مواد ڏانھن هلو

نائيجيريا

ڳنڍڻن کي سنواريو
بيھڪ: 8°N 10°E / 8°N 10°E / 8; 10
کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
پاڙيسري ملڪ نائيجر سان ڀل نہ کائو.
نائيجيريا جي وفاقي جمهوريا

Federal Republic of Nigeria


Ọ̀hàńjíkọ̀ Ọ̀hànézè Naìjíríyà (اگبو)
Orílẹ̀-èdè Olómìniira Àpapọ̀ Nàìjíríà (یوروبا)

Jamhuriyar Tarayyar Najeriya (ھائوسا)
Flag of نائيجيريا
{{{coat_alt}}}
جھنڊو نِسبتي نشان
شُعار: '"اتحاد ۽ ايمان، امن ۽ ترقي"
ترانو: "Nigeria, We Hail Thee"
"نائيجيريا، اسان توهان کي سلام ڪريون ٿا"
گادي جو هنڌ ابوجا
9°4′N 7°29′E / 9.067°N 7.483°E / 9.067; 7.483
سڀ کان وڏو شهر لاگوس
دفتري ٻوليون انگريزي
قومي ٻوليون * هاوسا ٻولي
  • اگبو ٻولي
  • يوروبا ٻولي
علائقائي ٻوليون[2] 525 کان وڌيڪ ٻوليون[1]
نسلي گروھ (2018ع) * 30٪ هائوسا
  • 15.5٪ يوروبا
  • 15.2٪ اگبو
  • 6% فولاني
  • 2.4٪ ٽيو
  • 2.4٪ ڪنوري
  • 1.8٪ آئبیبو
  • 1.8٪ اجاو
  • 24.9٪ ٻيا
مذهب * 50% اسلام
  • 40٪ عيسائيت
  • 10٪ ٻيا
مقامي آبادي نائجيرين
حڪومت وفاقي صدارتي جمهوريا
• صدر
 بولا احمد تينوبو
• نائب صدر
 قاسم شيتيما
• سينيٽ جو صدر
 گوڊز وِل اڪپابيو
• هائوس اسپيڪر
 تاج الدين عباس
• چيف جسٽس
 اولوڪا يوڊي آريوولا
مقننه قومي اسيمبلي
سينيٽ
نمائندن جو ايوان
آزادي برطانيه کان
• اتر نائيجيريا پروٽيڪٽوريٽ
 1 جنوري 1900ع
• ڏاکڻي نائيجيريا پروٽيڪٽوريٽ
 1 جنوري 1900ع
• نائيجيريا جو اتحاد
 1 جنوري 1914ع
• خودمختيار رياست طور اعلان ڪيو ويو
 1 آڪٽوبر 1960ع
• جمهوريه بڻجي ويو
 1 آڪٽوبر 1963ع
• موجوده آئين
 29 مئي 1999ع
• ڪرنسي
 نائيجيرين نائیرا (₦)
پکيڙ
• جملي
 923٬769 km2 (356٬669 sq mi) (31st)
• پاڻي (%)
 1.4
آبادي
• 2023ع اندازو
 230,842,743 (فطري واڌ)[3] (6th)
•  گھاٽائي
 249.8 /km2 (647.0 /sq mi) (42nd)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) 2023ع لڳ ڀڳ
• ڪل
 1.365 ٽريلين آمريڪي ڊالر[4] (27ھون)
• في سيڪڙو
 6,147 آمريڪي ڊالر[4] (143ھون)
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ ) 2024ع لڳ ڀڳ
• ڪل
 252.738 بلين آمريڪي ڊالر[4] (53ھون)

نائجيريا (Nigeria)، سرڪاري نالو وفاقي جمهوريه نائيجيريا، اولھہ آفريڪي ملڪ آهي.[9] اهو ائٽلانٽڪ سمنڊ ۾ اتر ۾ ساحل ۽ ڏکڻ ۾ گني جي نار جي وچ ۾ واقع آهي. اهو 9,23,769 چورس ڪلوميٽر (3,56,669 چورس ميل) جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي. 23 ڪروڙ (230 ملين) کان وڌيڪ جي آبادي سان، اهو آفريڪا ۾ سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ملڪ آهي، ۽ دنيا جو ڇهين نمبر تي سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ملڪ آهي. نائيجيريا جون حدون اتر ۾ نائيجر، اتر۔اوڀر ۾ چاڊ، اوڀر ۾ ڪيمرون، اولھ ۾ بينن ء ڏکڻ ۾ ائٽلانٽڪ سمنڊ سان ان جي سرحد گني جي نار ۾ ملي ٿي. راڄڌاني شھر ابوجا آهي ۽ ڪرنسي جو نالو نائيرا آهي.

نائجيريا جو وفاق 36 صوبائي رياستن ء ھڪ وفاقي گادي واري خطي تي مشتمل آهي جتي راڄڌاني، ابوجا واقع آهي.[10] نائيجيريا ۾ سڀ کان وڏو شهر لاگوس آهي، جيڪو دنيا جي وڏي ۾ وڏي ميٽروپوليٽن علائقن مان هڪ آهي ۽ آفريڪا ۾ سڀ کان وڏو آهي.

نائيجيريا ٻئي هزار سال قبل مسيح کان وٺي ڪيترن ئي مقامي اڳ-نوآبادياتي رياستن ۽ بادشاهتن جو گهر رهيو آهي. 15ھین صدي قبل مسيح ۾ نوڪ تهذيب پهريون اندروني اتحاد جي نشاندهي ڪري ٿو.[11] جديد رياست جي شروعات 19ھین صدي ۾ برطانوي نوآبادياتي نظام سان ٿي، سال 1914ع ۾ ڏاکڻي نائيجيريا پروٽيڪٽوريٽ ۽ اتر نائيجيريا پروٽيڪٽوريٽ جي ضم ٿيڻ سان ان جي موجوده علائقائي شڪل اختيار ڪئي. انگريزن روايتي سردارن جي ذريعي اڻ سڌي طرح حڪمراني جي مشق ڪندي انتظامي ۽ قانوني جوڙجڪ قائم ڪئي.[12] نائيجيريا 1 آڪٽوبر 1960ع تي باضابطه طور تي آزاد وفاق بڻجي ويو. هن 1967ع کان 1970ع تائين گهرو ويڙهه جو تجربو ڪيو، جنهن کانپوءِ فوجي آمريتن ۽ جمهوري طور تي چونڊيل سويلين حڪومتن جو تسلسل رهيو، جيستائين 1999ع جي صدارتي چونڊن ۾ پيپلز ڊيموڪريٽڪ پارٽي جي اولوسيگن اوبوسانجو جي چونڊ سان هڪ مستحڪم حڪومت حاصل نه ٿي. ملڪ اڪثر ڪري چونڊين جو تجربو ڪري ٿو ۽ ڪرپشن نائيجيريا جي سياست جي مختلف سطحن ۾ ڦهليل آهي.

نائيجيريا هڪ ڪثير قومی رياست آهي جيڪا 250 کان وڌيڪ نسلي گروهن جي آبادي آهي جيڪا 500 مختلف ٻوليون ڳالهائيندڙ آهي، سڀني کي مختلف ثقافتن سان سڃاڻي ٿو.[13][14][15] ٽي سڀ کان وڏو نسلي گروهه اتر ۾ هائوسا، اولهه ۾ يوروبا ۽ اوڀر ۾ اگبو آهن، جيڪي مجموعي طور تي ڪل آبادي جو 60 سيڪڙو کان وڌيڪ آهن.[16] سرڪاري ٻولي انگريزي آهي، جيڪا قومي سطح تي لساني اتحاد کي آسان ڪرڻ لاءِ چونڊيل آهي.[17] نائيجيريا جو آئين مذهب جي مڪمل آزادي کي يقيني بڻائي ٿو، ۽ اهو دنيا جي سڀ کان وڏي مسلمان ۽ عيسائي آبادي جو گهر آهي.[18] نائيجيريا تقريبن اڌ ۾ مسلمانن، جيڪي گهڻو ڪري ملڪ جي اتر واري حصي ۾ رهن ٿا ۽ عيسائين، جيڪي گهڻو ڪري ڏکڻ ۾ رهن ٿا، جي وچ ۾ ورهايل آهي ۽ مقامي مذهب، جهڙوڪ اِگبو ۽ يوروبا نسلن جا اصل، اقليت ۾ آهن.[19]

نائيجيريا آفريڪا ۾ هڪ علائقائي طاقت ۽ بين الاقوامي معاملن ۾ وچولي طاقت آهي. نائيجيريا جي معيشت آفريڪا ۾ چوٿين نمبر تي وڏي، جی ڈی پی جي لحاظ کان دنيا ۾ 53 نمبر وڏي ۽ جی ڈی پی (PPP) جي لحاظ کان 27 هين وڏي معيشت آھي. نائيجيريا کي ان جي وڏي آبادي ۽ معيشت جي ڪري اڪثر ڪري آفريڪا جو ديو سڏيو ويندو آهي ۽ ورلڊ بئنڪ پاران هڪ اڀرندڙ منڊي سمجهيو ويندو آهي.[20] نائيجيريا افريقي يونين جو هڪ باني ميمبر آهي ۽ ڪيترن ئي بين الاقوامي تنظيمن جو ميمبر آهي، جن ۾ گڏيل قومن، گڏيل دولت، غير جانبدار ملڪن جی تحریڪ (NAM)، [21] مغربي افريقا رياستن جي اقتصادي ڪميونٽي (ECOWAS)، اسلامي تعاون جي تنظيم (OIC) ۽ تيل پيدا ڪندڙ ملڪن جي تنظيم، (OPEC) شامل آهن. اهو پڻ ملڪن جي غير رسمي گروپ (MINT) جو ميمبر آهي ۽ هڪ ايندڙ يارهن معيشتن مان آهي.

نالو

[سنواريو]

تاريخ

[سنواريو]

جاگرافي

[سنواريو]

حڪومت ۽ سياست

[سنواريو]

سال 1979ع جي آئين جي منطوري کان پوءِ فوجي حڪومت وفاقي اسمبلي ٺاهئي، جنهن ۾ سڌو وزير اعظم ء وزير اعلي کي چونڊيو ويو. ڊسمبر 1983ع ۾ فوجي حڪومت بغاوت ڪري جمهوري حڪومت جو تختو الٽو ڪيئين.

معيشت

[سنواريو]

آٻادي

[سنواريو]

سن 2003ع ۾ گڏيل ملڪن نائيجيريا ۾ مردم شماري ڪئي جنهن ۾ نائيجيريا جي ڪل آبادي 12,40,09,000 هئي جيڪا دنيا جي 193 ملڪن ۾ 10ھین نمبر تي هئي. جنهن ۾ 3 في صد آٻادي 65 سالن جي ماڻهن جي هئي، 44 في صد 15 سالن جي نوجوانن جي هئي. هڪ سو هڪ ماڻهن جي مقابلي ۾ هڪ سو عورتون هيون.[22]

سرڪاري زبان

[سنواريو]

نائيجيريا جي سرڪاري زبان انگلش آهي. 300 مختلف زبانون پر ڳالهايون وينديون آهن جنهن ۾ چاليهه في صد حوسه زبان شمالي علاقن ۾ ڳالهائبي آهي.[10]

مذهب

[سنواريو]
ابوجا ۾ نائيجيريا جي قومي مسجد

نائيجيريا جي ڪل آبادي جو 50 سيڪڙو مسلمان آهي، 40 سيڪڙو عيسائيت جا پوئلڳ آهن ء 10 سيڪڙو جو تعلق مقامي آفريڪي مذھبن سان آهي يا ڪنهن به مذهب جا پوئلڳ نه آهن. مسلمانن ء عيسائين ۾ تڪرار هلندي رهندي آهي. مسلمانن ء عيسائين جي مذهبي تهوارن جي ڏينهن تي عام تعطيل ڪئي ويندي آهي.[23]

ثقافت

[سنواريو]

پڻ ڏسو

[سنواريو]

خارجي لنڪس

[سنواريو]
نائيجيريا بابت وڌيڪ ڏسو وڪيپيڊيا جي ڀينر رٿائن ۾:
معني ڏسو وِڪِشنري تي
تصويرون ۽ وڊيو ڏسو وڪي ڪامنز تي
تربيتي مواد ڏسو وڪي ورسٽي تي
نيوز اسٽوريز وڪي نيوز تان
چَوِڻيون Quotations وڪي ڪوٽ تان
سورس ٽيڪسٽس وڪي سورس تان
درسي ڪتاب وڪي ڪتاب تان


8°N 10°E / 8°N 10°E / 8; 10

حوالا

[سنواريو]
  1. ↑ Blench, Roger (2014). An Atlas Of Nigerian Languages. Oxford: Kay Williamson Educational Foundation. 
  2. ↑ "Languages of Nigeria". Ethnologue. وقت 15 September 2008 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 12 September 2010.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  3. ↑ {{Cite CIA World Factbook|country=Nigeria|access-date=4 March 2023|year=2022}}
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Nigeria)". IMF.org. International Monetary Fund. وقت 16 October 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 12 October 2023.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  5. ↑ "Poverty and Inequality Index". National Bureau of Statistics. وقت 13 April 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 8 June 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  6. ↑ "Human Development Report 2023/24". United Nations Development Programme. وقت 19 March 2024 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 22 March 2023.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  7. ↑ Akinbode, Ayomide. "Why Nigeria changed from Right-Hand Drive to Left-Hand Drive in 1972". thehistoryville.com. وقت 9 July 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 9 July 2021. The terms 'right- and left-hand drive' refer to the position of the driver in the vehicle and are the reverse of the terms 'right- and left-hand traffic'.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  8. ↑ "Africa: Nigeria". The World Factbook. Central Intelligence Agency. وقت 9 January 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 21 June 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  9. ↑ "About Nigeria". nigeriaembassygermany.org. وقت 15 October 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2023-09-08.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  10. ↑ 10.0 10.1 Nigeria
  11. ↑ "Nigeria - Colonialism, Independence, Civil War". Britannica. وقت 2 October 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2023-09-08.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  12. ↑ Achebe, Nwando. The female king of colonial Nigeria : Ahebi Ugbabe. Bloomington. ISBN 978-0-253-00507-6. OCLC 707092916. https://www.worldcat.org/oclc/707092916. Retrieved 15 December 2020. 
  13. ↑ "Ethnicity in Nigeria". PBS. وقت 6 October 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 9 May 2015.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  14. ↑ "Nigeria". Ethnologue. وقت 27 February 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 4 July 2019.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  15. ↑ Pereltsvaig, Asya. "Linguistic diversity in Africa and Europe – Languages Of The World". وقت 15 May 2012 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 4 July 2019.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  16. ↑ "Nigeria – CIA World Factbook 2019" (PDF). وقت 23 September 2020 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 25 May 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  17. ↑ Mann, Charles C. "Choosing an Indigenous Official Language for Nigeria" (PDF). وقت 2 December 2020 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 10 July 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  18. ↑ "The countries with the 10 largest Christian populations and the 10 largest Muslim populations". Pew Research Center. وقت 18 January 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2020-05-25.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  19. ↑ "Nigeria Fact Sheet" (PDF). United States Embassy in Nigeria. وقت 18 October 2020 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 23 September 2018.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  20. ↑ "Nigeria: The African giant". The Round Table 50 (197): 55–63. 1959. doi:10.1080/00358535908452221. ISSN 0035-8533. 
  21. ↑ "Non-Aligned Movement (NAM) - The Nuclear Threat Initiative". وقت 19 October 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 19 October 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  22. ↑ Population - Nigeria - growth, annual
  23. ↑ Religions - Nigeria
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=نائيجيريا&oldid=314714" تان ورتل