فلڪيات

فلڪيات (Astronomy) هڪ قدرتي سائنس آهي جيڪا آسماني شين ۽ ڪائنات ۾ واقع ٿيندڙ واقعن جو مطالعو ڪري ٿي. اهو انهن جي اصليت ۽ انهن جي مجموعي ارتقا کي بيان ڪرڻ لاءِ رياضي، فزڪس ۽ ڪيمسٽري استعمال ڪري ٿو. دلچسپي جي شين ۾ سيارا، چنڊ، تارا، نيبولا، ڪهڪشان، ميٽيورائڊس، اسٽرائڊس ۽ ڪاميٽ شامل آهن. لاڳاپيل واقعن ۾ دنیا جی سپرانووا ڌماڪا، گاما شعاع جا ڦڙا، ڪواسار، بلزار، پلسر ۽ ڪائناتي مائڪرو ويڪرو پسمنظر جي تابڪاري شامل آهن. عام طور تي، فلڪيات هر ان شيء جو مطالعو ڪري ٿو جيڪو ڌرتيء جي ماحول کان ٻاهر نڪرندو آهي. علم ڪائنات، علم فلڪيات جي هڪ شاخ آهي جيڪا پوري ڪائنات جو مطالعو ڪري ٿي.

فلڪيات قديم ترين قدرتي سائنسن مان هڪ آهي. رڪارڊ ٿيل تاريخ ۾ شروعاتي تمدن رات جي آسمان جو طريقي سان مشاهدو ڪيو. انهن ۾ مصري، بابلي، يوناني، هندستاني، چيني، مايا ۽ آمريڪا جا ڪيترائي قديم مقامي ماڻهو شامل آهن. ماضيءَ ۾ فلڪيات ۾ مختلف شعبا، جيئن فلڪيات، مشاهداتي فلڪيات، آسمان جي نيويگيشن ۽ ڪئلنڊر ٺاهڻ شامل هئا. پروفيشنل فلڪيات کي مشاهدي ۽ نظرياتي شاخن ۾ ورهايو ويو آهي. مشاهداتي فلڪيات فلڪياتی اجسام جي مشاهدي مان ڊيٽا حاصل ڪرڻ تي مرکوز آهي. ھن ڊيٽا کي پوءِ فزڪس جي بنيادي اصولن کي استعمال ڪندي تجزيو ڪيو ويندو آھي. نظرياتي فلڪيات، فلڪياتی شين ۽ رجحان کي بيان ڪرڻ لا ڪمپيوٽر يا تجزياتي ماڊل جي ترقي جي طرف مبني آهي. اهي ٻه شعبا هڪ ٻئي کي پورو ڪن ٿا. نظرياتي فلڪيات مشاهدي جي نتيجن کي بيان ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي ۽ مشاهدو نظرياتي نتيجن جي تصديق ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي. فلڪيات انهن چند سائنسن مان هڪ آهي جنهن ۾ شوقين هڪ سرگرم ڪردار ادا ڪن ٿا. اهو خاص طور تي حقيقي واقعن جي دريافت ۽ مشاهدي لاء صحيح آهي. شوقين فلڪيات دان ڪيترن ئي اهم دريافتن، جهڙوڪ نوان ڪاميٽ ڳولڻ، سان مدد ڪئي آهي.

تاريخ

فلڪيات جي علم کي ٻن وڏن دورن ۾ ورهائي سگهجي ٿو. بطلوسي فلڪيات، جيڪا ٽئين صدي عيسويءَ ۾ شروع ٿي هئي، ان مطابق ڌرتيءَ کي ڪائنات جو مرڪز مڃيو ويندو هو ۽ سمجهيو ويندو هو ته سج ۽ تارا جيڪي به آهن انهن سڀني جو مرڪز اسان جي هيءَ ڌرتي يا زمين آهي.

ڪوپرنيڪس جي فلڪيات سورهين صدي عيسويءَ ۾ شروع ٿي، جنهن مطابق ڪائنات جي مرڪز جي ڪا ڄاڻ ناهي. ڌرتي جو سيارو سج جي چوڌاري ۽ پنهنجي محور تي ڦري رهيو آهي ۽ ڦرڻ جا ٻيا به دائرا آهن جيئن سج منڊل (نظام شمسي) ۽ ٻين ڪهڪشائن جو نظام وغيره.

ستين صدي عيسوي ۾ جڏهن اسلام اڀريو ته عربن جي فلڪيات سادن مشاهدن تي بيٺل هئي. انهن ڏٺو پئي ته چنڊ ۽ سج اُڀرن ۽ لهن ٿا، گهٽجن ۽ وڌجن ٿا، چنڊ جي گهٽجڻ ۽ وڌڻ جو چڪر 29 کان 30 ڏينهن ۾ پورو ٿئي ٿو. سج جي شمسي سال جي پوري ٿيڻ ۾ چنڊ جا ٻارنهن مهينا لڳن ٿا.

جيستائين بطلوسي فلڪيات ۽ ان سان ملندڙ جلندڙ هندي فلڪيات جو اثر رهيو، ته ان دور جا مذهبي عالم پنهنجي ڌرمي ڪتابن مان اهو ثابت ڪندا هئا ته سندن مذهبي ڪتاب عين بطلوسي فلڪيات مطابق آهن. الخوارزمي، الفرغاني، بن الهثيم، ابو عبداجزجاني، البيروني، معين الدين الاردي، ناصر الدين الطوسي، قطب الدين الشيرازي، ابن الشاطر ۽ ٻين جا ڪتابَ ان ڳالهه جي پڪ ڪرائين ٿا.

سورهين صدي ۾ جڏهن نڪولس ڪوپرنيڪس جي فلڪيات اڀرڻ لڳي ۽ ويهين صدي تائين اها پنهنجي صداقت سان عالمي طور ڇانئجي وئي ته وري مذهبي عالمن پنهنجي پنهنجي مذهبي ڪتابن مان ثابت ڪري ڏيکاريو ته ڪوپرنيڪس جي فلڪيات جي سچائي سندن مذهبي ڪتابن مطابق آهي، جيڪا سندن مذهبي ڪتابن ۾ سوين سال اڳ ئي بيان ڪري ڇڏي وئي هئي. [[1]]