سنڌ جون ست سورميون
ست سورميون هڪ اصطلاح آهي جيڪو عام طور تي سنڌي شاعر شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ جي شاعريءَ جي ڪتاب شاھ جو رسالو ۾ ڏنل ستن عورتن جي ڪردارن جي حوالي سان استعمال ٿيندو آهي. انھن ۾ شامل آهن:
اهي ست عورت ڪردار، جن کي شاعر پنھنجي شاعراڻي پيغام پھچائڻ لاءِ چونڊيو آهي، اهي پنھنجي بھادري، جذبي، وفاداري، عزم ۽ ڪردار جي مضبوطيءَ سبب سنڌ جي ثقافتي علامت بڻيل آھن. [1]
شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ پنھنجي شاعريءَ جي ڪتاب ”گنج“ جنھن کي عام طرح شاھ جو رسالو جي نالي سان سڏيو ويو وڃي ٿو، ان ۾ هن جو ارادو هو تہ هو پنھنجي ڪلام ذريعي دنيا تائين پنھنجو پيغام پھچائي. هن جي شاعريءَ جي ڪيترن ئي ارادن مان، هن جو هڪ وڏو رجحان ملڪ جي پسمانده عوام خاص ڪري عورتن کي اجاگر ڪرڻ هو. ان مطابق هن سنڌي لوڪ ڪھاڻين مان ستن عورتن کي پنھنجي ڪھاڻين ۾ ڪردار نگار طور چونڊيو آهي. انھن دردناڪ رومانوي قصن ۾ شامل آهن عمر ماروي، مومل راڻو، سھڻي ميھار، ليلان چنيسر، نوري ڄام تماچي، سسئي پنهون ۽ سورٺ راءِ ڏياچ. ماروي جو ڪردار ڌرتيءَ سان محبت، ان جي ماڻھن، سندس روايتن سان وابستگي، هڪ ظالم بادشاھ عمر (امر) جي سامهون سندس موقف کي پيش ڪري ٿي. مومل جو ڪردار هڪ پرجوش روح جي تصوير پيش ڪري ٿو، جيڪو پنھنجي محبوب، راڻي (راڻو) لاءِ پيار سان ڀريل آهي ۽ عليحدگيءَ ۽ رد ٿيڻ جي قربان گاھ مان گذري تي، پر هٿيار ڦٽا نٿي ڪري. سسئي هڪ مشڪلن کي منھن ڏيندڙ عورت آهي، جيڪا پنھنجي محبوب، پنهون (پنهون) کي ڳولڻ لاء جبلن جي رستن جو ڪمزور ڪندڙ سفر ڪري ٿي. نوري هڪ ماهيگير عورت آهي جيڪا راجا تماچي (تماچي) جي مٿان پنھنجي حسن جو جادو ڪري ٿي ۽ سنڌي ادب ۾ مومل ۽ سھڻي وانگر رومانوي ڪردارن مان هڪ آهي. سھڻي هڪ دلير روح آهي، جيڪا پنھنجي محبوب ميھار (ميھار) سان ملڻ لاءِ سنڌو درياھ جي تيز لھرن کي ڏسندي درياھ جي پري ڪناري تي پنھنجي محبوب سان ملندي رھي ٿي ۽ هڪ رات درياھ جي موجن جو شڪار ٿي مري وڃي ٿي. ليلان پنھنجي بادشاھ (مڙس) چنيسر کي هڪ بيش قيمتي هار جي بدلي وڃائي ٿي ۽ پنهنجي حيثيت ۽ ڪردار کي ٻيھر حاصل ڪرڻ لاءِ ناقابل برداشت جدائي جي تڪليفن مان گذري ٿي. جڏهن تہ سورٺ هڪ پيار ڪندڙ روح آهي، پنھنجي محبوب جي لاءِ تڙپ ۽ الفت سان ڀريل آهي.
انھن لوڪ ڪھاڻين ۽ خاص ڪري لطيف جي شاعريءَ مان انھن عورتن جو ڪردار مردن جي ڪردار تي غالب نظر اچي ٿو. عمر ماروي ۾ جيڪڏهن صرف لطيف جي شاعريءَ جو تجزيو ڪيو وڃي تہ عمر جي ڪردار لاءِ گهٽ گنجائش رکيل آهي، اڪثر ڪھاڻي/ داستان انھن مشڪلاتن ڏانھن اشارو ڪري ٿو، جنھن مان ماروي کي سنڌ جي ڏکڻ اوڀر واري حصي ۾ بادشاھ عمر جي اغوا جي نتيجي ۾ گذرڻو پيو. مومل-راڻي ۾، مومل جو ڪردار راڻي جي ڪردار سميت هر شيءِ تي غالب اچي ٿو. سسئي پنهون گهڻو ڪري سسئي جي پنھنجي پياري مڙس کي ڳولڻ جي جدوجھد جي ڪھاڻي آهي جنھن هن کي، ظاهري طور تي، سٺي سبب جي ڪري ڇڏي ڏنو. هن ڪھاڻيءَ ۾ پنهون لاءِ فقط ٿورو حصو وقف ڪيو ويو آهي. نوري ڄام تماچي گهڻو ڪري نوري جي حوالي سان هڪ رومانوي ڪھاڻي آهي. تماچي نوري جي نقطہ نظر کي ثابت ڪرڻ ۾ مدد ڏيڻ لاء صرف هڪ ذريعو آهي. سھڻي-ميھار وري سھڻي جي پريشاني جي ڪھاڻي آهي ۽ ان بابت جيڪا ھن کي ميھار سان ملڻ لاءِ جيڪا تڪليف ٿيندي آهي. ميھار هڪ تصوير کان وڌيڪ نہ آهي. ليلان چنيسر ۾، ٻيھر فرضي ڪردار ليلان آهي. تنھن هوندي بہ، سورٺ راءِ ڏياچ ۾، سورٺ، مٿي ذڪر ڪيل ڪھاڻين جي ڪردارن جي برعڪس، ڪھاڻيءَ تي روح تي غالب آهي، مادي تي نہ.
اهڙيءَ طرح، انھن ستن سورھيہ عورتن مان هر هڪ جي ڪھاڻي، ٿوري يا گهڻي، ڪنھن نہ ڪنهن طريقي سان، پراڻي هندستان ۽ موجوده پاڪستان جي علائقن ۾ رهندڙ ماڻهن جي ارتقائي عمل جي ثقافتي ماحول ۽ ماديت سان واسطو رکي ٿي. لبنہ جھانگير شاھ عبداللطيف جي ستن راڻين کي پينٽ ڪيو ۽ عطيہ دائود جي رھنمائيءَ ۾ اوشين آرٽ گيلري م نمائش لاءِ پيش ڪيو.[2] [3]
حوالا
[سنواريو]- ↑ "Sindhi Folk Tales in English | Sindhi Sangat | Sindhi book | Sindhi Community". www.sindhisangat.com. حاصل ڪيل 2018-05-03.
- ↑ "Story of seven queens". حاصل ڪيل 2021-03-02.
- ↑ "Lubna Jehangir celebrates strong women on canvas with her strokes". حاصل ڪيل 2021-03-02.