ڊيڪارٽ

**ريني ڊيڪارٽ**
(René Descartes)
ريني ڊيڪارٽ; (René Descartes)
	; ڊيڪارٽ جو 1648 جو پورٽريٽ
پيدائش	31 مارچ 1596; فرانس جي بادشاھت ۾ اندري ايٽ لوئاير
وفات	11 فيبروري 1650 (عمر 53 سال); اسٽاڪ ھوم, سويڊش ايمپائر
قوميت	فرينچ
عهد	سترھين صدي جي فلسفو
علائقو	مغربي فلسفو
مڪتبه فڪر	عقليت پسندي (Rationalism) ; ڪاٽيزيئن ازميا(ڊيڪارٽ جو نظريو) ; ميڪانيت; پيدائش جو نظريو ; اساسيت ; تصوريت ; اڻسڌي حقيقت پسندي ; سچ جي ھم آهنگي وارو نظريو ; جسمانيت (Corpuscularianism) ; ديني رضاڪاريت
شعبه عمل	مابعدالطبعيات , علميت ,علم رياضي،ڪائنات جو علم، طبيعيات
اهم نظريا	ڪوگيٽو ايرگو سم ; شڪ جو طريقو; داخليت; عمومي طريقو; تجزياتي جاميٽري; ڊيڪارٽ جو ڪوآرڊينيٽ سسٽم; جسم ۽ ذھن جو مسئلو ; ڊيڪارٽ جو ثنويت وارو نظريو; باھمي اثرات جو نظريو; اساسيت; ٽريڊمارڪ وارو دليل; بدروح; وقت جي قدامت ; ڦوڪڻن وارو نظريو
	مؤثر شخصيتون افلاطون،ارسطو،ارشميدس، ابن ھيثم، امام غزالي ابن سينا، ابن رشد،اينسيلم آف ڪنٽربيوري، آگسٽائين آف ھپو، ٿامس اڪئينس، وليم آف اوکم، فرانسسڪو سئاريز، وليم ھاروي، بيڪمن ،جيڪوبس گوليئس، سئڪسٽس ايمپرڪس، مائڪل ڊي مانٽين فرئنڪئاس وائيٽي ڊيونس اسڪاٽس., ٽيريسا آف آوائلا ;
	متاثر شخصيتون درحقيقت سمورا مغربي فلسفا خصوصن: اسپنوزا، ليبنيز، جان لاڪ،نڪولس ملبرانچ بلائسي پاسڪل،آئزڪ نيوٽن ايمونيوئل ڪانٽ، جوھان گوٽليب فشٽي، ايڊمنڊ ھوسر، موئن ڪومسڪي، سليووڪ ززيڪ،ڪلاڊ ليوي اسٽريئوس;
سڃاڻپ نشان

ريني ڊيڪارٽ(انگريزي: René Descartes) /deɪˈkɑrt/ ^[13] لاطيني ٻوليءَ ۾ ھن جو نالو ريناٽس ڪارٽيسيس(انگريزي: Renatus Cartesius) جنھنجي صفت ڪارٽيسيس(انگريزي: "Cartesian") آھي. ^[14]ھي 31 مارچ 1596 ۾ پيدا ٿيو ۽ 11 فبروري 1650 ۾ وفات ڪيائين.پاڻ ھڪ فلسفي، رياضيدان ۽ سائنسدان ھيو. فرانس جي بادشاھت جو شھري ھوندي بہ ھن زندگيءَ جا 20 سال (1629 کان 1649 تائين) ھن ڊچ ريپبلڪ ۾ گذاريا جتي ھن ڊچ فوج ۾ بہ نوڪري ڪئي. ^[15]ول ڊيورنٽ لکي ٿو تہ: ڊيڪارٽ جديد زماني جي داخليت (Subjective) ۽ خياليت (Idealistic) جو ابو هو. سندس فرانسسي پوئلڳن ۽ انگريز دشمنن جي راءِ موجب سندن مرڪزي نڪتو آهي، شعور جي فوقيت يعني سندس خيال آهي ته ذهن پنهنجي پاڻ کي ٻي ڪنهن به شيءِ کان وڌيڪ تيزي سان ۽ سڌي طرح سڃاڻي ٿو. ٻاهرين دنيا بابت ان کي معلومات حَسن (Sensation) ۽ ادراڪ (Perception) ذريعي ٿئي ٿي. تنهن ڪري فلسفي کي شخصي نفس کان شروعات ڪرڻ گهرجي ۽ هنن لفظن ۾ پهريون دليل پيش ڪرڻ گهرجي ”مان شڪ ڪريان ٿو، تنهن ڪري مان آهيان.“ (Cogito, ergo Sum) شايد هن شروعاتي نقطي ۾ جاڳرتا جي دور جي انفراديت سمايل هجي، بلڪل ان ۾ آئنده جي فڪر لاءِ ڪافي خيرو موجود هو. هاڻي علميت (Epistemology) جي عظيم بازي شروع ٿي، جنهن ۾ ليبنيز (Leibnitz)، لاڪ (Loclce)، برڪلي (Berlceley)، هيوم (Hume) ۽ ڪانٽ (kant) حصو ورتو. ٽن سئو سالن جي فلسفياڻي جنگ شروع ٿي وئي، جنهن جديد فلسفي کي هڪ طرف تحرڪ ۾ آندو، ته ٻئي طرف سندس تباهيءَ جو ڪارڻ بڻي^[16]..

حوالا

↑ Shorto, Russell. "Descartes' Bones". Doubleday. صفحو. 218. see also The Louvre, Atlas Database
↑ Tad M. Schmaltz, Radical Cartesianism: The French Reception of Descartes, Cambridge University Press, 2002, p. 257.
↑ Fumerton, Richard. "Foundationalist Theories of Epistemic Justification". Stanford Encyclopedia of Philosophy. حاصل ڪيل 19 August 2018.
↑ David Bostock, Philosophy of Mathematics: An Introduction, Wiley-Blackwell, 2009, p. 43: "All of Descartes, Locke, Berkeley, and Hume supposed that mathematics is a theory of our ideas, but none of them offered any argument for this conceptualist claim, and apparently took it to be uncontroversial."
↑ John W. Yolton, Realism and Appearances: An Essay in Ontology, Cambridge University Press, 2000, p. 136.
↑ The Correspondence Theory of Truth (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
↑ Stephen Gaukroger, Descartes: An Intellectual Biography, Clarendon Press, 1995, p. 228.
↑ ^8.0 ^8.1 Étienne Gilson argued in La Liberté chez Descartes et la Théologie (Alcan, 1913, pp. 132–47) that Duns Scotus was not the source of Descartes' Voluntarism. Although there exist doctrinal differences between Descartes and Scotus "it is still possible to view Descartes as borrowing from a Scotist Voluntarist tradition" (see: John Schuster, Descartes-Agonistes: Physico-mathematics, Method & Corpuscular-Mechanism 1618–33, Springer, 2012, p. 363 n. 26).
↑ Marenbon, John (2007). Medieval Philosophy: an historical and philosophical introduction. Routledge. p. 174. ISBN 978-0-415-28113-3. http://www.routledge.com/books/details/9780415281133.
↑ H. Ben-Yami, Descartes' Philosophical Revolution: A Reassessment, Palgrave Macmillan, 2015, p. 76.
↑ H. Ben-Yami, Descartes' Philosophical Revolution: A Reassessment, Palgrave Macmillan, 2015, p. 179: "[Descartes'] work in mathematics was apparently influenced by Vieta's, despite his denial of any acquaintance with the latter’s work."
↑ "Jacques Bénigne Bossuet, French prelate and historian (1627–1704)" from the Encyclopædia Britannica, 10th Edition (1902)
↑ "Descartes" entry in Collins English Dictionary.
↑ Colie, Rosalie L. (1957). Light and Enlightenment. Cambridge University Press. p. 58.
↑ Nadler, Steven: The Philosopher, the Priest, and the Painter: A Portrait of Descartes. (Princeton University Press, 2015, ISBN 9780691165752)
↑ ڪتاب جو نالو ؛ فلسفي جي ڪهاڻي ليکڪ؛ ول ڊيورانٽ مترجم؛ محمد اڪرم انصاري ايڊيشن؛ ڇاپو پهريون 2007ع ڇپيندڙ؛ سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو

[1] Shorto, Russell. "Descartes' Bones". Doubleday. صفحو. 218. see also The Louvre, Atlas Database

[2] Tad M. Schmaltz, Radical Cartesianism: The French Reception of Descartes, Cambridge University Press, 2002, p. 257.

[SEP-FTJ-3] Fumerton, Richard. "Foundationalist Theories of Epistemic Justification". Stanford Encyclopedia of Philosophy. حاصل ڪيل 19 August 2018.

[4] David Bostock, Philosophy of Mathematics: An Introduction, Wiley-Blackwell, 2009, p. 43: "All of Descartes, Locke, Berkeley, and Hume supposed that mathematics is a theory of our ideas, but none of them offered any argument for this conceptualist claim, and apparently took it to be uncontroversial."

[5] John W. Yolton, Realism and Appearances: An Essay in Ontology, Cambridge University Press, 2000, p. 136.

[6] The Correspondence Theory of Truth (Stanford Encyclopedia of Philosophy)

[7] Stephen Gaukroger, Descartes: An Intellectual Biography, Clarendon Press, 1995, p. 228.

[Gilson-8] 8.0 ^8.1 Étienne Gilson argued in La Liberté chez Descartes et la Théologie (Alcan, 1913, pp. 132–47) that Duns Scotus was not the source of Descartes' Voluntarism. Although there exist doctrinal differences between Descartes and Scotus "it is still possible to view Descartes as borrowing from a Scotist Voluntarist tradition" (see: John Schuster, Descartes-Agonistes: Physico-mathematics, Method & Corpuscular-Mechanism 1618–33, Springer, 2012, p. 363 n. 26).

[9] Marenbon, John (2007). Medieval Philosophy: an historical and philosophical introduction. Routledge. p. 174. ISBN 978-0-415-28113-3. http://www.routledge.com/books/details/9780415281133.

[10] H. Ben-Yami, Descartes' Philosophical Revolution: A Reassessment, Palgrave Macmillan, 2015, p. 76.

[11] H. Ben-Yami, Descartes' Philosophical Revolution: A Reassessment, Palgrave Macmillan, 2015, p. 179: "[Descartes'] work in mathematics was apparently influenced by Vieta's, despite his denial of any acquaintance with the latter’s work."

[12] "Jacques Bénigne Bossuet, French prelate and historian (1627–1704)" from the Encyclopædia Britannica, 10th Edition (1902)

[13] "Descartes" entry in Collins English Dictionary.

[14] Colie, Rosalie L. (1957). Light and Enlightenment. Cambridge University Press. p. 58.

[15] Nadler, Steven: The Philosopher, the Priest, and the Painter: A Portrait of Descartes. (Princeton University Press, 2015, ISBN 9780691165752)

[ول_ڊيورنٽ-16] ڪتاب جو نالو ؛ فلسفي جي ڪهاڻي ليکڪ؛ ول ڊيورانٽ مترجم؛ محمد اڪرم انصاري ايڊيشن؛ ڇاپو پهريون 2007ع ڇپيندڙ؛ سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]