چاڊ

جمهوريه چاڊ
جمهوريه چاڊ; جمهورية تشاد (عربي); République du Tchad (فرينچ)
جھنڊو	Coat of arms
	شُعار: 'الاتحاد، العمل، التقدم' (عربي); Unité, Travail, Progrès (فرينچ); (اتحاد، عمل، اڳتي وڌڻ)
	ترانو: 'نشيد تشاد الوطني; La Tchadienne; (چاڊ جو قومي ترانو)
گادي جو هنڌ	اينجامينا; 12°06′N 16°02′E / 12.100°N 16.033°E
سڀ کان وڏو شهر	اينجامينا
دفتري ٻوليون	عربي ۽ فرينچ
نسلي گروھ (2009 Census)	49.3% عرب 26.6% سارا عرب; 12.9% بغارا عرب; 3.7% بدوي عرب; 2.4% غابري عرب; 2.4% زغاوه عرب; 1.3% باغرمي عرب; ; 8.5% ڪانيم; 7.2% ماسالت; 6.9% ٽوبو; 2.1% فولاني; 23.7% گهڻ نسلي (%4.8 ماسا • %3.7 بلالي • %3.0 مابه • %2.6 داجو • %2.5 منڊانگي • %2.0 تپوري • %1.6 ٽامائي • %1.4 ڪاروو • %1.0 ماسمجي); 2.6% ٻيا; 0.7% پرڏيهي;
مذهب (2020ع)	* 55.1% اسلام 41.1% عيسائيت; 2.4% ڪوبه مذهب ناهي; 1.3% روح پرستي; 0.1% ٻيا;
مقامي آبادي	چاڊين
حڪومت	گڏيل نيم صدارتي جمهوريه (هڪ فوجي جنتا تحت)
• عبوري صدر	محمد ديبئي
• وزير اعظم	الئمائي هالينا
• نائب صدر	جيما ڊوم تيرائنا
مقننه	قومي عبوري ڪائونسل
فرانس کان آزادي
• فرانس جي نوآبادي	5 سيپٽمبر، 1900ع
• خود مختياري	28 نومبر، 1958ع
• خودمختيار رياست	11 آگسٽ، 1960ع
پکيڙ
• جملي	1٬284٬000 km2 (496٬000 sq mi) (20هون)
• پاڻي (%)	1.9
آبادي
• 2023ع اندازو	18,523,165 (66هون)
• گھاٽائي	14.4 /km2 (37.3 /sq mi)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2023ع لڳ ڀڳ
• ڪل	32.375 ارب آمريڪي ڊالر (147هون)
• في سيڪڙو	1,806 آمريڪي ڊالر (179هون)
جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ )	2023ع لڳ ڀڳ
• ڪل	12.596 ارب آمريڪي ڊالر (145هون)

چاڊ (عربي: تشاد؛ انگريزي: Chad؛ فرينچ: Tchad)، سرڪاري طور تي، چاڊ جي جمهوريه اتر ۽ وچ آفريڪا جي سنگم تي هڪ زمين بند ملڪ آهي. هن جي حدون اتر ۾ لبيا، اوڀر ۾ سوڊان، ڏکڻ ۾ مرڪزي آفريڪي جمهوريه (Central African Republic)، ڏکڻ ۾ ڪيمرون، اولهه ۾ نائيجر ۽ ڏکڻ اولهه ۾ چاڊ ڍنڍ ذريعي نائيجيريا سان لڳل آهن. چاڊ جي آبادي هڪ ڪروڙ ۽ چاليهه لک آهي، جن مان 16 لک گاديءَ واري شهر اينجامينا (N'Djamena) ۾ رهن ٿا. لڳ ڀڳ 12,84,000 چورس ڪلوميٽر (496,000 چورس ميل) جي ڪل ايراضي سان، چاڊ آفريڪا ۾ پنجون نمبر وڏو ملڪ آهي ۽ دنيا ۾ ايراضي جي لحاظ کان 20 نمبر وڏو ملڪ آهي. اڪثريتي آبادي جو مذهب اسلام (%55) آهي ۽ عيسائيت (%41.1) ٻيو مکيه مذهب آهي.^[10]^[11] عربي ۽ فرانسيسي هتان جون سرڪاري ٻوليون آهن.^[12]

چاڊ ۾ ڪيترائي جاگرافيائي علائقا، صحارا ريگستان، وچ ۾ هڪ خشڪ علائقو جيڪو "ساحيل" جي نالي سان مشهور آهي ۽ ڏکڻ ۾ وڌيڪ زرخيز سوڊاني سوانا زون ۽ ڍنڍ چاڊ، جن جي پٺيان ملڪ جو نالو رکيو ويو آهي، آفريڪا ۾ ٻيو نمبر وڏو آبستان آهي. اهو 200 کان وڌيڪ مختلف نسلي ۽ لساني گروهن جو گهر آهي.

7هين صدي عيسويءَ جي شروعات ۾، انساني آبادي وڏي تعداد ۾ چاڊ نديء جي طاس ۾ لڏي وئي. پهرين صدي عيسويءَ جي آخر تائين، رياستن ۽ سلطنتن جو هڪ سلسلو چاڊ جي ساحيل واري خطي ۾ اڀريون ۽ زوال پذير ٿيون، هر هڪ خطي مان گذرندڙ ٽرانس-صحارن واپاري رستن کي ڪنٽرول ڪرڻ تي ڌيان ڏنو. فرانس سال 1920ع تائين علائقو فتح ڪيو ۽ ان کي فرانسيسي استوائي آفريڪا جي حصي طور شامل ڪيو. سال 1960ع ۾، فرانڪوئس تومبالبي جي اڳواڻي ۾ چاڊ آزادي حاصل ڪيو. مسلم اتر ۾ سندس پاليسين جي خلاف ناراضگي جي ڪارڻ، سال 1965ع ۾ هڪ ڊگهي گهرو ويڙهه جي خاتمي تي هن جي حڪومت ختم ٿي وئي. 1979ع ۾ باغين راڄڌاني اينجامينا کي فتح ڪيو ۽ ڏکڻ جي تسلط کي ختم ڪري ڇڏيو. باغي ڪمانڊر ان کان پوءِ پاڻ ۾ وڙهندا رهيا، جيستائين حسين هيبري پنهنجي مخالفن کي شڪست نه ڏنيو. چاڊ-ليبيا تڪرار سال 1978ع ۾ ليبيا جي حملي سان شروع ٿي، جن جو خاتمو سال 1987ع ۾ فرانس جي فوجي مداخلت سان ٿيو. 1990ع ۾ جنرل ادريس ڊيبي، صدر حسين هيبري جو تختو اونڌو ڪيو ۽ فرينچ جي مدد سان، چاڊ نيشنل آرمي جي جديديت 1991ع ۾ شروع ڪئي وئي. سال 2003ع کان، سوڊان ۾ دارفور بحران چاڊ جي سرحدن تائين ڦهلجي ويو ۽ چاڊ کي غير مستحڪم ڪيو. اڳ ئي ۾ غريب ملڪ، سوين هزارين سوڊاني پناهگيرن کي آباد ڪرڻ لاء جدوجهد ڪئي، جيڪا اوڀر چاڊ ۾ پناهگيرن جي ڪيمپن ۽ ان جي چوڌاري اڃان تائين آباد آهن. ڪيترن ئي سياسي پارٽيون چاڊ جي قانون سازي ۾ حصو ورتو ۽ چاڊ جي قومي اسيمبلي، ادريس ڊيبي جي صدارت دوران محب وطن سالويشن مومينٽ جي هٿن ۾ مضبوط طور تي رکيل هئي، جن جي حڪمراني کي آمريت طور بيان ڪيو ويو. d^[13]^[14]^[15] اپريل 2021ع ۾ FACT باغين پاران صدر ڊيبي جي قتل ٿيڻ کانپوءِ، سندس پٽ، محمد ڊيبي جي اڳواڻي ۾ عبوري فوجي ڪائونسل حڪومت جو ڪنٽرول سنڀاليو ۽ اسيمبلي کي ٽوڙي ڇڏيو. چاڊ سياسي تشدد ۽ بار بار جي فوجي بغاوتن سان متاثر آهي. چاڊ انساني ترقي جي انڊيڪس تي 0.394 سان ٻين نمبر تي دنيا ۾ سڀ کان گهٽ آهي، سال 2021ع ۾ هن جو درجو 190هين تي آهي ۽ هي گهٽ ترقي يافته ملڪ، دنيا جي بدعنوان ملڪن مان هڪ هجڻ جي اثرات کي منهن ڏئي ٿو. هن جا گهڻا رهواسي، هارين ۽ چرواهن طور، غربت جو شڪار آهن. سال 2003ع کان وٺي، خام تيل، جيڪو ملڪ جي برآمدي آمدني جو بنيادي ذريعو بڻجي چڪو آهي، روايتي ڪپهه جي صنعت کي ختم ڪري چڏيو. چاڊ وٽ انساني حقن جو خراب رڪارڊ آهي، بار بار جي انساني حقن جي ڀڃڪڙي، جهڙوڪ من ماني قيد، غير عدالتي قتل ۽ سيڪيورٽي فورس ۽ هٿيار بند مليشيائون، ٻنهي طرفان سول آزاديون محدود آهن.

فهرست لاڳاپيل مضمون چاڊ

فهرست لاڳاپيل مضمون چاڊ

حوالا

↑ "Analyse Thematique des Resultats Definitifs Etat et Structures de la Population", Institut National de la Statistique, des Études Économiques et Démographiques du Tchad, اصل کان 28 December 2019 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 3 May 2020۔
↑ Ramadane, Mahamat (2 October 2022). "Junta set to stay in power after Chad delays elections by two years". Reuters (N'Djamena). https://www.reuters.com/world/africa/junta-set-stay-power-after-chad-delays-elections-by-two-years-2022-10-02/.
↑ "Chad's military ruler Mahamat Deby names transitional parliament". Al Jazeera. 24 September 2021. https://www.aljazeera.com/news/2021/9/24/chads-military-ruler-mahamat-deby-names-transitional-parliament.
↑ "Le TCHAD en bref" (ٻولي ۾ فرانسيسي), INSEED, 22 July 2013, اصل کان 22 December 2015 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 18 December 2015۔
↑ سانچو:Cite CIA World Factbook
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Chad)", IMF.org, International Monetary Fund, 10 October 2023, حاصل ڪيل 18 October 2023۔
↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :religions2020
↑ "Gini Index", World Bank, حاصل ڪيل 15 July 2022۔
↑ "Human Development Report 2023/24" (ٻولي ۾ انگريزي), United Nations Development Programme, 13 March 2024, حاصل ڪيل 13 March 2024۔
↑ "Religions in Chad | PEW-GRF", اصل کان 8 October 2022 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 11 August 2022۔
↑ "Enquête Démographique et de Santé 1996–1997", اصل کان 09 آڪٽوبر 2022 تي آرڪائيو ٿيل۔
↑ "Glottolog 4.8 - Languages of Chad", glottolog.org, حاصل ڪيل 15 آگسٽ 2023۔
↑ "Chad's authoritarian Deby unwilling to quit", Deutsche Welle (ٻولي ۾ en-GB), 8 April 2016, حاصل ڪيل 4 August 2020۔
↑ Haynes, Suyin (28 March 2019), "This African Country Has Had a Yearlong Ban on Social Media. Here's What's Behind the Blackout", Time, اصل کان 8 August 2020 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 4 August 2020۔ اڻڄاتل پيراميٽر |dead-url= نظر انداز ڪيو ويو (مدد)
↑ Werman, Marco (5 June 2012), "ExxonMobil and Chad's Authoritarian Regime: An 'Unholy Bargain'", The World, Public Radio International, حاصل ڪيل 4 August 2020۔

ٻاهريان ڳنڍڻا

(فرانسيسي) سرڪاری موقع حباله
(فرانسيسي) سرڪاري صدارتي موقع حباله آرڪائيو ڪيا ويا 2011-02-26 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
ڪابينه جو موقع حباله آرڪائيو ڪيا ويا 2009-07-27 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.

عمومي

چاڊ آرڪائيو ڪيا ويا 2020-04-24 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. ڪتاب عالمي حقائق ۾ معلومات
چاڊ آرڪائيو ڪيا ويا 2015-09-23 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. منصوبو مفتوح فهرست تي
چاڊ پروفائيل بر موقع بي بي سي نيوز
وڪيميڊيا نقشي نامو چاڊ
[[عڪس:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg ] Chad سفري رهنما طرفان وڪي سفر

او آءِ سي

[recensement2009-1] "Analyse Thematique des Resultats Definitifs Etat et Structures de la Population", Institut National de la Statistique, des Études Économiques et Démographiques du Tchad, اصل کان 28 December 2019 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 3 May 2020۔

[Reuters_transition-2] Ramadane, Mahamat (2 October 2022). "Junta set to stay in power after Chad delays elections by two years". Reuters (N'Djamena). https://www.reuters.com/world/africa/junta-set-stay-power-after-chad-delays-elections-by-two-years-2022-10-02/.

[3] "Chad's military ruler Mahamat Deby names transitional parliament". Al Jazeera. 24 September 2021. https://www.aljazeera.com/news/2021/9/24/chads-military-ruler-mahamat-deby-names-transitional-parliament.

[area-4] "Le TCHAD en bref" (ٻولي ۾ فرانسيسي), INSEED, 22 July 2013, اصل کان 22 December 2015 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 18 December 2015۔

[5] سانچو:Cite CIA World Factbook

[IMFWEO.TD-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Chad)", IMF.org, International Monetary Fund, 10 October 2023, حاصل ڪيل 18 October 2023۔

[:religions2020-7] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :religions2020

[wb-gini-8] "Gini Index", World Bank, حاصل ڪيل 15 July 2022۔

[UNHDR-9] "Human Development Report 2023/24" (ٻولي ۾ انگريزي), United Nations Development Programme, 13 March 2024, حاصل ڪيل 13 March 2024۔

[:religions20202-10] "Religions in Chad | PEW-GRF", اصل کان 8 October 2022 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 11 August 2022۔

[auto12-11] "Enquête Démographique et de Santé 1996–1997", اصل کان 09 آڪٽوبر 2022 تي آرڪائيو ٿيل۔

[12] "Glottolog 4.8 - Languages of Chad", glottolog.org, حاصل ڪيل 15 آگسٽ 2023۔

[13] "Chad's authoritarian Deby unwilling to quit", Deutsche Welle (ٻولي ۾ en-GB), 8 April 2016, حاصل ڪيل 4 August 2020۔

[14] Haynes, Suyin (28 March 2019), "This African Country Has Had a Yearlong Ban on Social Media. Here's What's Behind the Blackout", Time, اصل کان 8 August 2020 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 4 August 2020۔ اڻڄاتل پيراميٽر |dead-url= نظر انداز ڪيو ويو (مدد)

[15] Werman, Marco (5 June 2012), "ExxonMobil and Chad's Authoritarian Regime: An 'Unholy Bargain'", The World, Public Radio International, حاصل ڪيل 4 August 2020۔

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]