جامع مسجد، فتح پور سيڪري

جامع مسجد، فتح پور سيڪري
جامع مسجد، فتح پور سيڪري
	Shown within اتر پردیش جامع مسجد، فتح پور سيڪري ()
بنيادي ڄاڻ
مقانيت	27°05′42″N 77°39′46″E / 27.09500°N 77.66278°E
وابستگي	اسلام
تفصيل تعميرات
قسم اڏاوت	جماعتي مسجد
قسم اڏاوت	انڊو-اسلامڪ, مغل
Founder	اڪبر
خصوصيتون
ڊيگھ	165.20 m
ويڪر	133.60 m
قبو	3
سامان	سنگ پٿر، سنگ مرمر، سليٽ

ھي مضمون وڪپيڊيا ايشيائي مھيني 2024ع جي حصي طور اماڻيو ويو ھيو يا ان کي وڌايو ويو ھيو.

جامع مسجد 16هين صدي جي هڪ اجتماعي مسجد آهي جيڪا يونيسڪو جي عالمي ورثي واري ماڳ فتح پور سيڪري ۾ آهي، جيڪا اتر پرديش، هندستان ۾ واقع آهي. اهو مغل شهنشاهه اڪبر طرفان تعمير ڪرايو هو، ۽ تعمير جي وقت سلطنت ۾ سڀ کان وڏي مسجد هئي. جامع مسجد جي جوڙجڪ اڳين مسجدن مان ٺھيل آھي جيڪي مختلف قبل از مغل سلطانن پاران ٺاھيون ويون ھيون، ۽ بعد ۾ مغل فن تعمير ۾ ھڪ اھم نظير طور ڪم ڪيو ويو.

مسجد جي ڪمپليڪس ۾ قابل ذڪر يادگارن ۾ بلند دروازا شامل آهن، جيڪو مسجد جي ڏاکڻي دروازي طور ڪم ڪري ٿو، ۽ سليم چشتي جو مقبرو، هڪ بزرگ، جنهن جي اعزاز ۾ مسجد تعمير ڪئي وئي هئي.

تاريخ

اڪبر پنهنجي نئين گاديءَ واري شهر فتح پور سيڪري جي حصي طور جامع مسجد قائم ڪئي. اها اڏاوت شهر ۾ تعمير ٿيل پهرين ماڳن مان هڪ هئي، جيڪا 1571ع کان 1574ع جي وچ ۾ مڪمل ٿي هئي، ان جي پنهنجي لکت موجب.^[1]^[2]مسجد اڪبر جي روحاني مشير صوفي شيخ سليم چشتي جي اعزاز ۾ هئي. ان جو مقصد شيخ جي اولاد لاءِ خانقاه (خانقاه) جي طور تي ڪم ڪرڻ پڻ هو. ان جي زماني ۾، مختلف مصنفن ۽ مسافرن طرفان ان جي خوبصورتي ۽ عظمت جي ڪري ساراهه ڪئي وئي هئي.^[3]

مسجد اڪبر جي مذهبي جوڙجڪ ۾ حصو ورتو. 1579ع ۾ هن فتح پور سکر جي رهاڪن جي شرڪت سان جماعت جي نماز جو خطبو ڏنو. جڏهن ته هن جي ابن ڏاڏن مان ڪجهه اهو ڪيو هو، خطبو پڙهڻ عام طور تي مذهبي اڳواڻن (جهڙوڪ هڪ امام) لاء مخصوص هو ۽ ان ڪري عالمن طرفان ان کي بنيادي طور سمجهيو ويو. ^[4]^[5]اڪبر به انهن جي نماز ۾ ماڻهن سان گڏ هوندو هو ۽ مسجد جي فرش کي صاف ڪندي به ڏٺو ويندو هو. Kavuri-Bauer دليل ڏئي ٿو ته اهي سڀئي عمل اڪبر جي شعوري حرڪتون هيون، مسجد کي استعمال ڪندي پاڻ کي هڪ خدائي حاڪم جي روپ ۾ ظاهر ڪرڻ بجاءِ باقاعده حڪمران جي حيثيت ۾.^[6]

فتح پور سيڪري جي جامع مسجد اڪبر جي حڪومت کان پوءِ ”مغل جي ورثي ۽ فخر جي علامت“ رهي. هن مسجد کي اڪبر جي پٽ ۽ جانشين جهانگير طرفان تمام گهڻو ساراهيو ويو، جنهن ان کي پنهنجي والد جي عظيم ترين تعميراتي ڪاميابين مان هڪ سڏيو. 1619ع ۾ فتح پور سيڪري^[3] ۾ رهڻ دوران جهانگير پنهنجي پٽ خرم سان مسجد جي ڪمپليڪس بابت تفصيلي ڳالهه ٻولهه ڪئي.^[7]

فن تعمير

جامع مسجد جبل جي چوٽيءَ جي بلند ترين چوٽيءَ تي آهي، جنهن تي فتح پور سيڪري ماڳ واقع آهي. اهو هڪ بلند پلنٿ تي رکيل آهي، هڪ سطح جي سطح مهيا ڪرڻ لاء ٺهيل آهي. مسجد جي ڪمپليڪس جي چوڌاري ديوارن سان ڀريل آهي؛ ڏاکڻي ديوار جي بلڪل ٻاهر هڪ وڏي باؤلي (آڪٽاگونل قدم کنوڻ) آهي. فتح پور سيڪري جي باقي مسجد وانگر، مسجد مقامي طور تي ڳاڙهي پٿر جي ٺهيل آهي. ان ۾ زيبائش لاءِ پيلو پٿر، سنگ مرمر ۽ سليٽ پڻ استعمال ڪيو ويو آهي، ۽ فارسي ۽ عربي خطاطيءَ جي خصوصيت رکي ٿي.^[8]

ان جي تعمير وقت، مسجد مغل هندستان ۾ سڀ کان وڏي هئي. اهو اسلامي، هندو ۽ جين فن تعمير جي گڏيل نمائندگي ڪري ٿو، جنهن ۾ گجراتي اثر نمايان آهي. عاشر زور ڏئي ٿو ته اها مسجد منڊو جي جامع مسجد ۽ چندري جي جامع مسجد مان عناصر ڪڍي ٿي، ٻئي مغل دور جي تعميرات. الفيري پڻ مغلن کان اڳ واري جامع مسجدن مان هڪ الهام ڏسي ٿو، پر ان جي بدران اٽالا ۽ چمپنير ۾ انهن جو حوالو ڏئي ٿو.

دروازا

مسجد جو ڪمپليڪس ٽن دروازن ذريعي داخل ٿئي ٿو. اڀرندي دروازو، جيڪو بادشاهي دروازي (شاھي دروازو) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، اڪبر طرفان مسجد تائين پهچڻ لاء استعمال ڪيو ويو. اهو سجايو ويو آهي ڪٽي موزائيڪس استعمال ڪندي. اتر ۽ ڏاکڻي دروازا شايد تاريخي طور تي هڪ ٻئي سان مشابهت رکن ٿا - جڏهن ته، 1573 ۾ ڏکڻ دروازي کي اڪبر طرفان ٻيهر تعمير ڪيو ويو بلند دروازو (هاءِ گيٽ) جيئن گجرات ۾ پنهنجي فوجي مهم جي ڪاميابي جو جشن ملهائڻ لاءِ. اهو سڀ کان نمايان دروازو آهي ۽ پاڻ ۾ هڪ يادگار آهي، جنهن جي ڪيترن ئي منزلن تي دالان ۽ ڪمرا آهن. عاشر جو چوڻ آهي ته غالباً اهو دروازو اڪبر جي چشتي حڪم سان لاڳاپن تي زور ڏيڻ لاءِ ٺاهيو ويو هو.^[9]

صحن

ساهن (اگڻ) جي ڊيگهه 165 ميٽر 130 ميٽر آهي. ان جي وچ ۾ وضو ڪرڻ واري ٽانڪي آهي. صحن جي اترين، ڏاکڻي ۽ اڀرندي پاسن کي دالن (آرڪيڊس) سان قطار ڪيو ويو آهي. اهي هڪ لڳاتار، پروجيڪٽ ڇجا (eave) سان ڇانيل آهن، جن کي corbels جي حمايت ڪئي وئي آهي. ڇتر انهن آرڪيڊس جي پيراپيٽ مٿان. آرڪيڊس جو اندريون خليج حجرا (سيلز) ۾ ورهايل آهي، غالباً عقيدتمندن لاءِ سمهڻ جي جاءِ طور استعمال ڪيو ويندو آهي.^[10]

صحن جي اُتر طرف سليم چشتي جو مقبرو، اسلام خان جو مقبرو ۽ چشتي خاندان جي ٻين ڪيترن ئي فردن جو مقبرو آهي. سليم چشتيءَ جو مقبرو مڪران جي سنگ مرمر جي هول سيل استعمال جي ڪري جامع مسجد ڪمپليڪس جي ڳاڙهي پٿر جي ڀيٽ ۾ آهي. صحن جي هيٺان زير زمين پاڻي جا ذخيرا آهن.^[11]

نماز هال

مستطيل نماز هال (طول و عرض 89 ميٽر 20 ميٽر) صحن جي الهندي پاسي تي آهي، اسلامي روايتن کي برقرار رکڻ ۾ مڪي جي سامهون آهي. ان جي منهن تي هڪ وڏي پشتاق جو تسلط آهي، جنهن ۾ داخل ٿيڻ جا ٽي محراب وارا رستا آهن. ڇت مان ٽي گنبد اڀرن ٿا، انهن ٽن خانن جي برابر آهن جن ۾ هال ورهايل آهي.^[12] مرڪزي خليج چورس ۽ ڀرپور نموني سان سجايو ويو آهي، جنهن ۾ جاميٽري سنگ مرمر جي جڙ ۽ پولي ڪروم فلورل پينٽنگس شامل آهن. ان جي الهندي ديوار تي آرائشي محراب (نماز جي جاءِ) آهن، جن جي سرحد موزاڪ ۽ چمڪندڙ ٽائل سان لڳل آهي. ٻنهي پاسن جي بيز ڪالونيڊ هال آهن، هر هڪ چورس چيمبر تي مشتمل آهي. انهن هالن ۾ پنهنجا سجايل محراب آهن، ۽ انهن کي هندو طرز جي ٿنڀن سان سهارو ڏنو ويو آهي.^[13]نماز هال جي انتها تي زينان (عورتن جون گيلريون) آهن.

پڻ ڏسو

هندستان ۾ اسلام
جوڌا بائي محل
تاج محل
سليم چشتي جو مقبرو
عبادت خانو
نوبت خانو
بلند دروازو

حوالا

↑ Kavuri-Bauer, Santhi (2019-01-02). "The Impact of Akhlaq-i Nasiri on the Forms and Spaces of Akbar's Fatehpur Sikri" (en ۾). South Asian Studies 35 (1): 43–62. doi:10.1080/02666030.2019.1605574. ISSN 0266-6030. https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/02666030.2019.1605574.
↑ Asher 199253-54.
↑ ^3.0 ^3.1 Alfieri 2000219.
↑ Kavuri-Bauer, Santhi (2019-01-02). "The Impact of Akhlaq-i Nasiri on the Forms and Spaces of Akbar's Fatehpur Sikri" (en ۾). South Asian Studies 35 (1): 43–62. doi:10.1080/02666030.2019.1605574. ISSN 0266-6030. https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/02666030.2019.1605574.
↑ Asher 199255.
↑ Kavuri-Bauer, Santhi (2019-01-02). "The Impact of Akhlaq-i Nasiri on the Forms and Spaces of Akbar's Fatehpur Sikri" (en ۾). South Asian Studies 35 (1): 43–62. doi:10.1080/02666030.2019.1605574. ISSN 0266-6030. https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/02666030.2019.1605574.
↑ Asher 1992202.
↑ "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.
↑ Asher 199253.
↑ "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.
↑ Asher 199252.
↑ "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.
↑ "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.

[:0-1] Kavuri-Bauer, Santhi (2019-01-02). "The Impact of Akhlaq-i Nasiri on the Forms and Spaces of Akbar's Fatehpur Sikri" (en ۾). South Asian Studies 35 (1): 43–62. doi:10.1080/02666030.2019.1605574. ISSN 0266-6030. https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/02666030.2019.1605574.

[FOOTNOTEAsher199253-54-2] Asher 199253-54.

[FOOTNOTEAlfieri2000219-3] 3.0 ^3.1 Alfieri 2000219.

[:03-4] Kavuri-Bauer, Santhi (2019-01-02). "The Impact of Akhlaq-i Nasiri on the Forms and Spaces of Akbar's Fatehpur Sikri" (en ۾). South Asian Studies 35 (1): 43–62. doi:10.1080/02666030.2019.1605574. ISSN 0266-6030. https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/02666030.2019.1605574.

[FOOTNOTEAsher199255-5] Asher 199255.

[:02-6] Kavuri-Bauer, Santhi (2019-01-02). "The Impact of Akhlaq-i Nasiri on the Forms and Spaces of Akbar's Fatehpur Sikri" (en ۾). South Asian Studies 35 (1): 43–62. doi:10.1080/02666030.2019.1605574. ISSN 0266-6030. https://www.tandfonline.com/action/showCitFormats?doi=10.1080/02666030.2019.1605574.

[FOOTNOTEAsher1992202-7] Asher 1992202.

[:1-8] "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.

[FOOTNOTEAsher199253-9] Asher 199253.

[:12-10] "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.

[FOOTNOTEAsher199252-11] Asher 199252.

[:14-12] "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.

[:13-13] "Jami' Masjid, Fatehpur Sikri, India". ArchNet.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]