مواد ڏانھن هلو

اسلام

ڳنڍڻن کي سنواريو
هي هڪ بهترين مضمون آهي. وڌيڪ تفصيل لاءِ ٺِڙڪ (ڪلڪ) ڪيو.
کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
سلجھائپ صفحن جي لاءِ معاونت نظر ھيٺ مضمون the religion تي آهي. ٻين استعمالن جي لاءِ جي لاءِ Islam (disambiguation) ڏسو.

اسلام
ٱلْإِسْلَام (عربي)
ان الدين عند الله الاسلام
ٱلْإِسْلَام (عربي)
مسجد الحرام، مڪه مڪرمه ۾ ڪعبه شريف جي طواف جو منظر
مسجد الحرام، مڪه مڪرمه ۾ ڪعبه شريف جي طواف جو منظر
Official seal of اسلام
Seal
Official logo of اسلام
الله جو خاص نالو
عالم اسلام، مسلمانن جي مختلف سيڪڙن ۾ ورهاست ڏيکاريندڙ نقشو.
عالم اسلام، مسلمانن جي مختلف سيڪڙن ۾ ورهاست ڏيکاريندڙ نقشو.
مکيه بنياد توحيد
پيشوا پيغمبر محمد صلي الله عليه وسلم [1]
سلسلو ابراهيمي مذهب
مقدس ڪتاب قرآن مجيد
ٻولي عربي فصيح (قرآن جي عربي)
آغاز 610ع
مقام مڪه المڪرمه، حجاز، عربستان
ٻيا مذهبي متن صحاح سته (حديث)، اصول اربعه (اقوال ائمه)
پيشرو ڏسو: زمرو:نبي ۽ رسول
جانشين راشد خليفا، اهل بيت
پوئلڳن جي تعداد 2 ارب 40 ڪروڙ (انفرادي طور تي مسلم جي نالي سان سڏيو ويندو آهي، مجموعي طور تي امت جي نالي سان سڏيو ويندو آهي)
علائقو سڃي دنيا ۾ عالم اسلام، خاص ڪري وچ اوڀر، اتر آفريڪا، اوڀر آفريڪا، اولهه آفريڪا، ڏکڻ ايشيا، وچ ايشيا، قفقاز، آسٽريليشيا، بلقان، ڏکڻ اوڀر ايشيا ۽ گيانا[2][3]
فرقا
3 مکيه
  • *سني اسلام
      • حنفي مسلڪ
      • شافعي مسلڪ
      • مالڪي مسلڪ
      • حنبلي مسلڪ
      • اهل حديث مسلڪ
    • شيعه اسلام
      • اثنا عشري
      • زيدي
      • اسماعيلي
      • بوهري
    • عبادي اسلام
Government
 • علائقو عالم اسلام (سڃي دنيا ۾) خاص ڪري وچ اوڀر، اتر آفريڪا، اوڀر آفريڪا، اولهه آفريڪا، ڏکڻ ايشيا، وچ ايشيا، قفقاز، آسٽريليشيا، بلقان، ڏکڻ اوڀر ايشيا ۽ گيانا[4][5]
 • ڌار ٿيل مذهب
|احمديت

اسلام (انگريزي ٻولي: Islam) توحيدي مذهب آهي، جن جي بنياد قرآن[23] ۽ پيغمبر محمد صلي الله عليه وسلم جي حيات (قول ۽ عمل) آهن.[24] [25] اسلام جي پوئلڳن کي مسلمان چئبو آهي، جنهن جي سڃي دنيا ۾ تعداد 2 ارب کان وڌيڪ آهي. اسلام دنيا پوئلڳن جي تعداد جي لحاظ کان دنيا جو ٻيو نمبر وڏو ۽ تيز ترين وڌندڙ مذھب آھي.[26] اسلام هڪ وحدانيت پرست دين آهي جيڪو ابراهيمي دين جو تسلسل آهي.[27]

سورة فاتحه، قرآن جي پهرين سورت

مسلمانن جو عقيدو آهي ته اسلام هڪ ابتدائي (شروع کان) ايمان جو مڪمل ۽ عالمگير نسخو آهي (جيڪو اڳين نبين ۽ رسولن ذريعي ڪيترائي ڀيرا نازل ٿيو هو) جن ۾ آدم، نوح، ابراهيم، موسيٰ ۽ عيسيٰ شامل آهن. مسلمان قرآن کي الله جو لفظي (پنهنجو) ڪلام ۽ غير تبديل ٿيل، آخري وحي سمجهن ٿا. قرآن سان گڏ. مسلمان اڳين وحي (جهڙوڪ تورات، زبور ۽ انجيل) تي به يقين رکن ٿا. اهي يقين رکن ٿا ته محمد (صلي الله عليه وسلم) الله جا مکيه ۽ آخري رسول آهن. جن جي ذريعي دين مڪمل ٿيو. محمد (صلي الله عليه وسلم) جون تعليمات ۽ معياري مثال (جن کي سنت سڏيو ويندو آهي، حديث سڏيو ويندو آهي) مسلمانن لاءِ هڪ آئيني نمونو فراهم ڪن ٿا. اسلام خدا جي وحدانيت ۽ انفراديت (توحيد) تي يقين تي ٻڌل آهي. ۽ آخري فيصلي سان گڏ آخرت (آخرت) تي يقين رکي ٿو. جتي نيڪ ماڻهن کي جنت (جنت) ۾ انعام ڏنو ويندو ۽ بدڪارن کي دوزخ ۾ سزا ڏني ويندي (جهنم). پنج ستون (عبادت جا فرض سمجهيا وڃن ٿا) ڪلمه (شهادت) جي شاهدي، روزاني نماز (نماز يا نماز)، خيرات (زڪوات)، رمضان جي مهيني ۾ روزو (سووم يا روزو) ۽ مڪي جو حج (حج) آهن. اسلامي قانون (شريعت) زندگي جي تقريبن هر پهلو (بينڪنگ ۽ فنانس ۽ ڀلائي کان وٺي مردن ۽ عورتن جي ڪردار ۽ ماحول تائين) کي ڇهندو آهي. ٻه مکيه مذهبي تہوار عيد الفطر ۽ عيد الاضحيٰ آهن. اسلام ۾ ٽي مقدس ترين جڳھون آهن مڪي ۾ مسجد الحرام، مديني ۾ مسجد نبوي (مسجد النبوي) ۽ يروشلم ۾ مسجد اقصيٰ.

اسلام 610 عيسوي ۾ مڪي ۾ شروع ٿيو. سندس وصال جي وقت تائين، عرب جزيره نما جو گهڻو حصو اسلام قبول ڪري چڪو هو. مسلم حڪمراني خلافت راشدين جي دور ۾ عرب کان ٻاهر وڌي وئي ۽ بعد ۾ اموي خلافت آئبيرين جزيره نما, پرتگال ۽ اسپين (اندلس) کان سنڌو ماٿري تائين حڪومت ڪئي. اسلامي سونهري دور ۾, خاص طور عباسي خلافت جي دور ۾, مسلم دنيا جي اڪثر حصي سائنسي، معاشي ۽ ثقافتي ترقي جو تجربو ڪيو. مسلم دنيا جي واڌ ۾ مختلف رياستون ۽ خلافتن, اسلامي تبليغي سرگرمين (دعوت ۽ تبليغ) انهي سان گڏ جي وسيع واپار ۽ مذهبي تبديلي نتيجي ۾ ٿي.

ٻه مکيه اسلامي شاخون سني اسلام (87-90٪) ۽ شيعه اسلام (10-13٪) آهن. سني روايتي حديثن جو مجموعو ڇه ڪتابن تي مشتمل آهي. جڏهن ته شيعه روايتي حديثن جو مجموعو چار ڪتابن تي مشتمل آهي. مسلمان 53 ملڪن ۾ آبادي جو اڪثريت آهن. [28] دنيا جي تقريبن %12 مسلمان انڊونيشيا, سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو مسلم اڪثريت وارو ملڪ ۾ رهن ٿا. %31 ڏکڻ ايشيا ۾, %20 وچ اوڀر ۽ اتر آفريڪا ۾ ۽ %15 سب سهارا آفريڪا ۾ رهن ٿا. مسلم برادريون آمريڪا، چين ۽ يورپ ۾ پڻ موجود آهن. اسلام دنيا پوئلڳن جي تعداد جي لحاظ کان دنيا جو ٻيو نمبر وڏو ۽ تيز ترين وڌندڙ مذھب آھي.

مسلمانن جو عقيدو آهي تہ اسلام هڪ بنيادي عقيدي جو مڪمل ۽ آفاقي نسخو آهي جيڪو اڳين نبين ۽ رسولن، جن ۾ آدم، نوح، ابراهيم، موسيٰ ۽ عيسىٰ سميت ڪيترائي ڀيرا نازل ٿيو هو. مسلمان قرآن مجيد کي الله جو ڪلام ۽ غير تبديل ٿيل، آخري وحي سمجهندا آهن. قرآن سان گڏ، مسلمان پڻ اڳئين ڪتابن تي يقين رکن ٿا، توريت، زبور ۽ انجيل جيڪي حضرت موسيٰ، داؤد، ۽ عيسيٰ اليہ السلام تي نازل ٿيون. انهن جو عقيدو آهي تہ محمد ﷺ آخري نبي آهن، جن جي ذريعي دين مڪمل ٿيو. محمد جي تعليمات ۽ اصولي مثالن کي سنت سڏيو وڃي ٿو، جيڪي حديثن جي حسابن ۾ دستاويز ڪيا ويا آهن، مسلمانن لاءِ هڪ آئيني نموني مهيا ڪن ٿا. اسلام ان ڳالهہ تي زور ڏئي ٿو تہ اللّٰه هڪ آهي ۽ بي مثال آهي. اهو بيان ڪري ٿو تہ اتي هڪ "آخري فيصلو" ٿيندو جنهن ۾ صالحن کي جنت ۾ انعام ڏنو ويندو ۽ ظالمن کي دوزخ ۾ سزا ڏني ويندي.

پنجن ٿنڀن (ارڪان) کي واجب سمجهيو وڃي ٿو، جن ۾ توحيد (ڪلمہ جي شهادت)، روزاني نماز (پنج وقت)، زڪوٰات، رمضان جي مهيني ۾ روزا ۽ مڪي ڏانهن حج شامل آهن. اسلامي قانون، شريعت، بينڪنگ ۽ ماليات ۽ ڀلائي کان وٺي مردن ۽ عورتن جي ڪردار ۽ ماحول تائين زندگي جي تقريبن هر پهلو کي ڇڪي ٿو. . ٻہ مکيہ مذهبي تہوار عيد الفطر ۽ عيد الاضحيٰ آهن. اسلام ۾ ٽي مقدس ترين ماڳ آهن مڪي ۾ مسجد الحرام، مديني ۾ مسجد نبوي ۽ بيت المقدس (يروشلم) ۾ مسجد اقصيٰ.

حقيقي دين اهوئي آهي، جيڪو ماڻهوءَ ۾ نرميءَ وارو مزاج پيدا ڪري، جيڪو هرحال ۾ محبت ۽ چڱائيءَ جي تعليم ڏيندو هجي.

لَاۤ اِكۡرَاهَ فِى الدِّيۡنِ​ۙ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشۡدُ مِنَ الۡغَىِّ​ۚ فَمَنۡ يَّكۡفُرۡ بِالطَّاغُوۡتِ وَيُؤۡمِنۡۢ بِاللّٰهِ فَقَدِ اسۡتَمۡسَكَ بِالۡعُرۡوَةِ الۡوُثۡقٰى لَا انْفِصَامَ لَهَا​​ ؕ وَاللّٰهُ سَمِيۡعٌ عَلِيۡمٌ‏ ٢٥٦

اَللّٰهُ وَلِىُّ الَّذِيۡنَ اٰمَنُوۡا يُخۡرِجُهُمۡ مِّنَ الظُّلُمٰتِ اِلَى النُّوۡرِ​ؕ  وَالَّذِيۡنَ كَفَرُوۡۤا اَوۡلِيٰٓـــُٔهُمُ الطَّاغُوۡتُۙ يُخۡرِجُوۡنَهُمۡ مِّنَ النُّوۡرِ اِلَى الظُّلُمٰتِ​ؕ اُولٰٓٮِٕكَ اَصۡحٰبُ النَّارِ​​ۚ هُمۡ فِيۡهَا خٰلِدُوۡنَ‏ ٢٥٧

دين ۾ ڪابه جبر نه آهي، گمراهيءَ کان هدايت پڌري ڪئي وئي آهي، پوءِ جنهن طاغوت کي رد ڪيو ۽ پوءِ الله کي مڃيو، پوءِ ان هڪ اهڙو مضبوط حلقو رکيو آهي جيڪو ڪڏهن به ٽٽڻ وارو نه آهي، ۽ الله ٻڌندڙ ڄاڻندڙ آهي. الله مؤمنن جو نگهبان آهي ۽ (ان جي برعڪس) جن ڪفر ڪيو تن جا اولياءَ (مددگار ۽ مددگار) طاغوت آهن. انهن کي روشنيءَ مان ڪڍي اوندهه ۾ آڻن ٿا. هي دوزخي ماڻهو آهن اُھي ان ۾ ھميشه رھندا.

اسلام اميد جو مذهب آهي. اسلام جون مڙئي تعليمات اميد ۽ حوصلي جو سبق ڏين ٿيون. ظاهر ۾ مشڪل، ناڪامي ۽ محرومي جهڙين حالتن ۾ به اسلام انسان کي اميد ۽ حوصلي جو سبق ڏئي ٿو. اهو شام جي اونداهيءَ ۾ به صبح جي روشنيءَ جي خوشخبري ڏئي ٿو. قرآن شريف ۾ ايمان وارن لاءِ ارشاد آهي ته:

وَ تَرۡجُوۡنَ مِنَ اللّٰہِ مَا لَا یَرۡجُوۡنَ ؕ (النساء: 104)

”۽ توهين الله ۾ اميد ٿا رکو جا اميد انهن کي نه آهي.“

ان مان خبر پئي ته هڪ شخص جيڪو اسلامي فڪر وارو هجي، اهو هڪ اهڙو انسان هوندو آهي، جيڪو اوندهه ۾ به روشني ڏسندو آهي. هو اتي به اميد ڀريو رهندو آهي، جتي ٻيا ماڻهو اميد ۽ حوصلو وڃائي ويهندا آهن. ان معاملي ۾ اسلام ۾ مايوسيءَ کي حرام سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ هڪ پيغمبر جي ذريعي اها تعليم ڏني وئي ته:

وَ لَا تَایۡـَٔسُوۡا مِنۡ رَّوۡحِ اللّٰہِ ؕ اِنَّہٗ لَا یَایۡـَٔسُ مِنۡ رَّوۡحِ اللّٰہِ اِلَّا الۡقَوۡمُ الۡکٰفِرُوۡنَ (يوسف: 87)

”۽ الله جي رحمت کان نا اميد نه ٿيو، ڇو ته الله جي رحمت کان ڪافر ئي نا اميد ٿيندا آهن.“

انهيءَ ڪري مسلمانن لاءِ ڪنهن به صورت ۾ اهو جائز نه آهي ته، اهي مايوس ٿي وڃن. ظاهر ۾ ڪيتريون ئي اڻوڻندڙ ۽ غير موافق حالتون هجن، پر ايمان وارن تي فرض آهي ته اهي آخر تائين اميد جو دامن نه ڇڏين. اهو ئي سبب آهي جو اسلام ۾ خودڪشيءَ جي موت کي حرام چيو ويو آهي.[29]

مسلمانن جو عقيدو آهي ته الله سائين قرآنکي فرشته جي وسيلي سان حضرت محمد ص تي نازل ڪيو آهي مسلمانن جي عقيدي موجب خداوند جهڙي ريت سڀني نبين تي وحي نازل ڪئي آهي حضرت محمد ص به ان جي آخري ڪڙي آهن.[30]

تفصيل

[سنواريو]

اسلام (انگريزي ٻولي: Islam) توحيدي مذهب آهي.[31] اسلام هڪ وحدانيت پرست دين آهي جيڪو ابراهيمي دين جو تسلسل آهي. اسلام جي پيروڪارن کي مسلمان چئبو آهي. هينئر جيڪڏهن ڏٺو وڃي تہ اسلام دنيا جو ٻيو نمبر مذهب آهي ۽ تيز ترين وڌندڙ مذھب آھي.[32]

World percentage of Muslims by country (2010)[33]:234–245

لغوي معنيٰ آهي صلح، سلامتي، اطاعت. ظاهري ۽ باطني عيبن کان پاڪ رهڻ. اهو انهيءَ دين جو نالو آهي، جيڪو -الله- پاڪ، سچن رسولن ۽ هادين جي ذريعي انسانن جي هدايت لاءِ موڪليو آهي. انهيءَ جو آخري، مڪمل ۽ مقدس دين اهو آهي، جيڪو قرآن شريف جي شڪل ۾ حضرت محمد مصطفيٰ صلي -الله- عليه وسلم تي نازل ٿيو. شرعي لحاظ سان -اسلام- جو مطلب آهي: خدا جي احڪامن جي، جيئن قرآن شريف ۾ آيا آهن، بنا شڪ شبهي جي دل جي خلوص سان اطاعت ڪرڻ. ٻين لفظن ۾، ڪتاب ۽ سنت جي تعليمات تي عمل پيرا رهڻ -اسلام- آهي. نبي سڳورو صلي -الله- عليه وسلم جيڪا شريعت دائمي هدايت لاءِ کڻي آيو، اها چئن عنوانن جو مجموعو آهي: عقائد، عبادت، معاملات ۽ اخلاق. (1) -بندي- ۽ خالق جي وچ ۾ تعلق واضح ڪرڻ وارا احڪام، جيڪي ذهني ۽ قلبي حالتن سان واسطو رکن ٿا، اهي ”عقائد“ چئبا، ۽ انهن تي ثابت قدم رهڻ کي ”ايمان“ چئبو آهي. (2) -جن- احڪامن جو تعلق -بندي- جي جسم ۽ مال سان آهي، اهي ”عبادت“ آهن: يعني نماز ۽ روزو، جسماني عبادتون آهن، زڪوات مالي ۽ تمدني عبادت ۽ ”حج“ مالي، جسماني ۽ تمدني عبادت. -ان- طرح ڪلمي، نماز، روزي، زڪواة ۽ حج کي -اسلام- جو بنياد قرار ڏنو ويو آهي. (3) جيڪي احڪام، -بندي- ۽ سندس درميان آهن، يا ٻيءَ مخلوق جي -باري- ۾ آهن، انهن کي قانوني حيثيت هجي ته ”معاملات“ جي دائري ۾ اچن ٿا ۽ (4) جيڪڏهن انهن جي حيثيت روحاني نصيحتن ۽ ڀائپيءَ واري هجي ته اهي ”اخلاق“ جي دائري ۾ اچن ٿا. نبي سڳوري صلي -الله- عليه وسلم فرمايو آهي ته ”آءُ فضائل اخلاق جي تڪميل لاءِ آيو آهيان“. پهرئين عنوان کي ”ايمان“ ۽ باقي ٽنهي جو مجموعو ”عمل صالح“ آهن. عمل صالح جا ٽي ڏاڪا آهن: (1) خدا جي اڳيان -بندي- جو اظهار عبديت ۽ -ان- جي احڪامن جي تعميل يعني عبادت؛ (2) بندن ۽ ٻيءَ مخلوق سان ڪاروباري معاملن ۾ الاهي احڪام جي پابندي يعني ”معاملات“؛ (3) بندن ۽ ٻيءَ مخلوق سان محبت ۽ نيڪيءَ وارو ورتاءُ يعني ”اخلاق“. مختصر طرح، ”اسلام“ جي اها وصف، -اسلام- جي مڪمل -ترين- شڪل آهي.[34]

اصول دين

[سنواريو]

سني اسلام:

  1. توحيد
  2. نبوت
  3. يوم قيامت
  4. آخرت

شيعه اسلام:

  1. توحيد
  2. نبوت
  3. امامت
  4. عدل
  5. يوم قيامت

فرض دين

[سنواريو]

سني اسلام:

  1. نماز
  2. روزو
  3. زڪوات
  4. حج
  5. جهاد
  6. امر بالمعروف
  7. نهي عن المنڪر

شيعه اسلام:

  1. نماز
  2. روزو
  3. خمس
  4. حج
  5. جهاد
  6. امر بالمعروف
  7. نهي عن المنڪر
  8. تورع
  9. تبرا
  10. تقيه

اسلام جا رڪن

[سنواريو]
  1. ڪلمو
  2. نماز
  3. روزو
  4. زڪوات
  5. حج


پڻ ڏسندا

[سنواريو]

حوالا

[سنواريو]
  1. ↑ Welch, Alford T.; Moussalli, Ahmad S.; Newby, Gordon D. (2009), "Muḥammad", ۾ Esposito, John L., The Oxford Encyclopedia of the Islamic World, Oxford University Press, 11 February 2017 تي اصل |archive-url= گهرجي |url= (مدد) کان آرڪائيو ٿيل۔ 
  2. ↑ Center, Pew Research (30 اپريل 2013), "The World's Muslims: Religion, Politics and Society", Pew Research Center's Religion & Public Life Project, اصل کان 25 October 2023 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 20 مارچ 2024۔ 
  3. ↑ "The Spread of Islam in West Africa: Containment, Mixing, and Reform from"۔ 
  4. ↑ Center, Pew Research (30 اپريل 2013), "The World's Muslims: Religion, Politics and Society", Pew Research Center's Religion & Public Life Project, اصل کان 25 October 2023 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 20 مارچ 2024۔ 
  5. ↑ "The Spread of Islam in West Africa: Containment, Mixing, and Reform from"۔ 
  6. ↑ Bausani, A. (1999), "Bāb", Encyclopedia of Islam, Leiden: Brill۔ 
  7. ↑ Van der Vyer, J. D. (1996). Religious human rights in global perspective: religious perspectives. Martinus Nijhoff. p. 449. ISBN 90-411-0176-4. https://archive.org/details/religioushumanri0000unse. 
  8. ↑ Yazbeck Haddad, Yvonne (2014). The Oxford Handbook of American Islam. Oxford University Press. p. 142. ISBN 9780199862634. 
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Z. Mir-Hosseini, "Inner Truth and Outer History: The Two Worlds of the Ahl-e Haqq of Kurdistan", International Journal of Middle East Studies, Vol.26, 1994, p.267–268
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Roychoudhury (1941), p. 306.
  11. ↑ Layard, Austen Henry (2010-08-31) (en ۾). Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon: With Travels in Armenia, Kurdistan and the Desert: Being the Result of a Second Expedition Undertaken for the Trustees of the British Museum. Cambridge University Press. p. 216. ISBN 9781108016773. https://books.google.com/books?id=-SQe_sNtIaMC&q=ali%2520illahism&pg=PA216. 
  12. ↑ "The saheeh Sunnah is wahy (Revelation) from Allah", islamqa.info, حاصل ڪيل 15 June 2025۔ 
  13. ↑ Center, Pew Research (30 اپريل 2013), "The World's Muslims: Religion, Politics and Society", Pew Research Center's Religion & Public Life Project, اصل کان 25 October 2023 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 20 مارچ 2024۔ 
  14. ↑ "The Spread of Islam in West Africa: Containment, Mixing, and Reform from"۔ 
  15. ↑ Bausani, A. (1999), "Bāb", Encyclopedia of Islam, Leiden: Brill۔ 
  16. ↑ Van der Vyer, J. D. (1996). Religious human rights in global perspective: religious perspectives. Martinus Nijhoff. p. 449. ISBN 90-411-0176-4. https://archive.org/details/religioushumanri0000unse. 
  17. ↑ Yazbeck Haddad, Yvonne (2014). The Oxford Handbook of American Islam. Oxford University Press. p. 142. ISBN 9780199862634. 
  18. ↑ Layard, Austen Henry (2010-08-31) (en ۾). Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon: With Travels in Armenia, Kurdistan and the Desert: Being the Result of a Second Expedition Undertaken for the Trustees of the British Museum. Cambridge University Press. p. 216. ISBN 9781108016773. https://books.google.com/books?id=-SQe_sNtIaMC&q=ali%2520illahism&pg=PA216. 
  19. ↑ Bausani, A. (1999), "Bāb", Encyclopedia of Islam, Leiden: Brill۔ 
  20. ↑ Van der Vyer, J. D. (1996). Religious human rights in global perspective: religious perspectives. Martinus Nijhoff. p. 449. ISBN 90-411-0176-4. https://archive.org/details/religioushumanri0000unse. 
  21. ↑ Yazbeck Haddad, Yvonne (2014). The Oxford Handbook of American Islam. Oxford University Press. p. 142. ISBN 9780199862634. 
  22. ↑ Layard, Austen Henry (2010-08-31) (en ۾). Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon: With Travels in Armenia, Kurdistan and the Desert: Being the Result of a Second Expedition Undertaken for the Trustees of the British Museum. Cambridge University Press. p. 216. ISBN 9781108016773. https://books.google.com/books?id=-SQe_sNtIaMC&q=ali%2520illahism&pg=PA216. 
  23. ↑ Glossary of Islamic Terms, حاصل ڪيل 17 February 2025۔ 
  24. ↑ "English pronunciation of Islam", Cambridge Dictionary, اصل کان 22 January 2021 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 19 Dec 2023۔ 
  25. ↑ "Islam", Worldhistory.org, 25 نومبر 2019, حاصل ڪيل 26 فيبروري 2025۔ 
  26. ↑ "Tawhid." In The Oxford Dictionary of Islam. ، edited by John L. Esposito. Oxford Islamic Studies Online
  27. ↑ "How the Global Religious Landscape Changed From 2010 to 2020. Muslims grew fastest; Christians lagged behind global population increase", Pew Research Center, 9 جون 2025, حاصل ڪيل 28 جون 2025۔ 
  28. ↑ "How the Global Religious Landscape Changed From 2010 to 2020. Muslims grew fastest; Christians lagged behind global population increase", Pew Research Center, 9 جون 2025, حاصل ڪيل 28 جون 2025۔ 
  29. ↑ ڪتاب: انسانيت جي تعمير آرڪائيو ڪيا ويا 2017-09-12 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.، مولانا وحيد الدين خان
  30. ↑ «ما کانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِکُمْ وَ لکِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِیِّین
  31. ↑ "English pronunciation of Islam", Cambridge Dictionary, اصل کان 22 January 2021 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 19 Dec 2023۔ 
  32. ↑ "Tawhid." In The Oxford Dictionary of Islam. ، edited by John L. Esposito. Oxford Islamic Studies Online
  33. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pew2015
  34. ↑ اسلام : (Sindhianaسنڌيانا)

ٻاهريان ڳنڍڻا

[سنواريو]
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=اسلام&oldid=339188" تان ورتل