زيمبيا

جمهوريه زامبيا
Republic of Zambia
جمهوريه زامبيا; Republic of Zambia;
جھنڊو	نِسبتي نشان
	شُعار: '; "هڪ زیمبيا، هڪ قوم"
	ترانو: "اٿو ۽ زامبيا لاءِ ڳايو، فخر ۽ آزادي سان";
گادي جو هنڌ	لوساڪا; 15°25′S 28°17′E / 15.417°S 28.283°E
سڀ کان وڏو شهر	لوساڪا
دفتري ٻوليون	انگريزي
تسلیم ٿيل مقامي ٻوليون	List فهرست ; 28.5% بيمبا ; 13.8% نیانجا ; 11.4% ٽونگا ; 10.6% ٽمبوڪا ; 5.5% لوزي ; 4.5% چيوا ; 3.0% اينسينگا ; 1.9% لنڊا ; 1.9% ڪوانڊي ; 1.8% لالا ; 1.8% لامبا ; 1.7% انگريزي ; 1.5% لووالي ; 1.3% ممبوي ; 1.2% لينجي ; 1.2% نموانگا ; 1.0% بيسا ; 0.9% يوشي ; 0.7% ايلا ; 0.7% مبندا ; 0.7% اينگوني ; 0.7% سينگا ; 0.6% لنگو ; 0.5% ٽوڪا-ليا. ; 4.7% ٻيا ;
نسلي گروھ (2010)	List فهرست ; 19.0٪ بيمبا ; 13.6٪ ٽونگا ; 7.5٪ ٽمبوڪا ; 6.0٪ چيوا ; 5.7٪ لوزي ; 5.3٪ اين سينگا ; 3.0٪ اينگوني ; 3.1٪ لالا ; 3.9٪ ڪانڊي ; 2.8٪ نموانگا ; 2.6٪ لنڊا (اتر) ; 2.5٪ مامبوی. ; 2.2٪ لولي ; 2.4٪ لامبا ; 1.9٪ يوشي. ; 1.6٪ بيسا ; 1.6٪ لينجي ; 1.2٪ مبندا ; 0.9٪ لنڊا (لواپولا) ; 0.9٪ سينگا ; 0.8٪ ايلا ; 0.8٪ لونگو ; 0.7٪ تبوا ; 0.7٪ سولي ; 0.7٪ کنڊ ; 0.6٪ گومبو ; 0.5٪ چشنگا ; 0.5٪ چوڪيو ; 0.5٪ نڪويا ; 5.4٪ ٻيون قومون ; 0.8٪ وڏي نسلي ; 0.4٪ اڻ ڄاڻايل ;
مذهب	عيسائيت (سرڪاري)
مقامي آبادي	زیمبیئن، زامبين
حڪومت	گڏيل صدارتي جمهوريه
• صدر	ھاکائنڈی ھیچیلیما
• نائب صدر	موتالی نالومانگو
مقننه	قومي اسيمبلي
آزادي برطانيه کان
• اتر-اولهه روڊيشيا	27 جون 1890ع
• باروتزیلینڊ۔اتر اولهه روڊيشيا	28 نومبر 1899ع
• اتر اوڀر روڊيشيا	29 جنوري 1900ع
• اتر روڊيشيا جو ضم ٿيڻ	17 آگسٽ 1911ع
• فيڊريشن آف روڊيشيا ۽ نياسلينڊ	1 آگسٽ 1953ع
• ريپبلڪ آف زامبيا	24 آڪٽوبر 1964ع
• موجوده آئين	5 جنوري 2016ع
پکيڙ
• جملي	752٬617 km2 (290٬587 sq mi) (7,52,617 چورس ڪلوميٽر; 38ھون)
• پاڻي (%)	7,52,617 چورس ڪلوميٽر ; 290٬587 چورس ميل; 38هون
آبادي
• 2023ع اندازو	2,02,16,029 (63ھون)
• گھاٽائي	17.2 /km2 (44.5 /sq mi) (191ھون)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2023ع لڳ ڀڳ
• ڪل	83.687 بلین آمريڪي ڊالر (100ھون)
• في سيڪڙو	4,068 آمريڪي ڊالر (155ھون)
جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ )	2023ع لڳ ڀڳ
• ڪل	29.536 بلين آمريڪي ڊالر (113ھون)

زيمبيا (Zambia)، سرڪاري طور تي ريپبلڪ آف زیمبيا، مرڪزي، ڏاکڻي ۽ اوڀر آفريڪا جي سنگم تي آفريڪا جي ڏاکڻي حصي ۾ موجود هڪ زمين بند ملڪ آهي.^[8] اهو عام طور تي ڏکڻ-وچ آفريڪا يا ڏاکڻي آفريڪا ۾ هجڻ جو حوالو ڏنو ويو آهي. هن جي سرحد اتر ۾ جمهوريه جمهوري ڪانگو ، اتر-اوڀر ۾ تنزانيا، اوڀر ۾ مالاوي، ڏکڻ ۾ موزمبيق، ڏکڻ ۾ زمبابوي ۽ بوٽسوانا، ڏکڻ ۾ نميبيا ۽ اولهه ۾ انگولا سان لڳل آهي. ان جي سرحد اتر ۾ جمهوريه جمهوري ڪانگو ء مالاوي، اتر-اوڀر ۾ تنزانيا، اوڀر ۾ زمبابوي، ڏکڻ ۾ بوٽسوانا ۽ اولهه ۾ انگولا سان ملي ٿي. ملڪ جو گاديء وارو شھر، لوساڪا ملڪ جي ڏکڻ-مرڪزي حصي ۾ واقع آهي. آبادي خاص طور تي ڏکڻ ۾ لوساڪا ۽ اتر ۾ ڪاپر بيلٽ صوبي، ملڪ جو بنيادي معاشي مرڪز، جي چوڌاري مرڪوز آهي.

اصل ۾ خوئیسن (Khoisan) قومون آباد هيون، هي علائقو تيرهين صدي عيسويءَ جي بنتو جي توسيع کان متاثر ٿيو. 18هين صديءَ ۾ يورپي مھم جوئن جي پٺيان، انگريزن هن علائقي کي 19هين صديءَ جي آخر تائين باروٽزيلينڊ-اتر-اولهه روڊيشيا ۽ اتر-اوڀر روڊيشيا جي برٽش محافظ رياستن ۾ آباد ڪيو. اهي سال 1911ع ۾ ملائي ويا ته اتر روڊيشيا ٺاهي. نوآبادياتي دور جي اڪثر وقت تائين، زامبيا هڪ اداري طرفان سنڀاليو ويو جيڪو لنڊن مان برطانوي ڏکڻ آفريڪا ڪمپني جي صلاح سان مقرر ڪيو ويو.^[9]

24 آڪٽوبر 1964ع تي زامبيا برطانيه کان آزاد ٿيو ۽ وزيراعظم ڪينيٿ ڪونڊا افتتاحي صدر ٿيو. ڪونڊا جي سوشلسٽ يونائيٽيڊ نيشنل انڊيپينڊنس پارٽي (UNIP) 1964ع کان 1991ع تائين اقتدار سنڀاليو. ڪائونڊا، ڏاکڻي روڊيشيا (زمبابوي)، انگولا ۽ نميبيا ۾ تڪرارن جي حل جي ڳولا ۾ آمريڪا سان ويجهي تعاون ڪندي، علائقائي سفارتڪاري ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. ^[10] سال 1972ع کان 1991ع تائين زامبيا هڪ پارٽيءَ واري رياست هئي، جيڪا UNIP سان گڏ واحد قانوني سياسي پارٽي هئي، جنهن جو مقصد صدر ڪونڊا ”هڪ زامبيا، هڪ قوم“ ٺهرايو هو. سال 1991ع ۾ ملٽي پارٽي ڊيموڪريسي لاءِ سوشل-ڊيموڪريٽڪ موومينٽ فار سماجي-اقتصادي ترقي جو فريڊرڪ چيلوبا ڪامياب ٿيو ۽ حڪومت جي غير مرڪزيت جي دور جي شروعات ٿيو. زامبيا هڪ گهڻ پارٽي رياست بڻجي چڪو آهي ۽ اقتدار جي ڪيترن ئي پرامن منتقلي جو تجربو ڪيو آهي.

زامبيا قدرتي وسيلن تي مشتمل آهي، جن ۾ معدنيات، جهنگلي جيوت، ٻيلن، تازو پاڻي، ۽ قابل زراعت زمين شامل آهن.^[11] سال 2010ع ۾، ورلڊ بئنڪ زامبيا کي ورلڊ بئنڪ جي ايز آف ڊوئنگ بزنس انڊيڪس ۾ مٿين 10 سڌارڪن ۾ شامل ڪيو.^[12] مشرقي ۽ ڏاکڻي آفريڪا لاءِ عام بازار (COMESA) جو هيڊ ڪوارٽر لوساڪا ۾ آهي.

حوالا

↑ Census of Population and Housing National Analytical Report 2010 Central Statistical Office, Zambia
↑ "Amended Constitution of Zambia". Government of Zambia. حاصل ڪيل 15 October 2016.
↑ United Nations Statistics Division. "Population by sex, rate of population increase, surface area and density" (PDF). حاصل ڪيل 9 November 2007.
↑ سانچو:Cite CIA World Factbook
↑ ^5.0 ^5.1 ^5.2 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Zambia)". International Monetary Fund. حاصل ڪيل 15 October 2023.
↑ "Gini Index". World Bank. حاصل ڪيل 2 September 2019.
↑ Human Development Report 2020: The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf. Retrieved 16 December 2020.
↑ Henderson, Ian (1970). "The Origins of Nationalism in East and Central Africa: The Zambian Case". The Journal of African History 11 (4): 591–603. doi:10.1017/S0021853700010471. ISSN 0021-8537.
↑ "History | Zambian High Commission". www.zambiapretoria.net. حاصل ڪيل 26 May 2020.
↑ Andy DeRoche, Kenneth Kaunda, the United States, and Southern Africa (London: Bloomsbury, 2016).
↑ Eckman, Karlyn, Gender Mainstreaming in Forestry in Africa: Zambia, Food and Agriculture Organization
↑ Ngoma, Jumbe (18 December 2010). "World Bank President Praises Reforms In Zambia, Underscores Need For Continued Improvements In Policy And Governance". World Bank.

[ZMBCSO2016-1] Census of Population and Housing National Analytical Report 2010 Central Statistical Office, Zambia

[const-2] "Amended Constitution of Zambia". Government of Zambia. حاصل ڪيل 15 October 2016.

[area-3] United Nations Statistics Division. "Population by sex, rate of population increase, surface area and density" (PDF). حاصل ڪيل 9 November 2007.

[4] سانچو:Cite CIA World Factbook

[IMFWEO.ZM-5] 5.0 ^5.1 ^5.2 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Zambia)". International Monetary Fund. حاصل ڪيل 15 October 2023.

[wb-gini-6] "Gini Index". World Bank. حاصل ڪيل 2 September 2019.

[UNHDR-7] Human Development Report 2020: The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf. Retrieved 16 December 2020.

[8] Henderson, Ian (1970). "The Origins of Nationalism in East and Central Africa: The Zambian Case". The Journal of African History 11 (4): 591–603. doi:10.1017/S0021853700010471. ISSN 0021-8537.

[9] "History | Zambian High Commission". www.zambiapretoria.net. حاصل ڪيل 26 May 2020.

[10] Andy DeRoche, Kenneth Kaunda, the United States, and Southern Africa (London: Bloomsbury, 2016).

[11] Eckman, Karlyn, Gender Mainstreaming in Forestry in Africa: Zambia, Food and Agriculture Organization

[12] Ngoma, Jumbe (18 December 2010). "World Bank President Praises Reforms In Zambia, Underscores Need For Continued Improvements In Policy And Governance". World Bank.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]