بابل
بابل | |
 صدام حسين جي سمر محل کان بابل جي آثارن جو جزوي منظر. | |
| Alternative name | Arabic: بابل Babil سانچو:Lang-akk, Bābili(m)[1] Sumerian: 𒆍𒀭𒊏𒆠, ká.dingir.raki[1] سانچو:Lang-arc, Babil عبرانی: בָּבֶל, Bavel[1] سانچو:Lang-grc-gre, Babylṓn سانچو:Lang-peo, Bābiru Elamite: 𒀸𒁀𒉿𒇷 , Babili Kassite: Karanduniash 380p |
|---|---|
| جڳھہ | ھلاہ،بابل گورنريٽ |
| خطو | ميسوپوٽيميا |
| مقانيت | 32°32′11″N 44°25′15″E / 32.53639°N 44.42083°E |
| قسم | Settlement |
| لاڳاپيل سلسلو | بابلينيا |
| پکيڙ | 9 km2 (3.5 sq mi) |
| تاريخ | |
| بنياد پيو | ت. 2300 BC |
| خالي ٿيو | ت. AD 1000 |
| ثقافتون | اڪيدين، اشورين، ڪاسي، اموري ،چلديئن اشيميند، يوناني، فارسي . |
| جڳھہ بابت | |
| کوٽائي ڪندڙ ماھر | ھارمزد رسام ۽ رابرٽ ڪالڊيوي |
| حالت | کنڊر |
| ملڪيت | سرڪاري |
| عوامي پھچ | ھا |
| هِنَ مضمون ۾ خاص اَکَرَ شامل آهن. مُناسب مدد يا سهائتا کان بغير توهان کي، سوالي نشان، خانو يا ٻِيا نشان نظر اَچي سگهن ٿا. |
Babylon (سانچو:CuneiformKAN4.DIĜIR.RAKI سانچو:Lang-akk; Aramaic: בבל, Babel; عربي ٻولي: بَابِل, Bābil; عبرانی: בָּבֶל, Bavel; سانچو:Lang-syc, Bāwēl) ھي اوڻويھين صدي قبل مسيح ۾ فرست درياءَ جي ڪنارن تي آباد ھڪ شھري رياست ھو ۽ آموري خاندان جي بادشاهي ۾ ھيو، پوء حمورابي جي بادشاھي شروع ٿي. ان قديم زماني ۾ دنيا جو سڀ کان وڏو شھر ھو ھڪ اندازي مطابق ھن جي آبادي ٻہ لک رھي آھي.[2]
قديم -بابل- جو نالو ”ڪالديا“ آهي، جنهن جو توريت ۾ ذڪر آهي. شروع ۾ ڏکڻ عراق ۾ فرات ۽ دجله درياهن جي وچ واري علائقي جو نالو هو، پر پوءِ وقت گذرڻ سان عراق جي وڏي حصي کي ”ڪالديا“ چوندا هئا، جنهن جي گاديءَ جو هنڌ ”اُر“ (UR) هو. پيغمبر ابراهيم اتي جو ويٺل هو. هيءُ هڪ قوم جو نالو هو، جيڪا عيسيٰ کان ٻه هزار ورهيه اڳ شام ملڪ تي حڪمران هئي. اعلامي، قديم -ايران- جو هڪ صوبو هو، جنهن جي گاديءَ جو هنڌ صوصه هو، اتان جي رهاڪن ۽ -بابل- جي رهاڪن جي پاڻ ۾ اڻبڻت هئي. هن وقت اوائلي -تهذيب- جا ماهر صوصه (سوسه) کي دنيا جي قديم -ترين- شهرن ۾ شمار ڪن ٿا. ”-بابل-“، دجله ۽ فرات جي دوآبي جي قديم سلطنت جو نالو آهي. هي نالو دوآبي، دجله ۽ فرات جي ڏاکڻئي حصي وارين رياستن، ليگاش، اُڪاد، -ايرڪ- ۽ اُر لاءِ استعمال ٿيندو آهي، جيڪا ٽي هزار سال ق. م ۾ عروج تي هئي، پر هن مان مراد گهڻو ڪري سامي -تهذيب- جي ورتي ويندي آهي.
بابل جو بنياد ”سرجون“ وڌو ۽ حمورابيءَ جي دؤر ۾ هن سلطنت جو عروج هو. تقريباً 1800 ق. م ۾ هتي خط ميخيءَ ۾ مختلف علمن، واپار ۽ فنِ تعمير فروغ حاصل ڪيو، پر پوءِ سترهين صديءَ ق. م ۾ خانه بدوش ’ڪاسين‘ (Kassites) جي حملن هن سلطنت کي تباهه ڪري ڇڏيو. پوءِ -اشوري- سلطنت جي اقتدار ۾ اچڻ تي -بابل- کي ٻيهر عروج نصيب ٿيو. 689 ق. م ۾ سخيرب -بغاوت- ڪئي، پر 625 ق. م ۾ ينبو پولاسو -بابل- کي ٻيهر آزاد ڪرائي ورتو ۽ -بخت نصر- جي دؤر ۾ -بابل- انتهائي عروج تي پهچي ويو. پوءِ 538 ق. م ۾ ايرانين سائرس اعظم جي اڳواڻيءَ ۾ حملو ڪيو ته -بابل- جو زوال شروع ٿي ويو. علم، فن، -تهذيب- ۽ ٻين حوالن سان -بابل- جون وڏيون خدمتون آهن. -بابل- جا ”ٽنگيل -باغ-“ دنيا جي عظيم عجوبن ۾ شمار ٿين ٿا. -بابل- ميسوپوٽيميا جي علائقي واريءَ -تهذيب- جو اهم شهر هو، جيڪو چار هزار سال ق. م کان به گهڻو اڳ موجود هو. ميسپوٽيميا (دو آبو= دجله ۽ فرات جي وچ واري سرزمين) هاڻوڪو عراق آهي. 1750 ق. م ۾ بابيلونيا جي حمورابي -بادشاهه- -بابل- کي پنهنجي گاديءَ جو هنڌ بنايو. -ان- وقت -بابل- دنيا جو وڏي ۾ وڏو شهر بڻجي ويو. هي شهر فرات درياهه جي ڪناري تي ٻڌل هو. 689 ق. م ۾ -اشوري- -بادشاهه- -بابل- تي حملو ڪري -ان- کي برباد ڪري ڇڏيو. -ان- -بادشاهه- جو نالو سيناچوب هو. 625 ق. م ڌاري -بخت نصر- ٻئي، -بابل- کي ٻيهر تعمير ڪرايو. هن شهر کي درياهه تي پُل ٻڌائي، اولهائين ڪناري ڏانهن به شهر کي وڌايو. -بابل- ۾ هٿرادو اڏيل عجيب -باغ- هئا. جيڪي ستن عجائبات ۾ شامل آهن. 538 ق. م ۾ ايراني -بادشاهه- سائرس اعظم -بابل- تي قبضو ڪيو. 275ع کان -بابلي- -تهذيب- جو زوال شروع ٿيو. اڄ رڳو -ان- جا کنڊر يادگار طور بيٺل آهن. -بابل- ۾ هڪ تمام ڊگهي مينار جيان عمارت هئي، جنهن کي ”-بابل- جو -برج-“ به چيو ويندو هو. -ان- جي اوچائي 300 فوٽ هئي، جيڪا ستن منزلن تي مشتمل هئي.
بابلي -تهذيب- ۽ سنڌو -تهذيب- جو پاڻ ۾ گهاٽو تعلق رهيو آهي. مثال طور: اُر، ڪيش ۽ -تل- آسمار جي قديم آثارن مان مليل اُڪر وارن ٺڪرن تي سنڌو دور جي مخصوص جانورن جون شڪليون ملن ٿيون. ڪن مهرن تي سنڌو لوڪن جي ”خط“ واريون لکتون ڏنل آهن. سُمير ۽ -تل- آسمار وٽ سارگن بادشاهن جي دور وارن ذخيرن ۾ سنڌو لوڪن جي مخصوص طريقي سان ٺاهيل ڪيتريون ئي شيون مليون آهن، جهڙوڪ نقش ڪيل موتين جا داڻا يا مڻڪا ۽ هڏن تي مخصوص گلڪاريءَ ۽ مٽيءَ وارا -ٺڪر- جا برتن. حيرت انگيز ۽ دلچسپ شيءِ نرم چيڪي مٽيءَ جي ٺهيل مُهر آهي، جنهن جي -پٺ- تي لهري ڪپڙي جو نشان يا -ٺپو- صاف لڳل هو. ڪن مهرن تي سنڌو لوڪن جي خاص علامتي نشانن جا ڇاپا لڳل آهن. سنڌوءَ جي هڪ قسم جي مهر تي سمير وارن جي مخصوص مخروطي اکرن جي تحرير موجود آهي. ”ميلوها“ کان جيڪي شيون حاصل ڪيون وينديون هيون، -جن- ۾ سون، عاج، عاج مان ٺهيل گلڪاريءَ واريون شيون، عاج مان تراشيل ميلوها پکي، ڦڻيون، آئينا، دٻليون ۽ سرايون وغيره شامل هيون. تِمر ۽ چُوري جي نالن سان سڃاتل ڪاٺ، جيڪو سنڌ مان -ايران- يا -بابل- ڏانهن موڪلبو هو. -بابل- جي آثارن ۾ سنڌو -تهذيب- جي هڪ مخصوص شهر جهڙيون ڳالهيون ۽ اتي جي ماڻهن جي تمدن جو هوبهو نقل نظر اچي ٿو. جاين جي اهائي مستطيل بيهڪ، پاڻيءَ جي نيڪال وارين نالين جو ڄار، مقرر نموني جا -اوزار- ۽ هٿيار، مهرن وارا -تعويذ-، -جن- تي سنڌوءَ جي جانورن جون شڪليون ۽ تحريرون اُڪريل آهن. اهي وصفون پڻ هن قديم -تهذيب- مان ملن ٿيون.[3]
تاريخ
[سنواريو]بابلي تاريخ جي شروعات جي پوري خبر نٿي پوي. ڪجهه غير معتبر معلومات ملي آهي جا سن 4000 ق. م تائين پهچي ٿي. ان معلومات مطابق قديم زماني ۾ ڪلده جي رياست ڪيترين ئي خودمختيار شهري حڪومتن ۾ ورهايل هئي. سارغان اول، جو اغاده شهر جو بادشاهه هو، تنهن سڄي ملڪ کي پنهنجي حڪمراني هيٺ آڻي يڪو هڪ ڪيو ۽ پنهنجي ملڪ جون حدون وڌائي ڀونوچ سمنڊ تائين ڪيائين. تقريباً سن 2200 ق. م وارو زمانو حمورابي جو آهي، جو سڄي بئبيلونيا جو بادشاهه هو. اهو پنهنجي متعارف ڪرايل قانون جي ڪري مشهور آهي. آثار قديمه جي کوٽائي ڪندڙن کي ان قانون جو ذري گهٽ سڄو دستور عمل هڪ وڏي يادگار پٿر تي اڪريل مليو آهي. حمورابيءَ جو قانون پنهنجي قسم جو قديم ترين نوشتو آهي ۽ پراڻي زماني جي رسم رواجن جي اڀياس لاءِ بيحد قيمتي آهي [4]ڪجهه صدين گذرڻ کان پوءِ بابلي مهاجرن وڃي جابلو ملڪ وسايو جنهن کي آشوريا ڪوٺيو وڃي ٿو. وڏي مدت تائين هو ڏاکڻي حڪومت جي هٿ هيٺ رهيا. پر آهستي آهستي آشوري خود مختيار ٿيڻ لڳا، ايتري قدر جو آخر ۾ ميسوپوٽيميا وارين قومن جا مالڪ بڻجي ويا. [5]
.jpg)
جاگرافي
[سنواريو]بابل جا کنڊر ھن وقت بغداد شھر جي ڏکڻ واري پاسي 85 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي آھن.
حوالا
[سنواريو]- ↑ 1.0 1.1 1.2 The Cambridge Ancient History: Prolegomena & Prehistory: Vol. 1, Part 1. Accessed 15 Dec 2010.]
- ↑ Tertius Chandler. Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census (1987), St. David's University Press ("etext.org". وقت 2008-02-11 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2010-04-18. Invalid
|dead-url=bot: unknown(مدد)). ISBN 0-88946-207-0. See Historical urban community sizes. - ↑ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84
- ↑ ڪتاب:عالمي تاريخ جو مختصر خاڪو; تصنيف:ڊاڪٽر نبي بخش قاضي; ايڊيشن:2005ع;ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو
- ↑ ايڇ. آر. هال (H.R. Hall) جي ”ويجهي اوڀر جي قديم تاريخ“ (Ancient History of the Near East).