پاڪستان جي قومي اسيمبلي

پاڪستان جي قومي اسيمبلي ایوانِ زیریں قومی اسمبلی
پاڪستان جي 15هين قومي اسيمبلي
قسم
قسم	ھیتیون ایوان جيڪو پاڪستان جي پارليامينٽ جو حصو آهي
مدو	پنج سال
تاريخ
بنياد	1973 (1973)
اڳواڻي
قومي اسيمبلي جو اسپيڪر	راجا پرویز اشرف، پاڪستان پيپلز پارٽي 16 اپریل، 2022ع کان
قومي اسيمبلي جو ڈپٹی اسپيڪر	TBD
ایوان جو وڈو	TBD
اپوزیشن لیڈر	TBD
ڍانچو
سيٽون	336
چونڊون
چونڊ جو نظام	* 266 سڌي طرح بالغن جي يونيورسل ووٽنگ ۽ فرسٽ-پاسٽ-دي پوسٽ سسٽم ذريعي۔ 60 سیٽون عورتن لاء ء 10 سیٽون اقلیتن لاء۔
پويون چونڊون	عام چونڊون، 2024ع
ايندڙ چونڊون	2029ع
گڏجاڻيءَ جو ھنڌ
پارليامينٽ ھائوس، اسلام آباد، پاڪستان۔
ويب سائيٽ
Official website

پاڪستان جي قومي اسيمبلي (انگريزي: National Assembly of Pakistan)، پاڪستان جي پارليامينٽ جو ھيٺيون ايوان آھي جنهن ۾ اپر ايوان سينيٽ آهي. سال 2023ع تائين، قومي اسيمبليءَ جي وڌ ۾ وڌ رڪنيت 336 آهي، جن مان 266 سڌي طرح بالغن جي يونيورسل ووٽنگ ۽ فرسٽ-پاسٽ-دي پوسٽ سسٽم ذريعي پنهنجي لاڳاپيل حلقن جي نمائندگي ڪرڻ لاءِ چونڊيا ويا آهن، جڏهن ته 60 عورتن لاء ۽ 10 سڄي ملڪ مان مذهبي اقليتون جي مخصوص سيٽن تي چونڊيا ويا آهن. ميمبر پنهنجون سيٽون پنجن سالن تائين برقرار رکندا آهن يا جيستائين ايوان صدر طرفان وزير اعظم جي صلاح تي ٽوڙي نه وڃي. قومي اسيمبلي جو اجلاس پارليامينٽ هائوس، ريڊ زون، اسلام آباد ۾ ٿيندو  آهي. ھن ايوان جو سربراھ اسپيڪر ھوندو آھي. ھر قومي اسيمبلي پنجن سالن لاءِ جڙندي آهي جنھن جي اھا مدت اسيمبليءَ جي پھرين گڏجاڻي کان شروع ٿيندي آھي جنھن کانپوءِ مدت جي پُڄاڻي ٿيڻ سان پاڻمُرادو ٽُٽي ويندي آهي.

طاقتون

آئين، جيڪو اپريل 1973 ۾ قومي اسيمبليءَ طرفان اتفاق راءِ سان پاس ڪيو ويو هو، هڪ وفاقي پارلياماني نظام حڪومت فراهم ڪري ٿو، جنهن ۾ صدر کي رياست جو رسمي سربراهه ۽ هڪ چونڊيل وزيراعظم حڪومت جو سربراهه هوندو آهي. آئين جي آرٽيڪل 50 تحت، وفاقي قانون سازي ٻه رڪني مجلس شوريٰ (پارليامينٽ) آهي، جنهن ۾ صدر ۽ ٻه ايوان، قومي اسيمبلي ۽ سينيٽ شامل آهن. قومي اسيمبلي، پاڪستان جو خود مختيار قانون ساز ادارو، وفاقي قانون سازي جي فهرست ۾ بيان ڪيل اختيارن تحت وفاق لاءِ قانون ٺاهيندي آهي ۽ آئين جي چوٿين شيڊول ۾ ڏنل سمورو لسٽ ۾ شامل مضمونن لاءِ پڻ. بحثن، التوا جي تحريڪن، سوالن جا ڪلاڪ ۽ اسٽينڊنگ ڪميٽين ذريعي قومي اسيمبلي حڪومت تي نظر رکي ٿي. اهو يقيني بڻائي ٿو ته حڪومت آئين ۾ مقرر ڪيل اصولن جي اندر ڪم ڪري ٿي، ۽ ماڻهن جي بنيادي حقن جي ڀڃڪڙي نه ڪري. پارليامينٽ سرڪاري خرچن جي ڇنڊڇاڻ ڪري ٿي ۽ لاڳاپيل اسٽينڊنگ ڪميٽين جي ڪم ذريعي حڪومت پاران خرچ ڪيل خرچن تي ڪنٽرول ڪري ٿي. پبلڪ اڪائونٽس ڪميٽي جو آڊيٽر جنرل جي رپورٽ جو جائزو وٺڻ ۾ خاص ڪردار هوندو آهي. سينيٽ، پارليامينٽ جو مٿئين ايوان، قومي اسيمبليءَ ۾ صوبائي عدم مساوات کي متوازن ڪرڻ واري وفاقي يونٽن جي برابر نمائندگي رکي ٿي، جتي ميمبرن جو تعداد صوبن جي آبادي تي ٻڌل آهي. سينيٽ جو ڪردار قومي هم آهنگي کي فروغ ڏيڻ ۽ وفاق کي مستحڪم ڪرڻ واري عنصر طور ڪم ڪرڻ آهي. سينيٽ ۾ 104 ميمبر آهن، جيڪي ڇهن سالن جي مدي ۾ ڪم ڪن ٿا، جن کي متبادل بڻايو وڃي ٿو ته اڌ سينيٽر هر ٽن سالن ۾ چونڊيل ڪاليج طرفان ٻيهر چونڊ لاءِ تيار ٿين ٿا. قومي اسيمبلي 342 ميمبرن تي مشتمل آهي. آئين صدر کي قومي اسيمبلي ٽوڙڻ جو اختيار نٿو ڏئي. سينيٽ کي ٽوڙڻ جي تابع ناهي. صرف پارليامينٽ آئين ۾ هر ايوان ۾ الڳ الڳ ٻه ٽين اڪثريت ووٽ ذريعي ترميم ڪري سگهي ٿي.

قومي اسيمبلي جا ميمبر

پڻ ڏسو: پاڪستان جي قومي اسيمبلي جو ميمبر ۽ پاڪستان جي قومي اسيمبلي جي سيٽن جي فهرست

قابليت

پاڪستان جو آئين آرٽيڪل 62 ۾ قومي اسيمبلي جي ميمبرن لاءِ ڪيتريون ئي گهرجون پوريون ڪري ٿو. آئين آرٽيڪل 63 ۾ ڪيترن ئي نااهليءَ جو به تفصيل ڏئي ٿو، جن ۾ ذهني عدم استحڪام، نااهليءَ، مجرماڻي سزا ۽ ٻٽي شهريت قبول ڪرڻ يا پاڪستاني قوميت ڇڏڻ، شامل آهن. ان کان علاوه، 1947 ۾ پاڪستان جي قيام کانپوءِ پاڪستان جي نظريي جي مخالفت يا ملڪ جي سالميت جي خلاف ڪم ڪندڙ اميدوارن کي نااهل قرار ڏنو وڃي ٿو.

قومي اسيمبلي جي جوڙجڪ

آرٽيڪل 51 موجب قومي اسيمبلي جا 336 ميمبر آهن، جن ۾ 60 سيٽون عورتن لاءِ ۽ 10 غير مسلمن لاءِ مخصوص آهن. [10] قومي اسيمبليءَ ۾ سيٽون مختص ڪيون ويون آهن هر صوبي ۽ وفاقي گادي واري شهر کي آبادي جي بنياد تي، جيئن سرڪاري طور تي اڳئين مردم شماري ۾ شايع ٿيل آهي. سيٽن جي موجوده ورهاست هيٺ ڏنل آهي.

مدت

قومي اسيمبلي پنجن سالن لاءِ چونڊجي ويندي آهي بالغن جي فرنچائز ۽ هڪ شخص، هڪ ووٽ جي بنياد تي. قومي اسيمبليءَ جي ميمبر جو مدو ايوان جي مدي تائين هوندو آهي، يا ان کان اڳ، جيڪڏهن ميمبر جي وفات يا استعيفيٰ ڏئي. قومي اسيمبلي جو مدو به ان صورت ۾ ختم ٿي ويندو آهي جڏهن وزيراعظم جي صلاح تي يا صدر طرفان آئين تحت پنهنجي صوابديد تي ٽوڙيو وڃي. 1973ع جي آئين تحت پارليامينٽ جو ميمبر ٻه ڀيرا کان وڌيڪ وزيراعظم جو عهدو نه رکي سگهي. 1990ع واري ڏهاڪي ۾ بينظير ڀٽو ۽ نواز شريف 1973ع جي آئين ۾ ترميم جو بل پيش ڪيو ته جيئن ڪنهن ميمبر کي ٽيون ڀيرو وزيراعظم طور ڪم ڪرڻ جي اجازت ڏني وڃي.

اسپيڪر ۽ ڊپٽي اسپيڪر

آئين جي مطابق؛

• (1) عام چونڊن کان پوءِ، قومي اسيمبلي، پنهنجي پهرئين اجلاس ۾ ۽ ڪنهن ٻئي ڪم کي ڇڏي، پنهنجي ميمبرن مان هڪ اسپيڪر ۽ هڪ ڊپٽي اسپيڪر چونڊيندي، ۽ اڪثر ڪري اسپيڪر يا ڊپٽي اسپيڪر جي آفيس جي حيثيت ۾. خالي ٿيڻ جي صورت ۾ اسيمبلي ڪنهن ٻئي ميمبر کي اسپيڪر يا جيئن به صورت ۾ ڊپٽي اسپيڪر چونڊيندي.

• (2) آفيس ۾ داخل ٿيڻ کان اڳ، اسپيڪر يا ڊپٽي اسپيڪر طور چونڊيل ميمبر قومي اسيمبليءَ جي حلف ٽين شيڊول ۾ ڏنل فارم ۾ کڻندو.

• (3) جڏهن اسپيڪر جو عهدو خالي هجي، يا اسپيڪر غير حاضر هجي يا ڪنهن سبب جي ڪري پنهنجا ڪم سرانجام نه ڏئي سگهي، ڊپٽي اسپيڪر اسپيڪر طور ڪم ڪندو، ۽ جيڪڏهن، ان وقت ڊپٽي اسپيڪر به غير حاضر هجي. يا ڪنهن به سبب جي ڪري اسپيڪر طور ڪم ڪرڻ کان قاصر آهي، اهڙو ميمبر جيڪو اسيمبليءَ جي ضابطن موجب مقرر ڪيو ويو هجي، اسيمبليءَ جي اجلاس جي صدارت ڪندو.

• (4) اسپيڪر يا ڊپٽي اسپيڪر اسيمبليءَ جي اجلاس جي صدارت نه ڪندو، جڏهن سندس عهدي تان برطرفي جي قرارداد تي غور ڪيو پيو وڃي.

• (5) اسپيڪر، صدر ڏانهن لکيل پنهنجي هٿ هيٺ لکندي، پنهنجي عهدي تان استعيفيٰ ڏئي سگهي ٿو.

• (6) ڊپٽي اسپيڪر، پنهنجي هٿ هيٺ لکندي، اسپيڪر کي مخاطب ٿيندي، پنهنجي عهدي تان استعيفيٰ ڏئي سگهي ٿو.

• (7) اسپيڪر يا ڊپٽي اسپيڪر جو عهدو خالي ٿي ويندو جيڪڏهن:

• (الف) هو پنهنجي عهدي تان استعيفيٰ ڏئي ٿو.

• (b) هو اسيمبليءَ جو ميمبر نه رهيو؛

• (c) هن کي اسيمبليءَ جي هڪ قرارداد ذريعي عهدي تان هٽايو وڃي ٿو، جنهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ستن ڏينهن جو نوٽيس نه ڏنو ويو آهي ۽ جيڪو اسيمبليءَ جي ڪل ميمبرن جي اڪثريت جي ووٽن سان منظور ڪيو ويو آهي.

• (8) جڏهن قومي اسيمبلي ٽوڙي ويندي ته اسپيڪر ان وقت تائين پنهنجي عهدي تي رهندو، جيستائين ايندڙ اسيمبليءَ طرفان عهدو ڀرڻ لاءِ چونڊيل شخص پنهنجي آفيس ۾ داخل نه ٿئي.

ايوان جو اسپيڪر قومي اسيمبلي جو پرزائيڊنگ آفيسر هوندو آهي. اسپيڪر کي ڊپٽي اسپيڪر جي مدد حاصل آهي. ٻئي آفيسر قومي اسيمبليءَ جي صفن مان چونڊيا ويندا آهن ۽ موجوده ڪنوينشن موجب، اڪثريتي پارٽيءَ جا ميمبر هوندا آهن. ٻن آفيسرن جي چونڊ پهريون معاملو آهي جيڪو ايندڙ قومي اسيمبليءَ سان معاملو ڪندو آهي، جيئن آئين ۾ ڏنل آهي. قومي اسيمبليءَ جي بحثن جي صدارت ڪرڻ کان علاوه، اسپيڪر قائم مقام صدر جا فرض به سنڀالي سگهي ٿو، جيڪڏهن عهدو خالي هجي (جيڪڏهن صدر ۽ سينيٽ چيئرمين موجود نه هجي). موجوده اسپيڪر ۽ ڊپٽي اسپيڪر ترتيبوار راجا پرويز اشرف (پي پي پي) ۽ زاهد اڪرم دراني (ايم ايم اي) آهن.

سيشن

قومي اسيمبلي اجلاسن ۾ ورهايل آهي. 1973ع جي آئين ۾ پهرين ترميم 8 مئي 1974ع تي پاس ٿيڻ کان اڳ ان کي 130 ڏينهن ملڻ گهرجن، هن ترميم موجب لڳاتار اجلاسن جي وچ ۾ وڌ ۾ وڌ مدو 130 ڏينهن کان گهٽائي 90 ڏينهن ڪيو ويو ۽ ان ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٽي هجڻ گهرجن. هڪ سال ۾ سيشن. قومي اسيمبلي جو اجلاس صدر آئين جي آرٽيڪل 54 (1) تحت طلب ڪندو آهي. سمن آرڊر ۾، صدر قومي اسيمبلي جي اجلاس جي تاريخ، وقت ۽ جڳهه (عام طور تي پارليامينٽ هائوس) ڏئي ٿو. قومي اسيمبلي جي اجلاس جي تاريخ ۽ وقت جو فوري طور تي ريڊيو ۽ ٽيليويزن تي اعلان ڪيو ويندو. عام طور تي، سمن جي هڪ ڪاپي ميمبرن کي انهن جي گهر جي پتي تي پڻ موڪلي ويندي آهي. قومي اسيمبليءَ جو اجلاس قومي اسيمبليءَ جي ڪل ميمبرن جي چوٿين حصي جي درخواست تي قومي اسيمبليءَ جو اسپيڪر به طلب ڪري سگهي ٿو. جيڪڏهن قومي اسيمبلي جي اهڙي درخواست آهي ته ان کي 14 ڏينهن اندر گهرايو وڃي.

آئيني ڪردار

آئين جي آرٽيڪل 50 ۾ چيو ويو آهي ته پارليامينٽ صدر ۽ ٻن ايوانن تي مشتمل هوندي، جن کي قومي اسيمبلي ۽ سينيٽ چيو ويندو آهي. قومي اسيمبلي پئسي جي معاملن تي خاص طور تي قانون سازي ڪندي سينيٽ تي برتري حاصل ڪري ٿي. پئسي بلن جي استثنا سان، جڏهن ته، ٻئي ايوان گڏجي پارليامينٽ جي بنيادي ڪم، يعني قانون سازي کي انجام ڏيڻ لاءِ گڏجي ڪم ڪن ٿا.

قانوني طريقا

وفاقي قانون سازي جي فهرست بابت بل ڪنهن به ايوان ۾ پيش ڪري سگهجي ٿو. جيڪڏهن ايوان اڪثريت ووٽ ذريعي هڪ بل پاس ڪري ٿو، اهو ٻي جاء تي منتقل ڪيو ويندو. جيڪڏهن ٻيو ايوان ان کي بغير ترميم جي پاس ڪري ٿو، اهو صدر کي منظوري لاء پيش ڪيو ويندو. جيڪڏهن بل، ٻئي ايوان ۾ منتقل ڪيو ويو، نون ڏينهن اندر پاس نه ڪيو وڃي يا رد ڪيو وڃي، ان تي غور ڪيو ويندو هڪ گڏيل اجلاس ۾ جنهن کي صدر طرفان طلب ڪيو ويندو ان ايوان جي درخواست تي جنهن ۾ بل پيش ڪيو ويو هو. جيڪڏهن بل گڏيل اجلاس ۾، ترميمن سان يا بغير، ٻن ايوانن جي اڪثريتي ميمبرن جي ووٽن سان منظور ڪيو وڃي ٿو، اهو صدر کي منظوري لاءِ پيش ڪيو ويندو. جيڪڏهن بل صدر کي منظوري لاءِ پيش ڪيو وڃي ته هو ڏهن ڏينهن کان پوءِ بل جي منظوري ڏيندو. جيڪڏهن اهو مني بل نه آهي ته صدر ان کي مجلس شوريٰ ڏانهن واپس موڪلي سگهي ٿو جنهن ۾ گذارش آهي ته بل تي ٻيهر غور ڪيو وڃي ۽ پيغام ۾ بيان ڪيل ترميم تي غور ڪيو وڃي. مجلس شوريٰ گڏيل اجلاس ۾ بل تي ٻيهر غور ڪندي. جيڪڏهن اهو بل ٻيهر منظور ڪيو وڃي ٿو، ترميم سان يا بغير، موجود ميمبرن جي اڪثريت جي ووٽ سان، اهو صدر کي پيش ڪيو ويندو ۽ صدر ڏهن ڏينهن اندر ان جي منظوري ڏيندو؛ ناڪام ٿيڻ جي صورت ۾ اهڙي منظوري ڏني وئي سمجهي ويندي. آئين تحت پارليامينٽ ٻن يا ٻن کان وڌيڪ صوبن لاءِ انهن صوبن جي رضامندي ۽ درخواست تي قانونسازي به ڪري سگهي ٿي. جيڪڏهن وفاقي حڪومت ڪنهن صوبي ۾ ايمرجنسي لاڳو ڪري ٿي ته ان صوبي بابت قانون سازي جو اختيار پارليامينٽ وٽ هوندو آهي. پر ايمرجنسي واري حالت دوران پارليامينٽ طرفان پاس ڪيل بل ايمرجنسي ختم ٿيڻ جي تاريخ کان ڇهن مهينن جي مدي کانپوءِ لاڳو ٿيڻ بند ٿي ويندا. ان جي باوجود، انهن عملن جي تحت اڳ ۾ ئي کنيل قدم صحيح رهندا.

قائد ايوان

مکيه مضمون: پاڪستان جو وزيراعظم ۽ پاڪستان جي وزيراعظمن جي فهرست.

ليڊر آف ايوان قومي اسيمبلي ۾ اڪثريت واري پارٽيءَ جو اعليٰ ترين نمائندو هوندو آهي، عام طور تي وزيراعظم.

مخالف ڌر جو اڳواڻ

اصل مضمون: اپوزيشن ليڊر (پاڪستان)

اپوزيشن جو اڳواڻ مکيه مخالف ڌر جو اعليٰ ترين نمائندو هوندو آهي.

ڪميٽيون

ڪميٽي سسٽم کي تسليم ڪندي ڪميٽين کي اختيار ڏنو ويو آهي ته هو وزارت جا سمورا معاملا ڏسن. ڪو معاملو اسٽينڊنگ ڪميٽي ڏانهن اسپيڪر يا اسيمبلي سوموٽو ۽ بغير ڪنهن تحريڪ جي موڪلي سگهي ٿو. ڪميٽين کي اهو به اختيار ڏنو ويو آهي ته هو ان کان اڳ ڪنهن به ميمبر يا ڪنهن ٻئي شخص کي دعوت يا طلب ڪن جيڪي ان جي زير غور ڪنهن معاملي ۾ خاص دلچسپي رکن ۽ ماهر ثبوت ٻڌي سگهن ۽ عوامي ٻڌڻيون منعقد ڪري سگهن.

پاسبان امن فورس

2023ع ۾ قومي اسيمبلي سيڪريٽريٽ پارليامينٽ هائوس جي سيڪيورٽي لاءِ پاسبان امن فورس جوڙيندو. آرٽيڪل موجب پاسبان امن فورس جي اهلڪارن جي اڪثريت جو تعلق ان وقت جي قومي اسيمبلي جي اسپيڪر راجا پرويز اشرف جي تڪ گوجر خان سان آهي. فورس پارليامينٽ هائوس ۽ قومي اسيمبلي جي سيڪيورٽي تي ٻڌل آهي. پارليامينٽ هائوس جي سڪيورٽي جون ذميواريون فرنٽيئر ڪور کان نئين فورس ڏانهن منتقل ڪيون ويون آهن. پاسبان امن فورس جي اهلڪارن کي سملي ڊيم ويجهو دهشتگردي خلاف ٽريننگ ڏني وئي، 15 سيپٽمبر 2023 تائين ٽن بيچ پنهنجي تربيت مڪمل ڪري ورتي هئي. پاسبان امن جو يونيفارم ايلٽ فورس سان مشابهت رکي ٿو جنهن جي ٽوپي تي ATS جو نشان ۽ ساڄي ڪلهي تي پاسبان امان لکيل آهي.

ٺاھڻ ۽ چونڊون

پاڪستان جي پارليامينٽ، 1973ع جي آئين موجب، ٻه رڪني آهي. آئين جي آرٽيڪل 50 ۾ واضح طور تي چيو ويو آهي ته پاڪستان جي پارليامينٽ صدر ۽ ٻن ايوانن تي مشتمل آهي، جن کي قومي اسيمبلي ۽ سينيٽ چيو وڃي ٿو. قومي اسيمبليءَ جي جوڙجڪ پاڪستان جي آئين جي آرٽيڪل 51 ۾ بيان ڪيل آهي. قومي اسيمبليءَ ۾ اصل ۾ 210 سيٽون هيون جن ۾ 10 عورتون هيون، جيڪي 1985ع ۾ 237 ۽ بعد ۾ 342 ٿي ويون، هن وقت قومي اسيمبليءَ ۾ ڪل 342 سيٽون آهن. انهن مان 266 سڌي چونڊ ذريعي ڀرجي ويا آهن. ان کان علاوه، پاڪستاني آئين مذهبي اقليتن لاءِ 10 سيٽون ۽ 60 سيٽون عورتن لاءِ محفوظ رکي ٿو، جن کي 5 سيڪڙو کان وڌيڪ ووٽ حاصل ڪندڙ پارٽين جي وچ ۾ متناسب نمائندگي سان ڀريو وڃي. 25هين ترميم کان پوءِ آرٽيڪل 51. (1) قومي اسيمبليءَ ۾ ميمبرن لاءِ 366 سيٽون هونديون، جن ۾ عورتن ۽ غير مسلمن لاءِ مخصوص سيٽون به شامل هونديون. آرٽيڪل 51.(3A) شق (3) ۾ موجود ڪنهن به شيءِ جي باوجود يا هن وقت نافذ العمل ڪنهن ٻئي قانون جي باوجود، وفاق جي انتظام هيٺ قبائلي علائقن مان قومي اسيمبليءَ جا ميمبر عام چونڊن ۾ چونڊجڻ، 2018ع تائين جاري رهندا. قومي اسيمبلي کي ٽوڙڻ ۽ ان کان پوءِ هي شق ختم ٿي ويندي. قومي اسيمبليءَ جا ميمبر مسابقتي گھڻ جماعتي چونڊن ۾ عوام پاران چونڊيا ويندا آهن، جن کي عالمي بالغن جي حق ۾ وڌ ۾ وڌ پنجن سالن جي وقفي سان منعقد ڪيو ويندو. اليڪٽورل ڪاليج جو ميمبر ٿيڻ لاءِ، آئين جي آرٽيڪل 62 موجب، اميدوارن کي پاڪستان جو شهري هجڻ گهرجي ۽ ان جي عمر 25 سالن کان گهٽ نه هجي.

تحليل

وزيراعظم جي حڪم تي قومي اسيمبلي ٽوڙي سگهي ٿي. اسيمبلي ٽوڙڻ جي صورت ۾ نئين چونڊون ڪرايون وينديون. پاڪستان جي آئين جو آرٽيڪل 58 اسيمبلي کي ٽوڙڻ سان لاڳاپيل آهي.

قومي اسيمبلي کي ٽوڙڻ

آئين جي موجوده پوزيشن مطابق اسيمبلي جي ٽوڙڻ جا اختيار صدر وٽ ناھن رھيا پر وزيراعظم کي ڏنا ويا آهن. 58 (1) صدر قومي اسيمبلي کي ٽوڙيندو، جيڪڏهن وزيراعظم جي صلاح ڏني وڃي؛ ۽ قومي اسيمبلي، جيستائين جلدي ٽوڙي نه وڃي، وزير اعظم جي صلاح ڏيڻ کان پوءِ اٺتاليهه ڪلاڪن جي مدي ۾ ختم ٿي ويندي. وضاحت: هن آرٽيڪل ۾ ”وزيراعظم“ جو حوالو ڪنهن اهڙي وزيراعظم جو حوالو شامل نه ڪيو ويندو جنهن جي خلاف قومي اسيمبلي ۾ عدم اعتماد جي ووٽ لاءِ قرارداد جو نوٽيس ڏنو ويو هجي پر ان تي ووٽ نه ڏنو ويو هجي. جنهن خلاف اهڙو ٺهراءُ پاس ڪيو ويو هجي يا جيڪو پنهنجي استعيفيٰ کان پوءِ يا قومي اسيمبلي ٽوڙڻ کان پوءِ عهدي تي رهي رهيو هجي.

(2) شق (2) يا آرٽيڪل 48 ۾ موجود ڪنهن به شيءِ جي باوجود، صدر پنهنجي صوابديد تي قومي اسيمبلي کي ٽوڙي سگهي ٿو جتي وزيراعظم خلاف عدم اعتماد جو ووٽ پاس ڪيو ويو هجي، قومي اسيمبليءَ جو ڪو ٻيو ميمبر بي اعتمادي جو حڪم نه ڏئي. آئين جي شقن موجب قومي اسيمبليءَ جي ميمبرن جي اڪثريت، جيئن ان مقصد لاءِ سڏايل قومي اسيمبليءَ جي اجلاس ۾ بيان ڪيو ويو آهي.

اسيمبلين جي فهرست

پاڪستان جي پھرين آئين ساز اسيمبلي

پاڪستان جي پھرين اسيمبلي جو پھريون اجلاس 10 آگسٽ 1947 ۾ ڪراچي جي سنڌ اسيمبلي واري عمارت ۾ ٿيو. 11 آگسٽ تي قائد اعظم محمد علي جناح کي يڪراءِ ان اسيمبلي جو صدر چونڊيو ويو ۽ پاڪستان جي جھنڊي جي بہ رسمي منظوري ڏني وئي.

پاڪستان جي تيرھين قومي اسيمبلي

13هين قومي اسيمبليءَ لاءِ چونڊون 18 فيبروري، 2008ع تي ٿيون، قومي اسيمبليءَ جو نئون اجلاس مارچ 2008ع ۾ شروع ٿيو، 17 مارچ، 2013ع تي 13هين قومي اسيمبلي آئين جي آرٽيڪل 52 تحت پنج سالا مدو پورو ٿيڻ تي ٽوڙي وئي.

پاڪستان جي چوڏھين قومي اسيمبلي

سال 2013ع پاڪستاني عام چونڊون (14 هين قومي اسيمبلي لاءِ) 11 مئي، 2013ع تي منعقد ٿي. 14هين قومي اسيمبلي جي ميمبرن یڪم جون،2013ع تي حلف کنيو. 14 هين قومي اسيمبلي آئين جي آرٽيڪل 52 تحت 5 سالن جو مدو پورو ڪرڻ تي 31 مئي 2018 تي ٽوڙي وئي.

پاڪستان جي پندرھين قومي اسيمبلي

پاڪستان جي پندرھين قومي اسيمبلي لاء اليڪشن 18 جولاء 2018ع ۾ ٿي۔ پاڪستان جي 15هين قومي اسيمبلي 13 آگسٽ، 2018ع تي حلف کنيو. 3 اپريل، 2022 تي عمران خان صدر پاڪستان کي قومي اسيمبلي ٽوڙڻ جو مشورو ڏنو، جنهن کي صدر عارف علوي قبول ڪيو ۽ اهڙي طرح 3 اپريل، 2022ع تي 15هين قومي اسيمبلي ٽوڙي وئي.7 اپريل تي سپريم ڪورٽ آف پاڪستان قومي اسيمبلي کي ٽوڙڻ جو حڪم ڪالعدم قرار ڏئي ڇڏيو. اهڙن واقعن کان پوءِ 11 اپريل تي قومي اسيمبلي جي ڪارروائي کانپوءِ اياز صادق جي نگرانيءَ ۾ پاڪستان جي ايندڙ وزيراعظم جي فيصلي لاءِ ووٽنگ ڪرائي وئي. پي ٽي آءِ طرفان شاهه محمود قريشي ۽ ن ليگ طرفان شهباز شريف رڳو 2 اميدوارن ۾ مقابلو هو. ووٽنگ کان اڳ پي ٽي آءِ جي 123 ميمبرن قومي اسيمبلي تان استعيفيٰ ڏئي ڇڏي ء واڪ آئوٽ ڪري ويا ۽ قومي اسيمبلي جو ڊپٽي اسپيڪر به واڪ آئوٽ ڪري ويو. اياز صادق جي نگراني ۾ ووٽنگ ڪرائي وئي، جنهن جي نتيجي ۾ شهباز شريف پاڪستان جو وزيراعظم چونڊجي ويو ۽ اڳوڻو وزير اعظم عمران خان جي اڳواڻي ۾ نئين حڪومت خلاف زبردست ريلي ڪڍي وئي.

ان کان پوء 16 آڪٽوبر،2022ع تي، اليڪشن ڪميشن آف پاڪستان (ECP) حڪومت جي 8 قومي اسيمبلي جي سيٽن تي چونڊون ملتوي ڪرڻ جي درخواست کي نظر انداز ڪيو، جن تان پي ٽي آء ميمبرن استعيفي ڏني هئي. انهن 8 مان پي ٽي آءِ چيئرمين ۽ هاڻي اڳوڻو وزيراعظم عمران خان 7 سيٽن تي وڙهندو هو. عمران خان 6 سيٽن تي ڪامياب ٿيو ۽ 1 سيٽ وڃائي ڇڏيو جيڪو اصل ۾ پي ٽي آءِ وٽ هو، ۽ اپريل، 2022ع ۾ سندس برطرفي کانپوءِ پهريون ڀيرو قومي اسيمبلي ۾ واپس آيو.

اليڪشن 2024

اصل مضمون: 2024 پاڪستاني عام چونڊون.

خيبرپختونخواه جي تڪ اين اي-8 (باجوڙ) ۾ پاڪستان پيپلز پارٽي جي اميدوار، ريحان زيب خان جي قتل سبب چونڊ ملتوي ڪئي وئي. صوبائي اسيمبلي جي چونڊ تڪ پي ڪي۔22 ۽ پي ڪي۔91 (ٻئي خيبر پختونخواه ۾) اميدوارن جي فوت ٿيڻ سبب ملتوي ڪئي وئي.

پڻ ڏسو

• پاڪستان جو آئين

• پاڪستان جي تڪن جي فهرست

• پاڪستان جي قومي اسيمبلي جو ميمبر

• پاڪستان جي صوبائي اسيمبلين جي فهرست

• صوبائي اسيمبلي جو ميمبر

• پاڪستان جي سياست

حوالا

قومي اسيمبلي صرف پاڪستان جو صدر ٽوڙي سگهي ٿو. ان کي پاڪستان جو وزيراعظم ٽوڙي نٿو سگهي.