قدرتي فلاسفي
نظر ھيٺ مضمون the philosophical study of nature تي آهي. the current in 19th-century German idealism جي لاءِ Naturphilosophie ڏسو.
قدرتي فلاسفي (Natural Philosophy) يا فطرت جو فلسفو (لاطيني philosophia naturalis مان) فزڪس، يعني فطرت ۽ طبعي ڪائنات جي فلاسفي جو مطالعو آهي. جديد سائنس جي ترقي کان اڳ اهو غالب هو.
قديم دنيا ۾ (گهٽ ۾ گهٽ ارسطو جي دور کان وٺي) 19هين صدي عيسويءَ تائين، فزڪس (فطرت) جي مطالعي لاءِ قدرتي فلسفو عام اصطلاح هو، هڪ وسيع اصطلاح جنهن ۾، جنهن کي اسين هاڻي فزڪس، نباتاتيات، زولاجي، اينٿروپالاجي ۽ ڪيميا سڏيندا آهيون، شامل هئا. اهو 19هين صدي عيسويء ۾ هو ته سائنس جي تصور کي، سائنس جي اندر مختلف مضمونن سان گڏ، جهڙوڪ فلڪيات، حياتيات ۽ فزڪس، ان جي جديد شڪل ڏني وئي، ادارا ۽ ڪميونٽيون سائنس لاءِ وقف ڪيون ويون.[1]آئزڪ نيوٽن جي ڪتاب، "Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica" (قدرتي فلاسفي جا رياضياتي اصول) (1687) 17هين صدي عيسويءَ ۾ قدرتي فلسفي جي اصطلاح جي استعمال جي عڪاسي ڪري ٿو. جيتوڻيڪ 19هين صدي عيسويء ۾، ڪم جيڪو جديد فزڪس جي گهڻو ڪري وضاحت ڪرڻ ۾ مدد ڪئي، کي Treatise on Natural Philosophy جو عنوان ڏنو ويو.
جرمن روايت ۾، Naturphilosophie (فطرت جو فلسفو) 18 هين ۽ 19 صدي عيسويءَ ۾ فطرت ۽ روح جي قياس آرائي واري وحدت کي حاصل ڪرڻ جي ڪوشش جي طور تي، علمي روايت کي رد ڪرڻ ۽ ان سان گڏ ڪتب آڻيندڙ چرچ وارن، ڪانٽين عقليت پسنديءَ سان، ارسطو جي مابعدالطبعيات جي جاءِ تي قائم رهيو. جرمن فلسفي ۾ ڪي وڏا نالا هن تحريڪ سان جڙيل آهن، جن ۾ گوئٽي، هيگل ۽ شيلنگ شامل آهن. فطرتي فلسفي جو تعلق رومانويت سان هو ۽ اهو هڪ نظريو هو جيڪو قدرتي دنيا کي هڪ قسم جي وڏي جاندار جي حيثيت سان سمجهندو هو، جيئن ته شخصيتون، جهڙوڪ جان لاڪ ۽ ٻيا، جيڪا هڪ وڌيڪ مشيني فلسفو جا حامي هئا، ان جي حوالي سان دنيا کي هڪ مشين وانگر خيال ڪندا هئا، هن فلسفيانه طريقي جي مخالفت ڪئي.
اصطلاح جي ابتدا ۽ ارتقا
[سنواريو]دائرو
[سنواريو]شاخون ۽ مضمون
[سنواريو]تاريخ
[سنواريو]سائنس ۽ فطرت جي فلسفي ۾ موجوده ڪم
[سنواريو]20هين صديءَ جي وچ ڌاري، ارنسٽ ميئر جي ٽيليولوجي آف نيچر تي ڪيل بحثن ۾ اها مسئلا سامهون آيا جيڪي اڳ ۾ ارسطو (حتمي سبب جي حوالي سان) ۽ ڪانٽ (عڪاسي ڪندڙ فيصلي جي حوالي سان) حل ڪيا هئا. خاص طور تي 20هين صدي جي وچ واري يورپي بحران کان وٺي، ڪجهه مفڪرن فطرت کي هڪ وسيع فلسفياتي نقطه نظر کان ڏسڻ جي اهميت تي بحث ڪيو، ان جي بجاءِ جيڪي انهن هڪ تنگ نظري واري نقطه نظر کي سمجهي ورتو هو، جيڪو پوشيده، اڻ جاچيل فلسفي تي مڪمل طور تي انحصار ڪندو آهي. سوچ جو هڪ لڪير ارسطو جي روايت مان وڌي ٿو، خاص طور تي جيئن ته ٿامس اڪويناس پاران ترقي ڪئي وئي آهي. ايڊمنڊ هوسرل جي هڪ ٻي لائين، خاص طور تي "يورپي سائنسز جو بحران" ۾ بيان ڪيو ويو آهي. هن جي شاگردن، جهڙوڪ جيڪب ڪلين ۽ هانس جونس هن موضوع کي مڪمل طور تي ترقي ڏني. آخري، پر گهٽ ۾ گهٽ نه، اتي اهو عملي فلسفو آهي جيڪو الفريڊ نارٿ وائيٽ هيڊ جي ڪمن کان متاثر آهي.
زنده عالمن ۾، برائن ڊيوڊ ايلس، نينسي ڪارٽ رائٽ، ڊيوڊ اوڊربرگ ۽ جان ڊوپري ڪجهه وڌيڪ نمايان مفڪرن مان آهن، جن کي عام طور تي طبيعي دنيا ڏانهن وڌيڪ کليل انداز اختيار ڪرڻ جي طور تي درجه بندي ڪري سگهجي ٿو. ايلس (2002ع) هڪ "نئين لازميزم" (Neo Essentialism) جي عروج جو مشاهدو ڪيو. ڊيوڊ اوڊربرگ (2007ع)، ٻين فيلسوفن سان مسئلو کڻي ٿو، جن ۾ ايلس به شامل آهي، جيڪي دعويٰ ڪن ٿا ته هڪ درجي تائين ضروري آهي. هو جديد ڪوششن کان وٺي ٿامس-ارسطو روايت کي بحال ڪري ٿو ۽ فطرت کي تجرباتي طريقي جي لمپ موضوع تائين ڦهلائڻ لاءِ ان جو دفاع ڪري ٿو. قدرتي فلسفي جي ساراهه ۾: فڪر ۽ زندگي لاءِ هڪ انقلاب (2017ع)، نڪولس ميڪسويل دليل ڏئي ٿو ته اسان کي، قدرتي فلسفي جو جديد نسخو ٺاهڻ لاءِ، فلسفي کي سڌارڻ جي ضرورت آهي ۽ سائنس ۽ فلسفي کي ٻيهر گڏ ڪرڻ جي ضرورت آهي.
پڻ ڏسو
[سنواريو]خارجي لنڪس
[سنواريو] |
وڪي قول ۾ قدرتي فلاسفي جي متعلق قول موجود آھي۔ |
 |
وڪيميڊيا العام ۾ قدرتي فلاسفي سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو. |
- "Aristotle's Natural Philosophy", Stanford Encyclopedia of Philosophy
- Institute for the Study of Nature
- "A Bigger Physics," a talk at MIT by Michael Augros
- Other articles
حوالا
[سنواريو]- ↑ Cahan, David, ed (2003). From Natural Philosophy to the Sciences: Writing the History of Nineteenth-Century Science. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0226089282.