مواد ڏانھن هلو

مڪلي

بيھڪ: 24°45′36″N 67°54′07″E / 24.760°N 67.902°E / 24.760; 67.902
کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
مڪلي جو قبرستان
Makli Hill Necropolis
کوہِ مکلی

مڪلي قبرستان، ٺٽو، سنڌ

Makli Necropolis features several clusters of elaborate funerary monuments dating between the 14th and 18th centuries.
جڳھہ ٺٽا شهر، سنڌ، پاڪستان
مقانيت 24°45′36″N 67°54′07″E / 24.760°N 67.902°E / 24.760; 67.902
قسم تاريخي يادگار
سرڪاري نالو مڪلي، ٺٽي ۾ تاريخي يادگارون
قسم ثقافتي
معيار iii
عهدو 1981 (پنجون سيشن)
حوالا نمبر. 143
Region ايشيا-آسٽريليشيا

مڪلي جو قبرستان (Makli Necropolis)، دنيا ۾ قبرن جي تعداد جي لحاظ کان سڀ کان وڏي قبرستانن مان هڪ آهي، جيڪو پاڪستان جي صوبي سنڌ ۾ ٺٽي شھر کان 6 ڪلوميٽر جي فاصلي تي، 10 ڪلوميٽر جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي. هن قبرستان ۾ لڳ ڀڳ 500,000 کان 10 لک قبرون آهن، [1] جيڪي 400 سالن جي عرصي دوران ٺھيون.

ڄام نظام الدين سما جو مقبرو، مڪلي ھل، سنڌ

مڪلي قبرستان ۾ شاهي خاندان، مختلف صوفي بزرگن ۽ معزز عالمن جا ڪيترائي وڏا يادگار مقبرا آهن. هن کي سال 1981ع ۾ يونيسڪو جي عالمي ورثي واري ماڳ جي طور تي 14هين ۽ 18هين صدي جي وچ ۾ سنڌو ماٿري تهذيب جي هڪ "بهترين ثبوت نامي" طور لکيو ويو.[2]

نالي جو پسمنظر

[سنواريو]

انهيءَ ٽڪر تي مڪليءَ جو نالو هن ڪري پيو. جو قديم وقت ۾ هڪڙو وڏو بزرگ حج ڪرڻ لاءِ ٿي ويو، اتي اچي لٿو، رات جو خواب ڏٺائين جنهن جي اثرکان جاڳندي هن کي جذبو اچي ويو ۽ بار بار چوڻ لڳو ته هذا مڪه لي هــٰــذا مَڪه لِي يعني هيءُ پنهنجي لاءِ مڪو آهي. مَڪه لِي وري وري چيائين. تنهن تان انهيءَ هنڌ تي مڪلي نالو پئجي ويو. ڪن جو چوڻ آهي ته هڪڙي اولياءَ بي بي مڪلي واري مسجد جي محراب جي پٺيان دفن ٿيل آهي ۽ انهيءَ مسجد تي مڪليءَ يا ننڍي مڪي جو نالو شيخ حماد رکيو، جنهن جو مٿي ذڪر آهي. پوءِ انهيءَ مسجد تان ساري ٽڪريءَ تي نالو پيو.[3] ==

تاريخ

[سنواريو]

مڪليءَ جي ٽڪري پَٻ ۽ هاڙهي جبل جي شاخ آهي ۽ رني جي ڪوٽ واري ٽُڪرن جي قطار مان آهي. پير پٺي کان نڪري اتر ڏي برابر پنج ڪوهه وڃي ٺٽي کي ويجهو الهندي ڏي بيهي ٿي. سمن ڄامن جو مکيه شهر ساموئي ٽڪريءَ جي اتر واري ڇيڙي جي هيٺان آهي، جتي ڄام تماچي ۽ نورڀينءَ جون قبرون آهن. ترخانن کان وٺي ٺٽو گاديءَ جو هنڌ ٿيو. انهن مان گهڻن جون قبرون ۽ قبا مڪليءَ تي آهن. انهن ٺٽي شهر ۾ به ڪيتريون عمديون مسجدون جوڙايون. انهن کان سواءِ مڪليءَ تي تمام گهڻن اوليائين ۽ بزرگن جا مقبرا آهن. مشهور آهي ته سوا لک اولياءَ اتي آهن. [3]

فن تعمير جو ارتقا

[سنواريو]
Many of the tombs feature carved decorative motifs.

ڪيتريون ئي قبرون نقش ٿيل آرائشي نقشن جي خصوصيت رکن ٿيون. سڀ کان وڏي يادگار جي فن تعميراتي فن تعمير مسلم، هندو، فارسي، مغل ۽ گجراتي اثرات کي گڏ ڪري ٿي. ۽ هيٺئين سنڌ جي طرز تي جيڪو چوڪنڊي طرز جي نالي سان مشهور ٿيو. ڪراچيءَ جي ڀرسان چوڪنڊي مقبرن جي نالي پٺيان. چوڪنڊي انداز ۾ ٿلهي پٿر جون سليبون شامل ڪيون ويون، جن کي پٿر جي ڪاريگرن وڏي احتياط سان پيچيده ۽ تفصيلي ڊيزائن ٺاهي. pgf قديم ترين مقبرن ۾ پٿر جا ٽي کان ڇهه سليب هڪ ٻئي جي مٿان رکيل هڪ ننڍڙي اهرام جي شڪل ۾ ڏيکاريل هئا. جنازي جي فن تعمير کي ترقي ڪندي پوءِ ننڍيون پلنٿون شامل ڪيون ويون. pgf 15 صدي عيسويء تائين، سجاڳ گلابي ۽ گول نمونن کي قبرن ۾ شامل ڪيو ويو. وڌيڪ پيچيده نمونن ۽ عربي خطاطي سان گڏ بايوگرافڪ معلومات سان گڏ مداخلت ٿيل جسم جي بعد ۾ ظاهر ٿيو. بعد جي دورن جي تاريخن ۾ وڏيون يادگارون شامل آهن ڪوريڊور ۽ ڪجهه ڊزائنون جيڪي ڪائناتولوجي کان متاثر آهن.


funerary architecture of the largest monuments synthesizes Muslim, Hindu, Persian, Mughal, and Gujarati influences,[4] in the style of Lower Sindh that became known as the Chaukhandi style, named after the Chaukhandi tombs near Karachi. The Chaukhandi style came to incorporate slabs of sandstone that were carefully carved by stonemasons into intricate and elaborate designs.[5]

The earliest tombs displayed three to six slabs of stone stacked on top of one another into the shape of a small pyramid. Evolving funerary architecture then incorporated small plinths.

By the 15th century, decorated rosettes and circular patterns began to be incorporated into the tombs. More complex patterns and Arabic calligraphy with biographical information of the interred body then emerged. Larger monuments dating from later periods included corridors and some designs inspired by cosmology.[5]

ڪيترن ئي علامتي قبرن تي پيچيده نقش ڪاري ٿيل آهي.

16 صدي عيسويءَ جي اهرام جي اڏاوتن سان ٺهيل آهن. گلن جي نقشن سان مٿي ڏنل مينار جو استعمال. ترڪ ترخان خاندان جي تاريخن جي قبرن کان منفرد انداز ۾. ليلو شيخ قبرستان جي حصي ۾ 17 صدي عيسويء جي تعميرات. وڏيون قبرون آهن جيڪي پري کان جين مندرن وانگر آهن. گجرات جي ويجهي علائقي مان نمايان اثر سان. pgf ڪيترن ئي وڏن مقبرن ۾ جانورن جي نقش نگاري ڪئي وئي آهي. ويڙهاڪن، ۽ هٿيار. مسلمان جنازي جي يادگارن لاء هڪ غير معمولي مشق. بعد ۾ ماڳ تي قبرون ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي سرن جون ٺهيل هونديون آهن. صرف پٿر جي پٿر سان. pgf چوڪنڊي جي سڀ کان وڌيڪ آرڪي انداز ۾ سڀ کان وڏي اڏاوت. نمايان گنبد وارا پيلا سانول اسٽون ڇت. جن کي سفيد ليم پلستر ڪيو ويو هو. ڪاٺ جي دروازن سان. اهڙي انداز ۾ جيڪو وچ ايشيائي ۽ فارسي اثرن جي عڪاسي ڪري ٿو. گنبد جي ماپ دفن ٿيل فرد جي اهميت کي ظاهر ڪري ٿي. هيٺئين پاسن سان تراشيل گلن جي نمونن سان. ڪجھ ڇت جي ھيٺان ڪنول جا گل نمايان آھن. هڪ علامت عام طور تي هندويت سان لاڳاپيل آهي. pgf ڪجھ مقبرن ۾ وسيع نيري ٽائل جي ڪم جي خصوصيت آئي. سنڌ جي عام. جنازي جي پاڙن جو استعمال آخرڪار هيٺين سنڌ کان به وڌيو. ۽ پاڙيسري گجرات ۾ جنازي جي فن تعمير کي متاثر ڪيو.

Pyramidal structures from the 16th century feature the use of minarets topped with floral motifs in a style unique to tombs dating from the Turkic Trakhan dynasty. Structures from the 17th century at the Leilo Sheikh part of the cemetery feature large tombs that resemble Jain temples from afar,[5] with prominent influence from the nearby region of Gujarat.

Several of the larger tombs feature carvings of animals, warriors, and weaponry – a practice uncommon to Muslim funerary monuments. Later tombs at the site are sometimes made entirely of brick, with only a sandstone slab.[6]

The largest structures in the most archetypal Chaukhandi style feature domed yellow sandstone canopies that were plastered white with wooden doorways, in a style that reflects Central Asian and Persian influences. The size of the dome denoted the prominence of the buried individual, with undersides embellished with carved floral patterns.[5] The underside of some canopies feature lotus flowers, a symbol commonly associated with Hinduism.[7]

Some tombs came to feature extensive blue tile-work typical of Sindh.[5] The use of funerary pavilions eventually expanded beyond lower Sindh, and influenced funerary architecture in neighbouring Gujarat.[8]

شاهي مقبرا

[سنواريو]

The impressive royal mausolea are divided into two major clusters namely Samma cluster and Tarkhan, Arghun, and Mughals cluster. The first cluster has tombs from the Samma period, while tombs from the Tarkhan, Arghun, and Mughals periods are clustered together.

Samma cluster

[سنواريو]

Tombs dating from the Samma Dynasty are clustered together in a 5-acre section at the northern end of the necropolis. The Samma were Rajput princes, who seized control of Thatta in 1335.[7] Samma tombs are strongly influenced by Gujarati styles, and incorporate Muslim and Hindu decorative elements.

The tomb of the King Jam Nizamuddin II, completed in 1510, is an impressive square structure measuring 11.4 metres on each side. It was built of sandstone and decorated with floral and geometric medallions. The cuboid shape of the tomb may be inspired by the Ka'aba in Makkah. Its dome was never built, thus leaving the interior exposed to the elements.[9] The monument features a large and intricately carved Gujarati-style jharoka, or balcony, and a small peak atop it, which make the tomb resemble a temple. The exterior features 14 bands of decorative motifs that feature both Quranic verses and Hindu symbols,[7] though in keeping with Islamic tradition, all decoration takes the form of geometric patterns, with the sole exception of a frieze depicting local ducks.[9]

The tomb of Jam Nizamuddin's adoptive son, Darya Khan, resembles a Rajasthani fort, and was built after his death in 1521 Darya Khan had been born a slave, but rose to prominence as a general after defeating an Arghun army in battle. He was granted the title "Hero of Sindh," and was eventually made Madrul Muham, or Prime Minister.[7]

Arghun, Trakhan, and Mughal cluster

[سنواريو]
Brick enclosure of Mirza Baqi Baig Uzbak's tomb.

The tomb of Isa Khan Tarkhan I, who ruled from 1554 to 1565, represents a departure from the funerary architecture of the Sammas. The tomb features a distinctly new cenotaph-style, and is laid out in a rectangular shape with its inner walls entirely covered with Quranic verses. The tomb also has an area dedicated for the graves of 5 of his royal ladies.[9]

The mausoleum of Isa Khan Hussain II Tarkhan (d. 1651) features a two-story stone building with cupolas and balconies. The tomb is said to have been built during Isa's lifetime. Upon completion, legend states that Isa ordered the hands of the craftsmen to be cut off so that they would not be able to make another monument to rival his own.[7]

The tomb of Jan Beg Tarkhan (d. 1600), is an octagonal brick structure whose dome is covered in blue and turquoise glazed tiles. Pavilion or canopy tombs (chattri maqbara or umbrella tomb) are another typical Indo-Islamic architectural feature, as well as enclosure tombs.

The Mughul period is represented by many tombs on the southern side of the necropolis, including the mausoleum of Mirza Jani and Mirza Ghazi Baig, that of Nawab Shurfa Khan, the enclosure of Mirza Muhammad Baqi Tarkhan and of Mirza Jan Baba as well as the impressive restored tomb of Nawab Isa Khan Tarkhan the Younger. انهيءَ ٽڪريءَ تي هيٺين حاڪمن جا قبا ۽ قبرون آهن.

  1. مرزا جاني بيگ ۽ مرزا غازي بيگ جو قبو: اڪبر بادشاهه جي وقت ۾ مرزا جاني بيگ ٺٽي جو پونيون ترخان حاڪم هو، سندس مرڻ تي غازي بيگ حاڪم ٿيو. جنهن کي ماري وڌائون. انهيءَ جو قبي جو سال سنه 1613ع آهي.
  2. نواب مرزا عيسيٰ ترخان جو قبو: مرزا عيسيٰ ترخان پهريون ئي شخص هو، جو جهانگير بادشاهه جي وقت ۾ نواب مقرر ٿيو، انهيءَ جو قبو هن پهرئين قبي جي اتر ڏي آهي. قبي جو سال 1644ع آهي.
  3. مرزا طغرل بيگ جو قبو: هي قبو مٿين ٻن قبن جي وچ ۾ آهي. ڪلان ڪوٽ تي هن جو نالو پيل هو ۽ طغرل آباد سڏبو هو، جو ڪي چون ٿا ته تغلق آباد آهي. اهو قبو ٻارهن پيلپاون تي بيٺل آهي.
  4. ديوان شريف خان ارغون جو قبو: ديوان شريف خان دهليءَ مان وزير مقرر ٿي ٺٽي جي هڪڙي نواب وٽ آيو. قبي جو سال 1638ع آهي. اهو قبو هن پنهنجي جيئري جوڙايو.
  5. نواب امير خليل خان جو قبو: هن جي وصيت موجب هن جي لاش قبي کان ٻاهر دفن ڪئي ويئي، جو قبي ۾ ست وڏا بزرگ رکيل هئا. قبر جو سال 1585ع آهي.
  6. مرزا عيسيٰ ترخان جو قبو: مرزا عيسيٰ خان پهريون ترخان حاڪم هو. هن جي قبي جي آسپاس ٻيون به گهڻيون قبرون آهن. قبي جو سال 1573ع آهي.
عيسيٰ خان ترخان II جو مقبرو جيڪو مڪلي ۾ فن تعمير جو شاهڪار آهي
  1. ڄام نظام الدين سمو جو قبو: هي ڄام جو زبردست حاڪم ٿي گذريو. قبي جو سال 1508ع آهي.
ڄام نظام الدين سمي جي مقبري جو جھروڪو گجراتي طرز تعمير ڏيکاري ٿو.
  1. سيد علي شيرازيءَ جو قبو: هي قبو مٿئين قبي جي اتر ڏي ۽ ماٿريءَ جي هن پاسي آهي. هيءُ سيد ٺٽي جي ماڻهن جي طرفان تحفا کڻي همايون بادشاهه وٽ عمرڪوٽ ۾ ويو هو.

تحفظ

[سنواريو]

مڪلي Necropolis 1981 ۾ يونيسڪو جي عالمي ورثي واري ماڳ جي طور تي نامزد ڪيو ويو. ماڳ جي ساخت جي سالميت سلٽيشن، تجاوزات، ناقص سائيٽ جي انتظام، وينڊلزم، ۽ سولڊ ويسٽ جي ڪري متاثر ٿيو آهي. 2010 جي پاڪستان ۾ آيل ٻوڏ سائيٽ جي خرابيءَ کي وڌيڪ وڌايو. ڦاٽڻ. زمين جي ٽڪراءَ جو. تباهي شهر ۾. صنعتي فضلو. پڻ ڏسو: خارجي لنڪس:

گيلري

[سنواريو]
ڪجھ مقبرا اڪريل گلڪاري سان سينگاريل آهن
ڪجھ مقبرن جا ورانڊا ڇت سان ڍڪيل آهن ۽ خوبصورتيءَ سان اڪريل آهن.
کوڙ خالي مقبرا cenotaphs خوبصورتيءَ سان اڪريل آهن
ڪجھ مقبرا وچ ايشيا طرزِ وارو فن تعمير ظاهر ڪن ٿا.
مرزا باقي ازبڪ جو مقبرو وچ ايشيائي فن تعمير ڏيکاري ٿو.

حوالا

[سنواريو]
  1. ↑ "Makli Hill". ArchNet. Aga Khan Trust for Culture and the Massachusetts Institute of Technology (MIT). حاصل ڪيل 17 July 2017. 
  2. ↑ Historical Monuments at Makli, Thatta UNESCO World Heritage Centre. Retrieved 10 February 2011
  3. ↑ 3.0 3.1 قديم سنڌ -ان جا مشهور شهر ۽ ماڻهو. مصنف: مرزا قليچ بيگ. ايڊيشن: چوٿون 1999ع. ڇپائيندڙ: سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو
  4. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named UNESCO
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Malik, Iftikhar (2006). Culture and Customs of Pakistan. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0313331268. https://books.google.com/books?id=GQTABKAGaVgC&q=Makli&pg=PA93. Retrieved 17 July 2017. 
  6. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named arch
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named bbc
  8. ↑ Hasan, Shaikh Khurshid (2001). The Islamic Architectural Heritage of Pakistan: Funerary Memorial Architecture. Royal Book Company. ISBN 978-9694072623. https://books.google.com/books?id=lPLVAAAAMAAJ&q=Makli. Retrieved 17 July 2017. 
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named aha
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=مڪلي&oldid=306921" تان ورتل