قسطنطنيہ

هي مضمون قديم شهر قسطنطنيه جي قيام سان ترڪ جمہوريه جي قيام تائين جي تاريخ جي باري ۾ آهي۔ جديد شهر تي مضمون جي لاءِ ڏسو استنبول

قسطنطنيه (Constantinople) سن 330ء کان 395ء تائين رومي سلطنت ۽ 395ء کان 1453ء تائين بازنطيني سلطنت جي گادي جو هنڌ رهيو ۽ 1453ء ۾ فتح قسطنطنيه کان بعد کان 1923ء تائين سلطنت عثمانيه جو دارالخلافو رهيو۔ فتح قسطنطنيه کان بعد سلطان محمد فاتح هن شهر جو نالو اسلام بول رکيو جيڪو آهستي آهستي استنبول ۾ تبديل ٿي ويو۔ شهر يورپ ۽ ايشيا جي سنگم تي شاخ زرين ۽ بحيره مرمره جي ڪناري واقع آهي ۽ قرون وسطيٰ ۾ يورپ جو سڀ کان وڏو ۽ امير ترين شهر هيو۔ ان زماني ۾ قسطنطنيه کي Vasileousa Polis يعني شهرن جي ملڪه چيو ويندو هو۔

حڪيم الامت علامه محمد اقبال پنهنجي ڪلام جي مجموعي بانگ درا جي مشهور نظم بلاد اسلاميه ۾ قسطنطنيه کي ملت اسلاميه جي دل قرار ڏنو آهي ۽ هنن لفظن ۾ هن شهر کي خراج تحسين پيش ڪيو آهي:

‍خطۂ قسطنطنيہ يعني قيصر ڪا ديار
مهديِ امت ڪي سطوت ڪا نشانِ پائيدار
صورتِ خاڪِ حرم يي سرزمين ڀي پاڪ هي
آستانِ مسند آرائي شہِ لولاڪ هي
نڪهتِ گل ڪي طرح پاڪيزه هي اس ڪي هوا
تربتِ ايوب انصاري سي آتي هي صدا
اي مسلمان! ملت اسلام ڪا دل هي يي شهر
سيڪڙون صديون ڪي جشت و خون ڪا حاصل هي شهر

مختلف نالا

تاريخ ۾ قسطنطنيه ڪيترائي نالا اختيار ڪيا جن مان بازنطين، نيو روم (نووا روما)، قسطنطنيه ۽ استنبول مشهور آهن۔

بنياد

667 قبل مسيح ۾ يونان جي وسعت جي ابتدائي ڏينهن ۾ شهر جو بنياد وڌو ويو۔ ان وقت شهر کي ان جي باني بائزاس جي نالي تي بازنطين جو نالو ڏنو ويو 11 مئي 330ء تي قسطنطين جي طرف کان هن جڳھ تي نئين شهر جي تعمير کان بعد انکي قسطنطنيه جو نالو ڏنو ويو.

363ء کان رومي سلطنت جي ٻن حصن ۾ ورهاست جي ڪري قسطنطنيه جي اهميت ۾ وڌيڪ اضافو ٿيو۔ 376ء ۾ جنگ ادرنه ۾ رومي فوجن جي گوٿ جي هٿان بدترين شڪست کان بعد ٿيوڊوسس شهر کي 60 فٽ اوچي ٽن فصيلن ۾ بند ڪري ڇڏيو.ان فصيل جي مضبوطي جو اندازو هن ڳالھ مان لڳائي سگھجي ٿو ته بارود جي ايجاد تائين انکي ڀڃي نه ٿي سگھجيو.ٿيودوسس27فيبروري 425ء ۾ شهر ۾ يونيورسٽي به قائم ڪئي۔

7 صدي ۾ آوارز ۽ بعد ۾ بلغار قبيلن بلقان جي وڏي حصي کي تباھ ڪري ڇڏيو ۽ اولھ کان قسطنطنيه جي لاءِ وڏو خطرو بڻجي ويا۔ ان ئي وقت اوڀر ۾ ساسانين مصر، فلسطين، شام ۽ آرمينيا تي قبضو ڪري ورتو۔ ان مو قعي تي هرقل اقتدار تي قبضو ڪري سلطنت کي يوناني رنگ ڏيڻ شروع ڪيو ۽ لاطيني جي جڳھ يوناني قومي ٻولي قرار ڏني وئي۔ هرقل ساساني سلطنت جي خلاف تاريخي مهم جو آغاز ڪيو ۽ انهن کي عظيم شڪست ڏني ۽ 627ء ۾ تمام علائقا واپس وٺي ڇڏيا۔

ان دوران اسلام قبول ڪرڻ وارن عربن جي طاقت اڀري جنهن فارس ۾ ساساني سلطنت جو خاتمو ڪرڻ کان بعد بازنطيني سلطنت کان بين النهرين (ميسوپوٽيميا)، شام، مصر ۽ آفريڪا جا علائقا کسي ورتا۔

مسلمان فوجن جا گھيراءَ

عربن ٻه ڀيرا 674ء ۽ 717ء ۾ قسطنطنيه جو ناڪام گھيراءُ ڪيو۔ ٻيو گھيراءُ زميني ۽ سامونڊي ٻنهي رستن سان ڪيو ويو۔ ان ۾ ناڪامي سان قسطنطنيه کي نئين زندگي ملي ۽ عيسائي انکي اسلام جي خلاف عيسائيت جي فتح تصور ڪندا آهن۔

يارهين صدي جي بازنطيني سلطنت بتدريج زوال جي طرف گامزن رهي خصوصاً جنگ ملازڪرد ۾ سلجوقي حڪمران الپ ارسلان جي هٿان حيران ڪن شڪست کان بعد رومي فرمانروا رومانوس چوٿون کي گرفتار ڪيو ويو ۽ چند شرطن تي آزاد ڪيو ويو۔ واپسي تي رومانوس کي قتل ڪيو ويو ۽ نئين حڪمران مائيڪل اٺين؟ستين ڊوڪاس سلجوقرن کر خراج ڏيڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو۔ جنهن جي جواب ۾ ترڪ فوجن چڙھائي ڪندي اناطوليه جو وڏو حصو فتح ڪري ورتو ۽ بازنطيني سلطنت کر 30 هزار چورس ميل رقبي کان محروم ڪري ڇڏيو۔

صليبين جي هٿان تباهي

صليبي جنگ جي دوران 13اپريل 1204ء تي صليبي فوجن پنهنجي ئي شهر قسطنطنيه تي قبضو ڪري ورتو ۽ شهر کي شديد نقصان پهچايو۔ 1261ء ۾ بازنطیني فوجن مائيڪل اٺون پيلولوگس جي زير نگراني لاطيني حڪمران بالڊوين ثاني کان قسطنطنيه واپس حاصل ڪري ورتو.

فتح قسطنطنيه

مڪمل مضمون جي لاءِ ڏسو فتح قسطنطنيه

29 مئي 1453ء تي سلطنت عثمانيه جي فرمانروا سلطان محمد فاتح جي هٿان بازنطيني سلطنت سان گڏ قسطنطين يازدهم جي حڪومت جو به خاتمو ٿي ويو ۽ قسطنطنيه ملت اسلاميه جي قلب جي طور تي اڀريو۔ شهر جي مرڪزي گرجا اياصوفيه کي مسجد ۾ تبديل ڪيو ويو ۽ شهر ۾ عيسائين کي پرامن طور تي رهڻ جي کليل اجازت ڏني وئي۔ فتح قسطنطنيه تاريخ اسلام جو هڪ سنهري باب آهي جڏهن ته عيسائي انکي "سقوط قسطنطنيه" جي نالي سان ياد ڪندا آهن۔

قسطنطنيه کان استنبول

شهر 470 سالن تائين سلطنت عثمانيه جي گادي جو هنڌ رهيو ۽ 1923ء ۾ مصطفيٰ ڪمال اتاترڪ انقره کي نئين ترڪ جمهوريه جي گادي جو هنڌ قرار ڏنو ۽ قسطنطنيه جو نالو استنبول رکي ڇڏيو۔