مواد ڏانھن هلو

آذربائيجاني ٻولي

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
آذربائيجاني
Azerbaijani
Azeri
Azərbaycan dili, آذربائيجان ڊيلي، Азәрбајҹан дили[lower-alpha 1]
اچار [ɑzوrbɑjˈd͡ʒɑn diˈli]
ٻولي جو وطن
خطو آذربائيجان (تاريخي آذربائيجان)، قفقاز
نسل آذري
ٻولي ڳالهائيندڙ
26 ملين (2007)[1]
ترڪ ٻوليون
* آذربائيجان ۾:
لاطيني رسم الخط (آذربائيجاني هجي حرف)
سرڪاري حيثيت
سرڪاري ٻولي وغيره
 آذربائيجان
 روس
ريگيوليٽر آذربائيجان نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز
ٻولي جا ڪوڊ
ISO 639-1 az
ISO 639-2 aze
ISO 639-3 azeinclusive code
Individual codes:
azj – اُتر آذربائيجاني
azb – ڏکڻ آذربائيجان
slq – Salchuq
qxq – Qashqai
گلوٽولوگ azer1255  اُتر آذري–سلجوق[2]
sout2696  ڏکڻ آذري–قشقائي[3]
لنگاسفيئر 44-AAB-a جو حصو
Location of Azerbaijani speakers in ڏکڻ قفقاز
  regions where Azerbaijani is the language of the majority
  regions where Azerbaijani is the language of a significant minority
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For a guide to IPA symbols, see Help:IPA.

آذربائيجاني (Azerbaijani) جنهن کي "آذري ترڪي" (Azeri Turkic/Azeri Turkish)[4][5][6] پڻ سڏيندا آهن، هڪ ترڪ ٻولي آهي، جنهن کي بنيادي طور آذري جيڪي ڏکڻ قفقاز ۽ ايراني آذربائيجان ۾ آباد آهن. هي آذربائيجان، داغستان (روس جي جمهوريا) جي دفتري ٻولي آهي، تنهن هوندي ايرانی آذربائيجان ۾ انکي ڪا رسمي حيثيت حاصل ناهي جتي آذرين ماڻهن جي اڪثريت رهندي آهي. آذربائيجاني ٻولي جمهوريا آذربائيجان جا 80 لک ماڻهو ڳالهائين ٿا، انهيءَ سان گڏوگڏ ايران، عراق ۽ ترڪي ۾ پڻ تقريبن 25 لڪ کان وڌيڪ ماڻهو آذربائيجاني ٻولي ڳالهائين ٿا. آذربائيجاني الهندي واري (اوغز) ترڪش ٻولين منجهان آهي. آذربائيجاني ٻولي جا سڀ کان ويجها مائٽ ترڪي ۽ ترڪماني آهن.[7]

اشتقاق ۽ پس منظر

[سنواريو]

تاريخي لحاظ کان هن ٻولي کي مقامي طور تي ترڪڪ سڏيو ويو آهي، جنهن جي معنيٰ آهي "ترڪ" يا آذربائيجاني ترڪي. جمهوريت آذربائيجان ۾ جديد ادب بنيادي طور شيرواني لهجي تي ٻڌل آهي، جڏهن تہ ايراني آذربائيجان جي علائقي (تاريخي آذربائيجان) ۾ تبريزي بنياد تي آهي.

تاريخ ۽ ارتقاء

[سنواريو]
آذربائیجان ۾ فوزیلا پاران مزو جو باغ

آذربائيجاني ٻولي اوغز ترڪش ("الهندي ترڪڪ") جي اوڀرئين شاخ منجهان ٺهي هئي، جيڪا وچئون دور جي ترڪ هجرت مهل، اوڀر يورپ ۾، ۽ اُتر ايران، الهندي ايشيا ۾، قفقاز تائين پکڙيل هئي.[8]

ساهتيا(ادب)

[سنواريو]

1200ع جي انت تائين منگول فتح کانپوءِ آذربائيجاني ساهتيا (ادب) جي تاريخ جو پهريون مثال عربي لپي (اسڪرپٽ، رسم الخط) ۾ لکيو ويو هو.

عوامي ٻولي

[سنواريو]
Azerbaijani-language road sign.


اُترئين ڀيٽ ڏاکڻئين آذربائيجاني

[سنواريو]
ترڪي, آذربائيجاني, ۽ ترڪماني اوغوز ٻوليون آهن
فائل:Azeri language.png
نقشن ۾ آزري ڳالهائيندڙ علائقن جو ڏيک

ترڪش ٻولي ڪُٽنب ۾ آذربائيجاني ٻولي اوغز ٻولين منجهان آهي

اُتر آذربائيجاني

[سنواريو]
Knowledge of either of the two major Western Oghuz languages, Turkish or Azerbaijani in Europe

اتر آذربائيجاني، يا اترئين آذربائيجاني، جمهوريا آذربائيجان جي سرڪاري ٻولي آهي. اهن جو جديد دور جي استنبول ترڪش، ترڪي جي سرڪاري ٻولي سان ويجهو تعلق آهي.

ڏکڻ آذربائيجاني

[سنواريو]

ڏکڻ آذربائيجاني، ايراني آذربائيجان (تاريخي آذربائيجان) ۾ گهڻي ڳالهائي ٿي وڃي، جڏهن ته ترڪي ۽ عراق جي پاڙيسرين علائقن سميت شام جي ننڍين برادرين (ڪميونٽيز) ۾ گهٽ ۾ گهٽ حد تائين ڳالهائي ويندي آهي.

خارجي ڳنڍڻا

[سنواريو]

Azerbaijani سفري راهنما منجانب وڪي سفر Wikivoyage

Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator


حوالا

[سنواريو]
  1. آذربائيجاني at Ethnologue (18th ed., 2015)
    اُتر آذربائيجاني at Ethnologue (18th ed., 2015)
    ڏکڻ آذربائيجان at Ethnologue (18th ed., 2015)
    Salchuq at Ethnologue (18th ed., 2015)
    Qashqai at Ethnologue (18th ed., 2015)
  2. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "اُتر آذري–سلجوق". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/azer1255. 
  3. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "ڏکڻ آذري–قشقائي". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/sout2696. 
  4. Christiane Bulut. "Syntactic Traces of Turkic-Iranian Contiguity". In: Johanson, Lars and Bulut, Christiane (eds.). Turkic-Iranian Contact Areas. Otto Harrassowitz Verlag, 2006.
  5. Djavadi, Abbas (2010-07-19). "Iran's Ethnic Azeris And The Language Question". RadioFreeEurope/RadioLiberty. Archived from the original on 2018-12-24. https://web.archive.org/web/20181224184430/https://www.rferl.org/a/Irans_Ethnic_Azeris_And_The_Language_Question/2103609.html. 
  6. electricpulp.com. "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. وقت 24 ڊسمبر 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2019-11-24.  Check date values in: |archive-date= (مدد)
  7. "Azeri / Azerbaijani". aatturkic.org. حاصل ڪيل 2019-11-24. 
  8. "AZERBAIJAN ix. Iranian Elements in Azeri Turki – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. حاصل ڪيل 2019-11-24. 


حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو