عجائب گھر

عجائب گھر
عجائب گھر
	سانٽياگو، چلي ۾ "ميوزيو چلينو ڊي آرٽ پري ڪولمبينو" قاهره، مصر ۾ "ايجپشيئن ميوزيم" اوٽاوا، ڪينيڊا ۾ "دا ڪينيڊا سائنس اينڊ ٽيڪنالاجي ميوزيم" سم شا سوئي، هانگ ڪانگ ۾ "هانگ ڪانگ ميوزيم آف آرٽس" گوري، سينيگال ۾ "غلامن جو گهر" (House of Slaves) ڪولڪتا، ڀارت جي "انڊين ميوزيم" ۾ ڊايوراما ڪراڪاو، پولينڊ ۾ "سڪينائس ميوزيم" ۾ گيلري

هڪ عجائب گھر (Museum) هڪ ادارو آهي جيڪو ثقافتي يا سائنسي طور تي اهم شيون ڏيکارڻ ۽/يا محفوظ ڪرڻ لاءِ وقف آهي. ڪيترن ئي عجائب گهرن ۾ انهن شين جون نمائشون عوامي نمائش تي آهن ۽ ڪجهه خانگي مجموعا آهن جيڪي محقق ۽ ماهرن طرفان استعمال ڪيا ويا آهن. عجائب گھر هڪ لائبريري جي ڀيٽ ۾ شين جي تمام گهڻي حد تائين ميزبان آهن ۽ عام طور تي هڪ خاص موضوع جهڙوڪ فن، سائنس، ثقافت، قدرتي تاريخ يا مقامي تاريخ تي ڌيان ڏيڻ ٿا. عوامي عجائب گھر جيڪي ميزبان نمائشون ۽ انٽرويو مظاھرن جي ميزباني ڪندا آھن اڪثر سياحتي ڪشش جا ماڳ آھن ۽ گھڻا پنھنجي ميزبان ملڪ کان ٻاھرين سياحن جي وڏي تعداد کي راغب ڪندا آھن. دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ دورو ڪيل عجائب گھر ساليانو لکين سياحن کي راغب ڪندا آھن.

قديم زماني ۾ سڀ کان قديم عجائب گھر جي قيام کان وٺي، عجائب گھر تعليمي ۽ ناياب شين جي حفاظت سان لاڳاپيل آهن. عجائب گھر دلچسپ شين جي نجي مجموعن جي طور تي پيدا ٿيا ۽ ايتري قدر نه دير سان عوام کي تعليم ڏيڻ تي زور ڀريو ويو.

اصطلاح

انگريزي لفظ ميوزيم لاطيني مان آيو آهي ۽ جمع ڪيو ويو آهي عجائب گھر (يا نادر، ميوزيا). اهو اصل ۾ قديم يوناني لفظ، "Μουσεῖον" (موسيون، يعني سرپرست ديويون) مان آهي، جيڪو عجائب گهرن لاءِ وقف ڪيل جاءِ يا مندر کي ظاهر ڪري ٿو (گريڪ مائٿولوجي آف آرٽس ۾ سرپرست ديويات) ۽ انهيءَ ڪري هڪ عمارت هوندي هئي جيڪا مطالعي ۽ فنون لاءِ الڳ رکي ويندي هئي، خاص طور تي ميوزيم (انسٽيٽيوٽ) فلسفي ۽ تحقيق لاءِ اسڪندريه ۾، جيڪو ٽالمي آءِ سوٽر (280 ق.م) جي هٿ هيٺ ٺهيل هو.

مقصد

جديد عجائب گهرن جو مقصد عوام جي مطالعي ۽ تعليم لاءِ فني، ثقافتي، يا سائنسي اهميت جي شين کي گڏ ڪرڻ، محفوظ ڪرڻ، ان جي تشريح ۽ نمائش ڪرڻ آهي. شهر جي اڳواڻن ڏانهن، هڪ فعال عجائب گھر ڪميونٽي کي شهر جي ثقافتي يا اقتصادي صحت جي ماپ ۽ ان جي رهاڪن جي نفاست کي وڌائڻ جي هڪ طريقي طور ڏسي سگهجن ٿا. عجائب گهر جي ماهرن لاءِ، هڪ عجائب گهر کي عوام جي مشن، جهڙوڪ شهري حق يا ماحوليات جي باري ۾ تعليم ڏيڻ جي طريقي طور ڏٺو وڃي ٿو. عجائب گھر، سڀ کان وڌيڪ، علم جو ذخيرو آهن. 1829ع ۾ جيمس اسمٿسن جي وصيت موجب اسمٿسونين اداري کي فنڊ ڏنا ويا ته هو ”علم جي واڌ ۽ پکيڙ“ لاءِ هڪ ادارو قائم ڪرڻ چاهندو هيو.^[1]

19 صديءَ جي آخر ۾، قدرتي تاريخ جي عجائب گھرن زندگيءَ جي درجي بندي ۽ دنيا جي تشريح لاءِ سائنسي ڊرائيو جو مثال ڏنو. انهن جو مقصد تحقيق ۽ نمائش لاءِ علم جي هر شعبي مان مثال گڏ ڪرڻ هو. گڏوگڏ، 19 صدي عيسويء دوران آمريڪي ڪاليجن کي وڌايو ويو ته انهن پڻ پنهنجي شاگردن جي تعليم کي هٿي ڏيڻ لاء پنهنجون قدرتي تاريخن جا مجموعا ٺاهن. 19 صدي جي آخري چوٿين تائين، يونيورسٽين ۾ سائنسي تحقيق جيو گھرڙن جي سطح تي حياتياتي تحقيق جي طرف منتقل ٿي رهي هئي ۽ جديد تحقيق عجائب گهرن کان يونيورسٽي جي ليبارٽرين ڏانهن منتقل ٿي وئي. ^[2] جڏهن ته ڪيترائي وڏا عجائب گھر، جهڙوڪ اسمٿسونين انسٽيٽيوٽ، اڃا تائين تحقيقي مرڪز طور معزز آهن، تحقيق هاڻي اڪثر عجائب گهرن جو بنيادي مقصد ناهي. جڏهن ته عجائب گھر جي مجموعي جي تشريح جي مقصدن جي باري ۾ هڪ جاري بحث جاري آهي، اتي مستقبل جي نسلن لاء ثقافتي نمونن جي حفاظت ۽ تحفظ لاء هڪ مسلسل مشن آهي. گهڻو خيال، ماهر، ۽ خرچ محفوظ ڪرڻ جي ڪوششن ۾ خرچ ڪيو ويو آهي ته جيئن عمر جي دستاويزن، نموني، آرٽيڪل، ۽ عمارتن ۾ خراب ٿيڻ کي روڪيو وڃي. سڀئي عجائب گھر شيون ڏيکاري ٿو جيڪي ثقافت لاء اهم آهن. جيئن مؤرخ اسٽيون ڪان لکي ٿو ته،

"ڪنهن شيءِ کي ڏسڻ لاءِ، پنهنجي اکين سان ۽ ڪنهن عوامي هنڌ تي، ٻين ماڻهن سان گهيريل، ساڳي تجربي جو هڪ اهڙو نسخو آهي، جيڪا پرجوش ٿي سگهي ٿو." ^[3]

عجائب گهرن جا مقصد اداري کان اداري تائين، مختلف آهن. ڪجھ تعليم کي تحفظ تي ترجيح ڏئن ٿا، يا ان جي برعڪس. مثال طور، 1970ع جي ڏهاڪي ۾، "ڪينيڊا جو سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جو عجائب گھر" انهن جي شين جي تحفظ تي تعليم کي ترجيح ڏني، انهن شين سان گڏوگڏ انهن جا ڪم ڏيکاريا. ھڪڙي نمائش ھڪڙي تاريخي پرنٽنگ پريس کي نمايان ڪري ٿي جيڪا ھڪڙي اسٽاف ميمبر، سياحن لاء عجائب گھر جي يادگار ٺاھڻ لاء استعمال ڪيو.^[4] ڪجهه عجائب گھر وسيع سامعين تائين پهچڻ چاهيندا آهن، جهڙوڪ قومي يا رياستي عجائب گھر، جڏهن ته ٻين وٽ مخصوص سامعين آهن، جهڙوڪ چرچ هسٽري ميوزيم يا مقامي تاريخ تنظيمون. عام طور تي ڳالهائڻ، عجائب گھر اھميت جي شين کي گڏ ڪن ٿا جيڪي تحفظ ۽ نمائش لاء پنھنجي مشن جي بيانيه جي تعميل ڪن ٿا. ريڪارڊ ۽ تحفظ جي سوالن کان علاوه، عجائب گھر ڪنهن شئي جي اڳوڻي استعمال ۽ حيثيت کي نظر ۾ رکندا آهن. مثال طور، مذهبي يا مقدس شيون، ثقافتي ضابطن جي مطابق هٿ ڪيا ويا آهن. يهودي شيون جيڪي خدا جي نالي تي مشتمل هونديون آهن انهن کي ردي جي حوالي ڪرڻ جي بجاء دفن ڪيو ويندو آهي.^[5]

جيتوڻيڪ اڪثر عجائب گھر لاڳاپيل نمونن سان فزيکل رابطي جي اجازت نه ڏيندا آهن، ڪجهه اهڙا آهن جيڪا انٽر اڪٽيو آهن ۽ هڪ وڌيڪ هٿ تي حوصلا افزائي ڪن ٿا. سال 2009ع ۾، هيمپٽن ڪورٽ پيلس، انگلينڊ ۾ شاهه هنري اٺين جو محل، جي انتظاميه ڪائونسل روم کي عام عوام لاءِ کوليو ته جيئن سياحن لاءِ هڪ گڏيل ماحول پيدا ڪري سگهجي. بلڪه سياحن کي 500 سالن جي پراڻي شين جي ٺاهيل نقل ۽ گڏوگڏ ريپليڪا ڪپڙن کي هٿ لڳائڻ جي اجازت به ڏئي وئي. جڏهن ته روزاني سرگرمين، تاريخي لباس ۽ حتي درجه حرارت جي تبديلي به گهمڻ واري کي متاثر ڪري ٿي ته پراڻي شاھي دور، ٿيوڊور دور (Tudor) جي زندگي ڪهڙي هئي.^[6]

تعريف

دنيا جي وڏين پيشه ورانه تنظيمون ڪجهه تعريفون پيش ڪن ٿيون ته عجائب گھر ڇا آهن ۽ انهن جو مقصد ڇا آهي؟ سڀني تعريفن ۾ مشترڪ تعريف عوامي ڀلائي ۽ مجموعن جي سنڀال، تحفظ ۽ تشريح آهي. عجائب گھرن جي انٽرنيشنل ڪائونسل جي عجائب گھر جي موجوده تعريف (سال 2022ع ۾ منظور ٿيل):

"هڪ عجائب گهر هڪ غير منافع بخش، مستقل ادارو آهي، جيڪو سماج جي خدمت لاء آهي جيڪو حقيقي ۽ غير معمولي ورثن جي تحقيق، گڏ ڪرڻ، تحفظ، تفسير ۽ نمائش ڪري ٿو. عوام لاءِ کليل، رسائي لائق ۽ جامع، ميوزيم تنوع ۽ استحڪام کي فروغ ڏين لاء ڪم ڪن ٿا ۽ اخلاقي طور تي، پيشه ورانه ۽ برادرين جي شموليت سان، تعليم، تفريح، علم ۽ عڪاسي جي حصيداري لاء مختلف تجربا پيش ڪن ٿا."^[7]

ڪينيڊا ميوزيم ايسوسيئيشن جي تعريف:

"هڪ عجائب گهر هڪ غير منافع بخش، مستقل اسٽيبلشمينٽ آهي، جيڪو بنيادي طور تي عارضي نمائشون منعقد ڪرڻ جي مقصد لاء ناهي بلڪه مستقل انتظام آهي، جيڪو باقاعده 24 ڪلاڪن دوران عوام لاء کليل هوندو آهي ۽ عوام جي مفاد ۾ انتظام ڪيو ويندو آهي. عوام جي هدايت ۽ لطف اندوزي لاءِ، نمونن يا تعليمي ۽ ثقافتي قدر، جنهن ۾ فني، سائنسي، تاريخي ۽ ٽيڪنالاجي مواد به شامل آهن، کي محفوظ ڪرڻ، مطالعو ڪرڻ، تفسير ڪرڻ، گڏ ڪرڻ ۽ نمائش ڪرڻ لاء هوندو آهي."^[8]

برطانيه جي ميوزيم ايسوسيئيشن جي تعريف:

"عجائب گھر ماڻهن کي حوصلا افزائي، سکيا ۽ لطف اندوز ڪرڻ لاء مجموعن کي ڳولڻ جي قابل بڻائي ٿو. اهي ادارا آهن جيڪي گڏ ڪرڻ، محفوظ ڪرڻ ۽ رسائي لائق نمونن کي گڏ ڪرندا ۽ ٺاهيندا آهن، جيڪي سماج لاء اعتماد ۾ رکندا آهن."

جڏهن ته آمريڪي الائنس آف ميوزيم جي تعريف هن سڀ کان مختلف آهي، انهن جي تصديق جي معيار جي فهرست انهن جي تصديق واري پروگرام ۾ حصو وٺڻ لاءِ هڪ عجائب گهر کي لازمي طور تي بيان ڪري ٿي:

"قانوني طور تي منظم، غير منافع بخش ادارو يا غير منافع بخش تنظيم يا سرڪاري اداري جو حصو؛ جيڪا لازمي طور تي تعليمي هجي. قدرتي طور تي بيان ڪيل ۽ منظور ٿيل مشن کي استعمال ڪندڙ يا باقاعده شيڊول پروگرامن جي عوامي پيشڪش لاءِ سائٽ نمائشون؛ دستاويزن، سنڀال ۽ استعمال ڪرڻ جو هڪ رسمي پروگرام رکندڙ، بنيادي طور تي هڪ فزيڪل سهولت يا سائٽ، گھٽ ۾ گھٽ 1,000 ڪلاڪ تي عوام لاء کليل هجي ۽ ان جي مستقل ڪليڪشن جو 80 سيڪڙو قابل رسائي ٿين گهرجي، گھٽ ۾ گھٽ ھڪڙو ادا ڪيل پيشه ور ماهر، جنھن کي عجائب گهر جي ڄاڻ ۽ روزمره جي عملن لاءِ مقرر ڪيل مالي وسيلا موثر طريقي سان هلائڻ لاءِ تجربو ھئي، اها بنيادي دستاويزن جي تصديق واري پروگرام کي ڪاميابي سان مڪمل ڪندي، عجائب گھر لاءِ بنيادي معيارن سان ملندو آهي."^[9]

اضافي طور تي، گڏيل قومن جي قانون سازي ۾ عجائب گھر جي هڪ قانوني تعريف موجود آهي جنهن کي انسٽيٽيوٽ آف ميوزيم ۽ لائبريري سروسز جي قيام جي اجازت ڏني وئي آهي:

"عجائب گھر جو مطلب، هڪ عوامي، قبائلي، يا نجي غير منافع بخش ادارو جيڪو لازمي طور تي تعليمي، ثقافتي ورثي لاء مستقل بنيادن تي منظم ڪيو ويو آهي يا جمالياتي مقصدن ۽ جيڪي هڪ پروفيشنل اسٽاف کي استعمال ڪندي: انهن شين جو مالڪ يا استعمال ڪري ٿو, يا ته متحرڪ يا بي جان؛ انهن کي باقاعده بنيادن تي عام عوام ڏانهن ڏيکاري ٿو." (ميوزيم سروسز ايڪٽ 1976)^[10]

تاريخ

انتظام

منصوبه بندي

نمائش وارا ڊيزائن

قسمون

موجوده چئلينج

تنوع ۽ شموليت

پڻ ڏسو

باب عجائب گھر

خارجي لنڪس

وڪيميڊيا العام تي Museums بابت زمرا
International Council of Museums
Museums of the World آرڪائيو ڪيا ويا 4 November 2021 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
VLmp directory of museums

حوالا

↑ "James Smithson Society". Smithsonian Institution. وقت 20 October 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 14 March 2018. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Steven Conn, "Museums and American Intellectual Life, 1876–1926", 1998, The University of Chicago Press, 65.
↑ Steven Conn, "Museums and American Intellectual Life, 1876–1926", 1998, The University of Chicago Press, 262.
↑ Babian, Sharon, CSTM: A History of the Canada Science and Technology Museum, pp. 42–45
↑ "Holy Museology". Jewish Museum of Switzerland. وقت 13 December 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 13 December 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Lipschomb, Suzannah, "Historical Authenticity and Interpretive Strategy at Hampton Court Palace", The Public Historian 32, no.3, August 2010, pp. 98–119.
↑ "ICOM approves a new museum definition". International Council of Museums. وقت 25 August 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2022-08-29. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "About Museums – Association of Manitoba Museums". www.museumsmanitoba.com. وقت 12 December 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-12-12. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "Eligibility". American Alliance of Museums. وقت 12 December 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-12-12. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "2 CFR § 3187.3 – Definition of a museum.". LII / Legal Information Institute. وقت 12 December 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-12-12. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[1] "James Smithson Society". Smithsonian Institution. وقت 20 October 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 14 March 2018. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[2] Steven Conn, "Museums and American Intellectual Life, 1876–1926", 1998, The University of Chicago Press, 65.

[3] Steven Conn, "Museums and American Intellectual Life, 1876–1926", 1998, The University of Chicago Press, 262.

[4] Babian, Sharon, CSTM: A History of the Canada Science and Technology Museum, pp. 42–45

[5] "Holy Museology". Jewish Museum of Switzerland. وقت 13 December 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 13 December 2022. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[6] Lipschomb, Suzannah, "Historical Authenticity and Interpretive Strategy at Hampton Court Palace", The Public Historian 32, no.3, August 2010, pp. 98–119.

[7] "ICOM approves a new museum definition". International Council of Museums. وقت 25 August 2022 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2022-08-29. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[8] "About Museums – Association of Manitoba Museums". www.museumsmanitoba.com. وقت 12 December 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-12-12. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[9] "Eligibility". American Alliance of Museums. وقت 12 December 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-12-12. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[10] "2 CFR § 3187.3 – Definition of a museum.". LII / Legal Information Institute. وقت 12 December 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-12-12. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]