڪت ۽ رويي جي ذريعي خلا ۽ وقت ۽ توانائي ۽ قوت جي لاڳاپيل ادارا آهن. فزڪس سڀ کان بنيادي سائنسي مضمونن مان هڪ آهي. هڪ سائنسدان جيڪو فزڪس جي شعبي ۾ ماهر آهي، هڪ فزيڪسسٽ سڏيو ويندو آهي. فزڪس قديم ترين علمي مضمونن مان هڪ آهي. گذريل ٻن هزارن سالن کان گهڻو وقت، فزڪس، ڪيمسٽري، حياتيات ۽ رياضي جون ڪجهه شاخون قدرتي فلسفي جو حصو هيون، پر 17هين صديءَ ۾ سائنسي انقلاب دوران، اهي قدرتي سائنس الڳ الڳ تحقيقي ڪوششن ۾ شامل ٿي ويا. فزڪس تحقيق جي ڪيترن ئي بين الاقوامي شعبن سان ٽڪراءُ ڪري ٿو، جهڙوڪ بائيو فزڪس ۽ ڪوانٽم ڪيمسٽري، ۽ فزڪس جون حدون سختيءَ سان بيان ٿيل نه آهن. فزڪس ۾ نوان خيال اڪثر ڪري ٻين سائنسن پاران اڀياس ڪيل بنيادي ميکانيزم جي وضاحت ڪن ٿا ۽ انهن ۽ ٻين علمي شعبن جهڙوڪ رياضي ۽ فلسفو ۾ تحقيق جا نوان رستا تجويز ڪن ٿا.

فزڪس ۾ ترقيون اڪثر ڪري نئين ٽيڪنالاجي کي فعال ڪن ٿيون. مثال طور، اليڪٽرومگنيٽزم، سولڊ اسٽيٽ فزڪس ۽ ايٽمي فزڪس جي سمجھه ۾ اڳڀرائي سڌي طرح ٽيڪنالاجيز جي ترقيءَ جو سبب بڻيون جن جديد سماج کي تبديل ڪري ڇڏيو آهي، جهڙوڪ ٽيليويزن، ڪمپيوٽر، گهريلو سامان ۽ ايٽمي هٿيار؛ ٿرموڊائنامڪس ۾ ترقي، صنعتي ترقيءَ جو سبب بڻيو ۽ ميڪانيات ۾ پيش رفت ڪيلولس جي ترقي کي متاثر ڪيو. (مڪمل مضمون...)

چونڊيل مضمون

موسم جا ماڊل، "تفريقي مساوات" (Differential Equation) جا نظام، فزڪس جي قانونن جي بنياد تي، استعمال ڪن ٿا. جيڪي تفصيل سان سيال جي حرڪت، ٿرموڊائنامڪس، تابڪاري جي منتقلي ۽ ڪيمسٽري تي ٻڌل آهن ۽ ڪوآرڊينيٽ سسٽم، جيڪو ڌرتيءَ کي 3D گرڊ ۾ ورهائي ٿو، استعمال ڪن ٿا. هر گرڊ سيل ۾ واء، گرميءَ جي منتقلي، سج جي تابڪاري، نسبتي رطوبت، پاڻيءَ جي مرحليوار تبديلين ۽ مٿاڇري جو هائڊرولوجي جي حساب سان حساب ڪيو ويندو آهي ۽ پاڙيسري سيلن سان رابطي کي، مستقبل ۾ ماحول جي خاصيتن جي حساب لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.

عددي موسم جي اڳڪٿي (NWP) موجوده موسمي حالتن جي بنياد تي موسم جي اڳڪٿي ڪرڻ لاءِ ماحول ۽ سمنڊ جا رياضياتي ماڊل استعمال ڪري ٿي. جيتوڻيڪ 1920ع جي ڏهاڪي ۾ پهرين ڪوشش ڪئي وئي، 1950ع جي ڏهاڪي ۾ ڪمپيوٽر جي تخليق جي اچڻ تائين اهو نه هو ته عددي موسم جي اڳڪٿيون حقيقي نتيجا پيدا ڪيون. ڪيترن ئي عالمي ۽ علائقائي اڳڪٿين جا ماڊل دنيا جي مختلف ملڪن ۾ هلايا وڃن ٿا، موجود موسمي مشاهدن کي استعمال ڪندي ريڊيوساونڊز، موسمي سيٽلائيٽس ۽ ٻين مشاهدي واري نظام کي انپٽ طور استعمال ڪيو وڃي ٿو. ساڳئي طبيعي اصولن تي ٻڌل رياضياتي ماڊل استعمال ڪري سگهجن ٿا يا ته مختصر مدت جي موسم جي اڳڪٿيون يا ڊگهي مدت جي موسمي اڳڪٿيون؛ بعد ۾ وڏي پيماني تي موسمياتي تبديلي کي سمجهڻ ۽ پروجيڪٽ ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويو آهن. علائقائي ماڊلز ۾ ڪيل سڌارن کي اڀرندڙ طوفان جي رستي ۽ هوا جي معيار جي اڳڪٿين ۾ اهم سڌارن جي اجازت ڏني وئي آهي. جڏهن ته، ماحوليات جا ماڊل ان عمل کي سنڀالڻ ۾ خراب ڪارڪردگي ڪن ٿا جيڪي نسبتاً محدود علائقي، جهڙوڪ جهنگ جي باهه، ۾ ٿين ٿا. (مڪمل مضمون...)

ڇا توهان کي خبر آهي؟

... ته، سون جا ورق اٽڪل 500 ايٽم ٿلها هوندا آهن؟
... ته، لارج هيڊرون ڪولائڊر ۾، پروٽان روشنيءَ جي رفتار جي 99.9999991 سيڪڙو جي برابر هلن ٿا جڏهن 7 ٽيٽرا اليڪٽرون وولٽ جي توانائي سان تيز ٿين ٿا؟
... ته، 29,97,92,458 ميٽر في سيڪنڊ جي رفتار سان، روشني ڌرتيءَ کان چنڊ تائين 1.2 سيڪنڊن ۾ پهتي وڃي ٿي؟

منتخب ٿيل تصوير

فزڪس تي فينمين جا ليڪچرز هڪ 1964ع جي فزڪس جي درسي ڪتاب آهي جيڪو رچرڊ پي. فائينمين، رابرٽ بي. ليٿن ۽ ميٿيو سينڊز جو لکيل آهي، جيڪو 1961-1963ع ۾ ڪيليفورنيا انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي (ڪالٽيڪ) ۾ انڊر گريجوئيٽ شاگردن کي فينمين پاران ڏنل ليڪچرن تي ٻڌل آهي. ان ۾ رياضي، برقناطيست، نيوٽونئين فزڪس، ڪوانٽم فزڪس ۽ فزڪس جو تعلق ٻين سائنسن سان جي موضوعن تي ليڪچر شامل آهن. ڇهه آساني سان پهچندڙ باب بعد ۾ هڪ ڪتاب ۾ مرتب ڪيا ويا جنهن جو عنوان آهي ڇهو آسان ٽڪرا: فزڪس جي ضروريات ان جي سڀ کان شاندار استاد طرفان وضاحت ڪئي وئي آهي ۽ ڇھ وڌيڪ "سِڪس ناٽ سو ايزي پيسز" ۾: آئن اسٽائن جو نسبت جو نظريو، سميٽري ۽ خلائي وقت جا موضوع شامل آهن. show another

لاڳاپيل پورٽل

سٺا مضمون load new batch

اها سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.

شمسي نظام ۾ زندگي جا اُڃاڻ

ڊاڪٽر يوسف سومرو

سائنسدانن هميشه هن سوال جي جواب کي تلاش ڪرڻ ۾ رُڌل آهن ته ٻين دنيائن ۾ زندگي ڪهڙي شڪل ۾هوندي؟ اُنهن دنيائن ۾ جن جي ڪيمسٽري ۽ تاريخ ڌرتي تي موجود انسانن کان مڙئي مختلف هوندي. ڌرتي کان ڏور اسان جي پنهنجي ڪهڪشان ۾ موجود هڪ الڳ دنيا آهي پر امڪان آهي ته اُتي زندگي ٿي سگھي ٿي ۽ جيڪڏهن زندگي هوندي ته به ڪنهن به لحاظ کان اهڙي نه هوندي جنهن کي اسان اڄ تائين ڏسي چڪا آهيون. زحل گرھ جي سڀ کان وڏي چنڊ ٽائيٽن (Titan) جو مٿاڇرو مڪمل طور تي ڪڪرن ۽ ڌنڌ سان ڍڪيل رهندو آهي. ٽائيٽن ڪنهن حد تائين اسان کي ڌرتي جيان ئي لڳي ٿو. ڌرتي جيان هن گرھ تي به وايومنڊل آهي جنهن ۾ گھڻي ڀاڳئي نائٽروجن آهي پر اُها ڌرتي تي موجود نائٽروجن کان لڳ ڀڳ 4 ڀيرا وڌيڪ گھاٽي آهي. ٽائيٽن جي هوا ۾ آڪسيجن نه آهي ۽ اُهو ڌرتي کان تمام گھڻو ٿڌو پڻ آهي. ڌنڌ جي ڪجھ سو ڪلوميٽر ٿُلهي چادر کي پار ڪرڻ کانپوءِ ڏسڻ جي لاءِ جيڪو نظارو ملي ٿو اُهو ائين لڳي ٿو ته ڄڻ اها ڌرتي جو ئي حصو هجي. ڌرتي کانسواءِ شمسي نظام ۾ فقط ٽائيٽن تي برسات وسي ٿي. ٽائيٽن تي نديون، سامونڊي ڪنارن سان گڏوگڏ سوين ڍنڍون پڻ موجود آهن اُنهن مان هڪ ڍنڍ پکيڙ ۾ اُتر آمريڪا جي سُپريئر ڍنڍ کان به وڏي آهي. ڌرتي جيان ٽائيٽن جي ندين مان ٻاڦ مٿي اُٿي ٿي ۽ گھاٽي ٿي ڪري ٻيهر برسات جي شڪل ۾ وسندي آهي. برسات سان نديون وهن ٿيون جيڪي ڌرتي جي سطح جيان تراشي ڪري ماٿرين جي شڪل ڏين ٿيون. پر هڪ وڏو فرق پڻ آهي. ٽائيٽن جا سمنڊ ۽ وسندڙ برسات عام پاڻي مان ٺهيل نه آهن پر اها مئٿين (methane) ۽ ائيٿين (ethane) جا ٺهيل آهن. ڌرتي تي اُهي ماليڪيول ملي ڪري قدرتي گئس کي ٺاهين ٿا. ٽائيٽن تي اُها پٽڙي جي شڪل ۾ آهن. ٽائيٽن تي پاڻي جو هڪ وڏو مقدار آهي پر اُهو پاڻي ڄمي ڪري پٿر جيان سخت ٿي ويو آهي. حقيقت ۾ ٽائيٽن تي جيڪا به فطري منظرن سان ڀريل خشڪي يا جبل آهن اُهي سڀ انهيءِ برف جي پاڻي مان ئي ٺهيا آهن. ٽائيٽن جو گرمي پد ڌرتي جي گرمي پد کان سوين درجا ڪاٽو آهي تنهنڪري هتي پاڻي پٽڙي شڪل ۾ نٿو ٿي سگھي.

ڪارل سيگان اهو پهريون فلڪياتي حياتيات جو ماهر (Astrobiologists) هو جنهن ٽائيٽن تي زندگي هئڻ جي باري ۾ کوجنا ڪئي هئي. هاڻ به ماهرن کي اها اميد آهي ته ٽائيٽن جي هائيڊروڪاربان (hydrocarbon) ڍنڍن ۾ زندگي جا آثار ٿي سگھن ٿا پر ان قسم جي زندگي جي بنيادي ڪيمسٽري اڃان تائين اسان کي معلوم زندگي جي بناوت کان مڪمل طور تي مختلف هوندي. ڌرتي تي موجود سموري زندگي جو دارومدار پاڻي تي هوندو آهي. ٽائيٽن جي سطح تي پاڻي موجود ئي نه آهي. تنهن هوندي به اسان هڪ ٻئي قسم جي زندگي جو تصور ڪري سگھون ٿا. اهو به ٿي سگھي ٿو ته ٽائيٽن تي اهڙي قسم جا جاندار هجن جيڪي ساھ کڻڻ ۾ آڪسيجن نه پر هائيڊروجن کي استعمال ڪندا هجن ۽ ڪاربان ڊائي آڪسائيڊ جي بدران مئٿين کي ٻاهر خارج ڪندا هجن ۽ توانائي جي ذريعي جي لاءِ کنڊ جي بدران ايسٽلين (acetylene) کي استعمال ڪندا هجن. اسان اهو ڪهڙي ريت معلوم ڪري سگھون ٿا ته تيل جي ڪاري رنگ وارين لهرن جي هيٺيان هن قسم جا جاندار موجود آهن يا نه؟ جيڪڏهن ٽائيٽن جي Kraken جي نالي سان سڏجندڙ سمنڊ ۾ ٽٻي لڳائي وڃي تڏهن به اُتي ايتري ته اُونداهي آهي جو ڪجھ به نظر نٿو اچي سگھي. جيڪڏهن ڌرتي تي موجود سمورو تيل ۽ قدرتي گئس کي ملايو وڃي ته به اُنهن جي حيثيت ٽائيٽن تي موجود خزانن جي اڳيان ڪجھ به نه آهي.

ڊسمبر جي سالگرهون

1610ع - گليلو گليلي وينس جي مرحلن جو مشاهدو ڪيو.
1942ع - اينريڪو فرمي جي نگراني هيٺ شڪاگو يونيورسٽي ۾، آمريڪي فزڪس سوسائٽي پهريون خودمختار ايٽمي زنجير رد عمل (Chain Reaction) عمل ۾ آيو.
1968ع - اپولو 8 لانچ ڪيو ويو.
1995ع - هبل خلائي دوربين ڊيپ فيلڊ تصويرون ورتيون.

پيدائشون

1852ع - هينري بيڪيوريل
1900ع - جارج يوگين اوهلن بيڪ
25 ڊسمبر، 1642ع – آئزڪ نيوٽن
5 ڊسمبر، 1901ع - ورنر هيسنبرگ
18 ڊسمبر، 1856ع - جي. جي. ٿامسن

عام تصويرون

هيٺيون وڪيپيڊيا تي مختلف فزڪس سان لاڳاپيل مضمونن مان تصويرون آهن.

A stylized replica of the point-contact transistor invented at Bell Labs on December 23, 1947

فزڪس جي تاريخ
جديد فزڪس
ڪنسنسڊ مادو فزڪس

زمرا

فزڪس جا موضوع