انگريزي ٻولي

انگريزي (انگلش)
اچار	/ˈɪŋɡlɪʃ/
خطو	برطانوي ٻيٽ (اصل وطن); انگريزي ڳالھائيندڙ دنيا
نسل	اينگلو سيڪسنس (تاريخي لحاظ کان)
ٻولي ڳالهائيندڙ	36–40 ڪروڙ (2006); ٻين زبان طور ڳالھائيندڙ: 75 ڪروڙ;; ڌاري ٻولي واري حيثيت ۾: 60–70 ڪروڙ
ٻولي جو خاندان	انڊو يورپي جرمنڪ اولھ جرمنڪ انجويئونڪ اينگلو فريزيئن اينگلڪ انگريزي (انگلش); ; ; ; ; ;
پراڻيون صورتون	پراڻي انگريزي وچولي انگريزي شروعاتي جديد انگريزي ; ;
لپي	لاطيني لپي (انگريزي صورتخطي); اينگلو سيڪسنس رونز (تاريخي لحاظ کان); انگريزي بريل, ملايل ھڪ ڪيل انگريزي بريل;
نشانن جا نمونا en:Line-handling templates	مصنوعي ڪوڊن واري انگريزي; (ڪثير نظامن وارا)
سرڪاري حيثيت
سرڪاري ٻولي وغيره	67 ملڪ; 27; کوڙ تنظيمون گڏيل قومون; يورپي يونين; قومن جي دولت مشترڪه; يورپي ڪائونسل; آء سي سي; آء ايم ايف; آء او سي; آء ايس او; نيٽو; ڊبليو ٽي او; NAFTA; OAS; OECD; او آء سي; اوپيڪ; گئام جمھوريت ۽ معاشي ترقي جي تنظيم; پي آء ايف; يو ڪي يو ايس اي ايگريمينٽ; آسيان; آسيان ايڪانامڪ ڪميونٽي; سارڪ; ڪيريبيئن ڪميونٽي; ٽرڪڪ ڪائونسل; اي سي او; ;
ٻولي جا ڪوڊ
ISO 639-1	en
ISO 639-2	eng
ISO 639-3	eng
گلوٽولوگ	stan1293
لنگاسفيئر	52-ABA
	علائقا جتي انگريزي اڪثريت جي مادري ٻولي آهي علائقا جتي انگريزي اڪثريت جي مادري ٻولي نہ ھوندي بہ سرڪاري ٻولي آھي
	This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For a guide to IPA symbols, see Help:IPA.

انگريزي (انگريزي: English) برطانوي ٻيٽن جي مقامي ٻولي ھجڻ سميت سڄي دنيا ۾ ڳالهائي ويندڙ هڪ وسيع ٻولي آهي. انگريزي پاڪستان سميت دنيا جي 67 خودمختيار ملڪن ۽ 27 علائقن جي سرڪاري ٻولي آھي. انگريزي دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ پڙهي ۽ سمجهي ويندڙ ٻولي آهي جڏهن ته هيءَ سڄي دنيا ۾ رابطي جي ٻولي سمجهي وڃي ٿي. مادري ٻولي (مادري زبان) جي طور تي دُنيا جي سڀ کان وڏي ٻولي جديد چيني ٻولي آهي جنهن کي 70 ڪروڙ فرد ڳالهائين ٿا، ان کانپوءِ انگريزي آهي، جيڪا گهڻا ماڻهو ثانوي (ٻئي ٻولي, سيڪنڊري لينگوج) يا رابطي جي زبان جي طور تي ڳالهائيندا آهن جنهن جي ڪري سڄي دنيا ۾ انگريزي ڳالهائڻ وارن فردن جو انگ هڪ ارب کان مٿي ٿي ويو آهي. سڄي دنيا ۾ لڳ ڀڳ 35 ڪروڙ 40 لَک فردن جي مادري ٻولي انگريزي آهي، جڏهن ته ٻي ٻوليءَ جي حيثيت سان انگريزي ڳالهائڻ وارن انگ 75 ڪروڙ کان ڏيڍ اربن جي وچ ۾ آهي. انگريزي، مواصلات، تعليم، ڪاروبار، هوا بازي، تفريح، سفارتڪاري ۽ انٽرنيٽ ۾ سڀ کان اعليٰ بين الاقوامي ٻولي آهي. هي 1945ع ۾ گڏيل قومن جي قائم ٿيڻ کان هينئر تائين ان جي سرڪاري ٻولين منجهان هڪ آهي.

انگريزي يا انگلش نالو قديم زماني جي جرمنڪ ماڻھن جي ھڪ گروھ اينگلز مان نڪتل آهي. اھي ماڻھو بالٽڪ سمنڊ جي ھڪ اپٻيٽ اينگليا مان لڏي برطانوي ٻيٽن ۾ اچي آباد ٿيا ۽ اھڙي طرح ان نئين علائقي تي پڻ انھن جي نالي تي انگلينڊ نالو پئجي ويو. انگريزي ٻولي فريزيئن ٻولين ۽ ھيٺاھين سيڪسن ٻولي سان وڌيڪ نزديڪ آھي ۽ ان جي لغت وڏي پيماني تي ٻين جرمنڪ ٻولين مان متاثر ٿيل آھي. انھن ٻولين ۾ اتر جرمنڪ ٻولين مان آڳاٽي نورس، لاطيني ۽ فرينچ ٻولي شامل آهن^[4]. ^[5]^[6] انگريزي ٻولي جي ارتقا 1400 سالن ۾ ٿي. ان جي اوائلي نمونن ۾ اولھ جرمنڪ ٻولي: انجويئونڪ ٻولي جو لھجو شامل آھي جيڪا اينگلو ۽ سيڪسن ماڻھو برطانوي ٻيٽن ۾ پنجين صدي عيسويءَ ۾ کڻي آيا. انھن اوائلي نمونن کي گڏائي آڳاٽي انگريزي يا پراڻي انگريزي سڏيندا آهن. يارھين صدي عيسويءَ ۾ نارمن واري فتح بعد آڳاٽي فرينچ ٻولي ۽ نارمن ٻولين کان متاثر ٿيندي وچولي انگريزي جي شروعات ٿي^[7]^[8] پندرهين صدي عيسويءَ ۾ لنڊن ۾ پرنٽنگ پريس جي آمد سان ۽ ڪنگ جيمز بائيبل ۽ حروف علت جي تبديلين سان آڳاٽي جديد انگريزي جي شروعات ٿي^[9]. سترھين صدي عيسويءَ ۾ برٽش ايمپائر ۽ آمريڪا کان متاثر ٿيندي جديد انگريزي جي شروعات ٿي جيڪا ھڪ عالمي ٻولي ۽ دنيا جي ڪيترن ئي علائقن ۾ اندر رابطي جي ٻولي بڻجي وئي ۽ ھڪ اندازي مطابق دنيا جا ٻہ ارب ماڻھو اھا ٻولي ڳالھائيندا يا ڳالھائي سگھندا آهن.^[10] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا مطابق هن ٻوليءَ جا ڪوڪني (Cockney) سوس (Scouse) گوردي (Geordi) -اوڀر انگيليا، برمن، سائوٿو ويلز، ايڊنبرگ، بيلفاسٽ ڪارنوال، ڪمبرلينڊ (Cumberland) مرڪزي ڪمبرلينڊ، ديور شاير (Devar shire) اڀرندي ديور شاير، ڊورسيٽ (Dorset) دُرهم (Durham) بولٽن لينڪشاير، ريڊڪلف لينڪ شاير، ناٿرميرلينڊ، نارفوڪ (Norfolk)، نيوڪبسل نارٿم برلينڊ، ۽ ٻيا لهجا آهن^[11]. هي -ٻولي- جرمن ٻوليءَ سان 60 سيڪڙو فرينچ سان ۽ 27 سيڪڙو ۽ روسيءَ سان 24 سيڪڙو مشابهت رکي ٿي^[11]. هن ٻوليءَ جو اصل وطن برطانيا آهي، پر آمريڪا، اندورا، انگلوئلي، اروبا، آسٽريليا، برازيل، برٽش انڊيا، برٽش ورجن، آئيزلينڊ، برونائي، ڪمبوڊيا، ڪيمرون، ڪئنياڊا، ڪي مين آئيز، چين، هندوستان ۽ -پاڪستان-، -جپان- ۽ ٻيا سوين ملڪ -جن- ۾ -انگريزي- نه صرف ڳالهائي وڃي ٿي، پر -تعليم- جو ذريعو به -انگريزي- آهي^[11]. ڪيترن ملڪن ۾ برطانيا ۽ آمريڪا کان سواءِ هيءَ ٻولي سرڪاري ۽ قومي ٻوليءَ طور شامل آهي^[11]. دنيا ۾ گهڻي ڀاڱي سڄو عام ۽ سائنسي ڪم هن ٻوليءَ ۾ ٿئي ٿو. ان لاءِ هن کي سائنسي ٻوليءَ جو درجو حاصل آهي^[11]. هيءَ ٻولي هند يورپيائي، جرمنيائي، اولهه انگريزي ٻولين جي خاندان مان آهي. هي ٻولي رومن خط ۾ لکي وڃي ٿي^[11]. برطانيه ۾ 55000000 ۽ دنيا ۾ 1999ع جي رپورٽ موجب 30935280 ماڻهو هي -ٻولي- ٻي ٻوليءَ طور لکن پڙهن ٿا^[11]. آسٽريليا ۾ 15682000 ماڻهو، بربادوس ۾ 13000، برازيل ۾ 55998، برمودا ۾ 58800، (هتي به هي سرڪاري ٻولي آهي) برٽش انڊيا ۾ سرڪاري ٻولي، برونائيءَ ۾ قومي ٻولي 8000 ڳالهائڻ وارا، ڪمبوڊيا ۾ فرنيچ ٻوليءَ جي جاءِ وٺي رهي آهي، ڪينياڊا ۾ سرڪاري -ٻولي- 17100000 ڳالهائڻ وارا، چين ۾ (1993ع) 54000 خاص طور هانگ ڪانگ ۾، ايٿوپيا ۾ (1986ع) سرڪاري ٻولي. فجي ۾ (1976ع) 4929 سرڪاري ٻولي، گمنبيا هڪ هزار ماڻهن جي سرڪاري ٻولي، گهانا (1977ع) ۾ 1000000 سرڪاري ٻولي، گوانا ۾ قومي ٻولي، هندوستان ۾ قومي ٻولي 11021610 ڳالهائڻ وارا، آئرلينڊ ۾ قومي ٻولي 2600000 ڳالهائڻ وارا، -اسرائيل- ۾ انگلٽ (Anglit) لهجو ڳالهائجي ٿي^[11]. سرڪاري -ٻولي- شيم ئيل آهي (1993ع) ۾ 100000 ڳالهائڻ وارا، ڪينيا ۾ سرڪاري ٻولي، لبنان ۾ هي ٻولي گهرن يا بزارن ۾ ڪانه ڳالهائجي صرف 3300 (2004ع) ڳالهائڻ وارا، مالوي ۾ سرڪاري ٻولي 18000 هزار ڳالهائڻ وارا، مالٽا ۾ سرڪاري ٻولي 2400 ڳالهائڻ وارا. ماريشش ۾ سرڪاري -ٻولي- صرف 3000 ڳالهائڻ وارا. نائيجريا ۾ ڏهه لک، نيوزلينڊ ۾ سرڪاري ٻولي 3213000 ڳالهائڻ وارا ۽ ان کان سواءِ ٻين به ڪيترن ئي ملڪن ۾ ڳالهائي وڃي ٿي. هن ۾ تمام گهڻو ادب پيدا ٿئي ٿو^[11].

پُراڻِي يا آڳاٽي اَنگِريزِي

جديد انگريزيءَ جِي ماءُ، جنھن کي اينگلوسيڪسَن پڻ سڏيو ويندو آھي. اھا 400ع کان 1100ع تائين برطانيا ۾ ڳالھائي ويندي ھئي. اِنَ کي اسمن ۽ صفتُن جون پنج حالَتُون آھي. ^[12]

وِچولي دورَ جِي اَنگِريزِي

نئين انگريزيءَ جي ماءُ ٻولي، جيڪا سن 1100ع کان 1600ع تائين انگلستان ۾ ڳالھائي ويندي ھئي. ان جي اوسر اينگلو سيڪسن مان ٿي، جنھن تي نارمن قبضي کان پوءِ فرانسيسي ۽ لاطيني ٻولين جو تمام گھرو اثر پيو.^[13]

وڪيميڊيا العام ۾ انگريزي ٻولي سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.

حوالا

↑ Oxford Learner's Dictionary 2015, Entry: English – Pronunciation.
↑ ^2.0 ^2.1 Crystal 2006424–426.
↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "انگريزي". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/stan1293.
↑ Finkenstaedt, Thomas; Dieter Wolff (1973). Ordered profusion; studies in dictionaries and the English lexicon. C. Winter. ISBN 978-3-533-02253-4.
↑ Bammesberger 199230.
↑ Svartvik & Leech 200639.
↑ Ian Short, A Companion to the Anglo-Norman World, "Language and Literature", Boydell & Brewer Ltd, 2007. (p. 193)
↑ Crystal 2003b30.
↑ "How English evolved into a global language". BBC. حاصل ڪيل 9 August 2015.
↑ Crystal, David (2008). "Two thousand million?" (en-US ۾). English Today 24 (1): 3–6. doi:10.1017/S0266078408000023.
↑ ^11.0 ^11.1 ^11.2 ^11.3 ^11.4 ^11.5 ^11.6 ^11.7 ^11.8 [انگريزي : (Sindhianaسنڌيانا) انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا
↑ پُراڻِي اَنگِريزِيِ - Wiktionary
↑ وِچَ زمانِي اَنگريزِي - Wiktionary

[FOOTNOTEOxford_Learner's_Dictionary2015Entry:_[http://www.oxfordlearnersdictionaries.com/us/pronunciation/english/english_1_English_–_Pronunciation]-1] Oxford Learner's Dictionary 2015, Entry: English – Pronunciation.

[FOOTNOTECrystal2006424–426-2] 2.0 ^2.1 Crystal 2006424–426.

[Glottolog-3] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "انگريزي". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/stan1293.

[Wolff-4] Finkenstaedt, Thomas; Dieter Wolff (1973). Ordered profusion; studies in dictionaries and the English lexicon. C. Winter. ISBN 978-3-533-02253-4.

[FOOTNOTEBammesberger199230-5] Bammesberger 199230.

[FOOTNOTESvartvikLeech200639-6] Svartvik & Leech 200639.

[Ian_Short_2007._p._193-7] Ian Short, A Companion to the Anglo-Norman World, "Language and Literature", Boydell & Brewer Ltd, 2007. (p. 193)

[FOOTNOTECrystal2003b30-8] Crystal 2003b30.

[9] "How English evolved into a global language". BBC. حاصل ڪيل 9 August 2015.

[10] Crystal, David (2008). "Two thousand million?" (en-US ۾). English Today 24 (1): 3–6. doi:10.1017/S0266078408000023.

[سنڌيانا-11] 11.0 ^11.1 ^11.2 ^11.3 ^11.4 ^11.5 ^11.6 ^11.7 ^11.8 [انگريزي : (Sindhianaسنڌيانا) انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا

[12] پُراڻِي اَنگِريزِيِ - Wiktionary

[13] وِچَ زمانِي اَنگريزِي - Wiktionary

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]