آذربائيجان گديني
آذربائيجان گاديني (آذربائيجاني عورت) آذربائيجاني ٻولي ۾ عورتن جو هڪ رسالو آهي. جنهن جي پيڙهه 1923ع ۾ رکي وئي ۽ 1938ع تائين ” شارگ گديني “ (يعني اوڀر جي عورت) جي نالي سان مشهور رھيو. شارگ گديني آذربائيجان ۾ پهريون رسالو هو جنهن ۾ عورتن جي حقن جي وڪالت ڪئي وئي ۽ عورتن ۾ آجپي جا ويچار پکيڙيا ويا. [1] ڪجهه ذريعن پٽاندڙ، هن رسالي کي آذربائيجان ۾ عورتن جي پھرين اشاعت پڻ سڏيو ويندو آهي، ڇاڪاڻ ته "اشڪ" اخبار کي ڪيترن ئي ورھين تائين نظر انداز ڪيو ويو ھو. [3] ”شارگ گديني“ رسالي جو ازبڪستان ۽ تاتارستان ۾ عورتن جي رسالن جي اشاعت تي به وڏو اثر پيو ۽ باڪو ۾ منعقد ٿيل پهرين ترڪولوجيڪل ڪانگريس به ان ڪم تي غير معمولي اثر ڇڏيو.
ھي رسالو فاطمه عبدالزاده جي ايڊيٽرشپ هيٺ باڪو ۾ نئين روپ ۾ ڇاپيو ويندو آهي. [2]
تاريخ[سنواريو]
شروعاتي سال[سنواريو]
آذربائيجان جي سوويتائيزيشن کان پوءِ، عورتن جي پريس ٺاهڻ جي رٿ پڻ ڏني وئي هئي. جون 1923ع ۾ آذربائيجان جي ڪميونسٽ پارٽيءَ جي سيڪريٽري علي حيدر گريف، ڪميونسٽ سماچار جي ايڊيٽر حبيب دزبيوف ۽ پارٽيءَ جي عورتن جي سيڪشن جي رڪن انا سلطانوا عورتن لاءِ ميگزين ٺاهڻ جا ويچار ونڊيا.
”شارگ گديني“ نالي ھن رسالي جو بنياد 2 جولاءِ 1923ع تي آذربائيجان جي ڪميونسٽ پارٽيءَ جي سينٽرل ڪميٽيءَ جي فيصلي سان رکيو ويو ھو. ان جو پهريون ڇاپو 30 نومبر 1923ع تي ڇاپيو ويو. [1] ”شارگ گديني“ آذربائيجان جي ڪميونسٽ پارٽيءَ جي عورتن جي شعبي جو مکيه جزو هو، ۽ رسالي جا ليک ڪميونزم جو نظريو تي ٻڌل هوندا ھئا. رسالي جي ايڊيٽر انا سلطانوا هئي، جيڪا پهرين آذربائيجاني انقلابين مان هڪ هئي، ۽ ايڊيٽوريل بورڊ جا رڪن شفيگا آفندزادي مدينه ڪياسبيلي مينا ميرزايفا ۽ زينماز عزيزبايوا هئا. [4] پهريون شمارو 40 پنن تي ٻڌل هو، جنهن ۾ 1,000 ڪاپيون ڇپيل هيون ۽ رسالي ۾ صحافي صمد آغا اگاماليگلو، ليکڪ ۽ مبصر شفيگا آفندزاده، ٻارن جي بيمارين جي ماهر، آذربائيجان ڊيموڪريٽڪ ريپبلڪ جي پبلڪ هيلٿ جو اڳوڻو وزير ايوسي گينڊس ۽ ادبي نقاد پروفيسر اسماعيل. حڪمت جا ليک شامل هئا. [1] [1]
”شارگ گديني“ رسالي جو آغاز آذربائيجان ۾ عورتن جي ھلچل جي اتھاس ۾ هڪ اهم واقعو هو. ماهوار ۽ شروعاتي طور تي عربي لپيءَ ۾ ڇپيل، ميگزين ۾ عورتن جي آزادي ۽ برابري جي خيالن کي وڌايو ۽ تعليم ۽ ثقافت سان لاڳاپيل موضوع شامل ڪيا ويا. هي رسالو نه رڳو آذربائيجان ۾ پر ازبڪستان ، ترڪمانستان ، تاجڪستان، جارجيا ، تاتارستان ، داغستان ، ايران ، ترڪي، افغانستان ، هندستان ۽ ٻين ملڪن ۾ به پڙهيو ويندو هو. [3] هن رسالي مختلف شعبن جهڙوڪ سائنس، ثقافت، آرٽس ۽ طب ۾ دلچسپي رکندڙ عورتن ۽ ڇوڪرين جا شروعاتي ليک ڇاپي سماج ۾ اهم ڪردار نڀايو. آذربائيجان جي نامياري عورت اديبن ۽ صحافين سان گڏوگڏ، ان ۾ گھڻي ريت ناليواري ادبي شخصيتون جهڙوڪ جي. محمد گلزاده، ايس ايس آخوندوف، شيگ ايس حسين، وائيوي چمنزامنلي ٽي. شهباز ايڇ جاويد ۽ ٻين ليکڪن جون ڪهاڻيون ۽ نظم ڇپيل آهن. هن رسالي ۾ 1923ع ۾ 11، 1930ع ۾ 188 ۽ 1933ع ۾ 242 ڀاڱيدار شامل هئا.
سوويت سال ۽ ٻي مهاڀاري لڙائي[سنواريو]
1930 جي ڏهاڪي ۾، ميگزين پنهنجو ڌيان صنعتي ۽ ڪوآپريٽو وڪالت ڏانهن ڏنو ويو، خاص طور تي اجتماعي زراعت مزدور سرگرمي، ۽ اجتماعي ۽ رياستي فارمن جو قيام جھڙي موضوعن تي خاص ڌيان ڏنو ويو. اسٽالنسٽ ڏاڍ جي دور ۾ ”شارگ گديني“ رسالي جي انيڪ ساٿين ۽ صحافين کي قيدبند ڪيو ويو، جنهن جي نتيجي ۾ اشاعت ۾ رنڊڪ پئجي وئي. ڏاڍ جي نتيجي ۾، ايڊيٽر، گلارا ڪولگيزي، کي به گرفتار ڪيو ويو ۽ کيس جلاوطن ڪيو ويو، ۽ ايڊيٽر جو عهدو ڪجھ سمي لاءِ زهرا ڪريمووا، بارات ڪريمووا ۽ زليخا علييفا 1937-1940 تائين ڀريو. فيبروري 1938ع ۾، رسالي جو نالو مٽائي ”آذربائيجان گديني“ (آذربائيجان عورت) رکيو ويو ۽ اهو آذربائيجان جي ڪميونسٽ پارٽيءَ جي مرڪزي ڪميٽيءَ جو ماهوار عوامي سياسي ۽ ادبي-فني رسالو بڻجي ويو. [1]
ٻي عالمي جنگ جي ڪري هي رسالو جولاءِ 1940ع کان مارچ 1951ع تائين ڪجھ وقت معطل رهيو. [2] هي ميگزين مارچ 1951ع ۾ ٻيهر شروع ڪيو ويو ۽ ان ۾ مختلف شعبن جهڙوڪ سائنس، ثقافت، فن، تعليم، صنعت ۽ سماجي مسئلن ۾ عورتن جي ڪاميابين کي اجاگر ڪيو ويو. ان کانسواء عورتن جي گهريلو حالتن جي سڌاري تي به ڌيان ڏنو ويو.
شفيگا اگايوا 1965ع کان 1972ع تائين رسالي جي اڳواڻي ڪئي، جڏهن ته 1972ع کان 1996ع تائين ليکڪ زاليد هاسيلووا ميگزين جي اڳواڻي ڪئي. ان عرصي دوران رسالي جي ڇپائيءَ جو انگ 320,000 کان مٿي ٿي ويو، ۽ مرواري دلباز حبيبه فاڪشري، علوي بابيفا، صابر گنجلي ۽ ٻين رسالي جي ڪم ۾ سرگرم حصو ورتو. [2] 1973ع تائين هن رسالي جا ڪل 575 شمارا شايع ٿي چڪا هئا. 1973ع ۾ رسالي جي 50 هين سالگرهه رياستي سطح تي ملهائي وئي. سالگرهه جي تقريب ۾ دنيا جي پهرين خاتون خلاباز ويلنٽينا ٽيرشڪووا به شرڪت ڪئي.
سوويت يونين جي ٽٽڻ کان پوءِ[سنواريو]
1990 جي ڏهاڪي جي معاشي چئلينجن جي ڪري، 1992 ۾ ميگزين جي سرڪيوليشن 5,000 تائين گهٽجي وئي، ۽ اهو هر مهيني شايع ڪيو ويو. 1994ع ۾ رسالن جو ڪل تعداد صرف 4 هو، ۽ 1995-96ع ۾ رسالو فقط ٻه شمارا شايع ڪري سگهيو. هن سال دوران، Zalida Hasilova ميگزين جي ايڊيٽر هئي، ۽ 1996 ۾ سندس وفات کان پوء، اشاعت عارضي طور تي معطل ٿي وئي. اپريل 1997ع ۾ فاطمه عبدالزاده ايڊيٽر ان چيف ۽ فلورا زليل زاده ايڊيٽر طور رسالي جي ٻيهر اشاعت شروع ڪئي. [3]
جديد دور[سنواريو]
2009 ع ۾، "آذربائيجان Gudini" ڇپائيء جي هڪ نئين شڪل ۽ شڪل ۾ ظاهر ٿيڻ لڳو. هاڻي هي رسالو فاطمه عبدالعزيز جي ادارت هيٺ شايع ٿئي ٿو. ميگزين ۾ مختلف منصوبن بابت مضمون شامل آهن جيڪي ملڪ جي عوام جي زندگي ۾ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا. ۽ جديد آذربائيجانين سان انٽرويو شامل آهن جيڪي مسلسل پنهنجي سرگرمين ۽ تخليق جي روشني ۾ آهن، انهن واقعن سان گڏ جيڪي سائنس ۽ ثقافت جي ترقي ۾ اهم ڪردار ادا ڪيا آهن. اهو هاڻي سال ۾ چار ڀيرا شايع ٿئي ٿو - اونهاري، سرءُ، سياري ۽ بهار- هر شماري جي 5,000 ڪاپيون آذربائيجان ۽ روسي ٻولين ۾ ڇپيل آهن. [2]
وراثت[سنواريو]
اڄ، 1923 کان 1938 تائين شايع ٿيل "آذربائيجان گودني" جا مسئلا احتياط سان محفوظ آهن ۽ آذربائيجان نيشنل لائبريري ۾ هڪ مجموعو ۾ رکيل آهن. [2] 21 ڊسمبر 2013ع تي ميگزين جي 90 هين سالگرهه آذربائيجان ۾ انٽرنيشنل مغل سينٽر ۾ ملهائي وئي.
حوالا[سنواريو]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 ""Şərq qadını" jurnalının 100 il bundan öncə işıq üzü görmüş ilk nüsxəsini təqdim edirik". National Museum of History of Azerbaijan (ٻولي ۾ Azerbaijani). حاصل ڪيل 2024-02-07.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 modern.az. ""Sovetdənqalma" jurnallar-3: "Mədəni-Maarif" adından imtina edir, "Azərbaycan qadını" hər fəsildə bir dəfə çıxır". modern.az (ٻولي ۾ Azerbaijani). حاصل ڪيل 2024-02-07.
- ↑ "Azərbaycan qadını 100 il əvvəl". ikisahil.az (ٻولي ۾ Azerbaijani). حاصل ڪيل 2024-02-07.