مواد ڏانھن هلو

ايٿوپيا

بيھڪ: 9°00′N 38°42′E / 9°N 38.7°E / 9; 38.7
کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
ايٿوپيا جي وفاقي جمهوري جمهوريه
Federal Democratic Republic of Ethoipia

Amharic: የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ
(yeʾĪtiyoṗṗya Fēdēralawī Dēmokirasīyawī Rīpebilīk)
Afar: ityoppiah federalih demokrasih ummuno
اورومو: Rippabliikii Federaalawaa Dimokraatawaa Itiyoophiyaa
صومالي : Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Federaalka Itoobiya
ٽگرينيا: ናይኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ
(nayi’ītiyop’iya fēdēralawī dēmokirasīyawī rīpebilīki)
Flag of ايٿوپيا
{{{coat_alt}}}
جھنڊو سرڪاري نشان
ترانو: 
ወደፊት ገስግሺ፣ ውድ እናት ኢትዮጵያ
پياري امڙ ايٿوپيا، اڳتي قدم وڌاء
Location of ايٿوپيا
گادي جو هنڌ اديس ابابا
9°1′N 38°45′E / 9.017°N 38.750°E / 9.017; 38.750
دفتري ٻوليون امهاري (وفاقي سطح تي رابطي جي ٻولي)[1]
مقامي ٻوليون
ڌاريون ٻوليون
مذهب عيسائيت (62.8%)
اسلام (33.9%)
آفريڪي مذھبي عقيدا (2.6%)
باقي ٻيا (0.7%)[6]
مقامي آبادي ايٿوپيائي يا ايٿوپين
حڪومت وفاقي غالب پارٽي واري پارلياماني ريپبلڪ
• صدر
سحلي ورڪ زيدي
ابي احمد علي
• نائب وزيراعظم
ڊيمڪي ميڪونين
ٽيگسي چافو
ميزا اشنفي
مقننه فيڊرل پارليامينٽري اسيمبلي
وفاقي ايوان
ھائوس آف رپريزنٽيٽوز
قيام جي تاريخ
• دمت
980 ق.م
• اڪسم واري بادشاھت
100 عيسوي
900
1137
1936
• خودمختياري حاصل ٿيس
1941
• سوشلسٽ ايٿوپيا جي عارضي فوجي حڪومت
1974
1987
2 آگسٽ 1995
پکيڙ
• جملي
1٬104٬300 km2 (426٬400 sq mi) (28th)
• پاڻي (%)
0.7
آبادي
• 2007 مردم شماري
73,750,932[7]
•  گھاٽائي
92.7 /km2 (240.1 /sq mi) (123rd)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) 2019 لڳ ڀڳ
• ڪل
240.705 بلين آمريڪي ڊالر[8]
• في سيڪڙو
2,516 آمريڪي ڊالر[8]
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ ) 2019 لڳ ڀڳ
• ڪل
90.968 بلين آمريڪي ڊالر[8]


ايٿوپيا (عربي: ابي سينيا)، سرڪاري طور تي فيڊرل ڊيموڪريٽڪ ريپبلڪ آف ايٿوپيا، اوڀر آفريڪا جي ھورن آف آفريڪا علائقي ۾ واقع ھڪ زمين بند ملڪ آھي. هن جون سرحدون اتر ۾ ايريٽريا، اتر اوڀر ۾ جبوتي، اوڀر ۾ صوماليا، ڏکڻ ۾ ڪينيا، اولهه ۾ ڏکڻ سوڊان ۽ اتر اولهه ۾ سوڊان سان ملن ٿيون. ايٿوپيا 11,12,000 چورس ڪلوميٽر (4,72,000 چورس ميل) جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي. 2024 تائين، اهو تقريباً 12 ڪروڙ 90 لک (129 ملين) رهاڪن جو گهر آهي، اهو دنيا جو 13 هون سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ملڪ، نائيجيريا کان پوءِ آفريڪا ۾ ٻيو نمبر سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ملڪ، ۽ ڌرتيءَ تي سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو زمين بند ملڪ آهي. قومي راڄڌاني ۽ سڀ کان وڏو شهر، اديس ابابا، اوڀر آفريڪا جي رفٽ جي اولهه ۾ ڪيترن ئي ڪلوميٽرن تي واقع آهي، جيڪو ملڪ کي آفريقي ۽ صومالي ٽيڪنڪ پليٽن ۾ ورهائي ٿو.

ايٿوپيا تقريباً ھڪ ھزار سال قبل مسيح ڏکڻ عرب جا ٻہ قبيلا جشات ۽ اقغران، احمر سمنڊ پار ڪري ھاڻوڪي ايٿوپيا جي صوبي اريٽيريا ۾ وڃي ڪري آباد ٿي ويا. اتان جي رهاڪن سان ملڻ جلڻ سان ھڪ نئين قوم وجود ۾ آئي جنھن کي حبشان جي نالو ڏنو ويو. پوءِ عرب ان سڄي علائقي کي جيڪو ھاڻي ايٿوپيا ۾ شامل آھي حبشہ چوڻ لڳا.

جسماني طور جديد انسان جديد دور جي ايٿوپيا مان نڪرندا هئا ۽ وچ اوڀر ۽ ٻين هنڌن لاءِ وچ پيليوليٿڪ دور ۾ نڪتا. ڏکڻ-اولهه ايٿوپيا کي آفريشيائي ٻولي خاندان جي ممڪن وطن طور تجويز ڪيو ويو آهي. 980 ق.م ۾، دمت (D'mt) جي بادشاهي ايريٽريا ۽ ايٿوپيا جي اتر واري علائقي تي پنهنجي دائري کي وڌايو، جڏهن ته اکسوم (Aksum) جي سلطنت 900ع سالن تائين علائقي ۾ هڪ متحد تهذيب برقرار رکي. عيسائيت 330ع ۾ بادشاهت ۾ قبول ڪئي وئي، ۽ اسلام 615 ع ۾ پهرين هجري ۾ پهتو. 960 ع ۾ اکسم جي خاتمي کان پوء، زگوي خاندان ايٿوپيا جي اتر-مرڪزي حصن تي حڪومت ڪئي، جيستائين 1271ع ۾ يڪونو املڪ جي حڪومت جو تختو اونڌو ڪيو ويو، ايٿوپيائي جو افتتاح ڪيو. سلطنت ۽ سليماني خاندان، بائبل جي سليمان ۽ شيبا جي راڻي کان سندن پٽ مينيلڪ I جي ماتحت دعوي ڪئي هئي. 14 صدي عيسويء تائين، سلطنت علائقائي توسيع ۽ ڀرپاسي وارن علائقن جي خلاف جنگ ذريعي وقار ۾ وڌي چڪي هئي؛ خاص طور تي، ايٿوپيائي-عادل جنگ (1529ع -1543ع) سلطنت جي ٽڪرا ٽڪرا ۾ حصو ورتو، جيڪو آخرڪار 18 صدي جي وچ ۾ زيميني ميسافينٽ Zemene) Mesafint) جي نالي سان مشهور غير مرڪزيت هيٺ اچي ويو. شهنشاهه ٽيوڊروس II پنهنجي راڄ جي شروعات ۾ 1855ع ۾ زيميني ميسافينٽ کي ختم ڪيو، ايٿوپيا جي ٻيهر اتحاد ۽ جديديت کي نشانو بڻايو. 1878ع کان پوءِ شهنشاهه مينيلڪ II فتحن جو هڪ سلسلو شروع ڪيو جنهن کي مينيلڪ جي توسيع جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، جنهن جي نتيجي ۾ ايٿوپيا جي موجوده سرحد ٺهي ٿي. خارجي طور تي، 19 صدي جي آخر ۾، ايٿوپيا پاڻ کي ڌارين حملن جي خلاف دفاع ڪيو، بشمول مصر ۽ اٽلي کان؛ نتيجي طور، ايٿوپيا آفريڪا لاء اسڪربل جي دوران پنهنجي خودمختياري کي محفوظ ڪيو. 1936ع ۾ ايٿوپيا تي فاشسٽ اٽليءَ جو قبضو ٿي ويو ۽ اطالوي قبضي واري ايريٽريا ۽ صومالي لينڊ سان ملايو ويو، بعد ۾ اطالوي اوڀر آفريڪا ٺھيو. 1941ع ۾ ٻي عالمي جنگ دوران ان تي برطانوي فوج جو قبضو ٿي ويو ۽ 1944ع ۾ فوجي انتظاميه جي مدت کانپوءِ ان جي مڪمل خودمختياري بحال ڪئي وئي. ڊيرگ، هڪ سوويت حمايت يافته فوجي جنتا، 1974 ۾ شهنشاهه هيل سيلسي ۽ سولومونڪ خاندان کي معزول ڪرڻ کان پوءِ اقتدار تي قبضو ڪيو ۽ ايٿوپيائي گهرو ويڙهه جي وچ ۾ تقريبن 17 سالن تائين ملڪ تي حڪومت ڪئي. 1991 ۾ ڊيرگ جي خاتمي کانپوءِ، ايٿوپين پيپلز ريووليوشنري ڊيموڪريٽڪ فرنٽ (اي پي آر ڊي ايف) هڪ نئين آئين ۽ نسلي بنيادن تي وفاقيت سان ملڪ تي غلبو حاصل ڪيو. ان وقت کان وٺي، ايٿوپيا ڊگھي ۽ غير حل ٿيل بين القومي جھيڙن ۽ سياسي عدم استحڪام جو شڪار ٿي چڪو آھي، جنھن کي جمهوري پٺڀرائي سان نشانو بڻايو ويو آھي. 2018 کان، علائقائي ۽ نسلي بنيادن تي ٻڌل گروهن ايٿوپيا ۾ ڪيترن ئي جاري جنگين ۾ هٿياربند حملا ڪيا.

نالو

[سنواريو]

تاريخ

[سنواريو]

جاگرافي

[سنواريو]

حڪومت ۽ سياست

[سنواريو]

معيشت

[سنواريو]

ڊيموگرافڪ

[سنواريو]

ثقافت

[سنواريو]

پڻ ڏسو

[سنواريو]

خارجي لنڪس

[سنواريو]

سانچو:Scholia

سانچو:Ethiopia topics


9°00′N 38°42′E / 9°N 38.7°E / 9; 38.7

حوالا

[سنواريو]
  1. "Article 5" (PDF). Ethiopian Constitution. WIPO. حاصل ڪيل 2 July 2015. 
  2. "Archived copy". وقت 1 August 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 13 January 2019.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  3. 3.0 3.1 "Ethiopia". The World Factbook. CIA. حاصل ڪيل 11 June 2017. 
  4. "Population". 
  5. "In Etiopia i professori vanno a ruba". Il Sole 24 ORE. 
  6. "Africa :: Ethiopia — the World Factbook – Central Intelligence Agency". 
  7. "Country Level". 2007 Population and Housing Census of Ethiopia. CSA. حاصل ڪيل 18 January 2013. [مئل ڳنڍڻو]
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 "Report for Selected Countries and Subjects: Ethiopia". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. 
  9. Selima, Jāhāna (2015). Work for human development. Human Development Report. United Nations Development Programme. p. 232. ISBN 978-92-1-126398-5. OCLC 936070939. http://hdr.undp.org/sites/default/files/2015_human_development_report.pdf. 
  10. "2018 Human Development Report". United Nations Development Programme. حاصل ڪيل 14 September 2018.