گونڊوانا

گونڊوانا (Gondwana)^[1] هڪ وڏو زميني علائقو هو، جنهن کي ڪڏهن ڪڏهن سپر کنڊُ سڏيو ويندو هو. گونڊوانا جي باقيات اڄ جي کنڊُ واري علائقي جو ٻه ٽيون حصو آهن، جن ۾ ڏکڻ آمريڪا، آفريڪا، انٽارڪٽيڪا، آسٽريليا، زيلينڊيا، عربستان، ۽ هندستاني برصغير شامل آهن. هن وقت ٻيو همعصر سپر کنڊُ لوریشيا هو، ٻنهي پينگيا (Pangea) کي ٽوڙي ڇڏيو هو.

گونڊوانا ڪيترن ئي ڪراٽون (ڌرتيءَ جي ڪرسٽ جا وڏا مستحڪم بلاڪ) جي واڌ سان ٺهيو، 510 ملين ورهيه اڳ کان اوڀر آفريڪا جي اوروجني سان شروع ٿيو، اوڀر آفريڪا سان انڊيا ۽ مڊگاسڪر جو ٽڪراءُ، ۽ 180 ملين ورهيه اڳ ۾ اوورليپنگ برازيلينو ۽ ڪونگا اوروجني سان ختم ٿيو. ڏکڻ آمريڪا جو آفريڪا سان ٽڪراءُ، ۽ آسٽريليا ۽ انٽارڪٽيڪا جو ترتيب سان اضافو تیو. ^[2] آخرڪار، گونڊوانا پیلیوزوئڪ دور (Palaeozoic Era) جي براعظمي ڪرسٽ جو سڀ کان وڏو ٽڪرو بڻجي ويو، جيڪو 10,00,00,000 چورس ڪلوميٽر (3,90,00,000 چورس ميل) جي ايراضيءَ تي پکڙيل آهي،^[3] جيڪو ڌرتيءَ جي مٿاڇري جو اٽڪل پنجون حصو آهي. اهو ڪاربونيفيرس دوران يوراميڪا سان ملي ڪري پينگيا ٺاهي. اهو ٽراسڪ جي دور ۾ اتر پينجيا (لوراشيا) کان الڳ ٿيڻ شروع ڪيو، ۽ ابتدائي جراسڪ (تقريبن 180 ملين سال اڳ) دوران ٽڪرا ٽڪرا ٿيڻ شروع ڪيو. بريڪ اپ جا آخري مرحلو، جنهن ۾ ڏکڻ آمريڪا کان انٽارڪٽيڪا جو الڳ ٿيڻ (ڊريڪ گذرگاھہ جو ٺهڻ) ۽ آسٽريليا شامل آهن، پيليگين (تقريبن 35 ملين سال اڳ کان) دوران ٿيو. گونڊوانا کي قديم ترين وصف موجب سپر براعظم نه سمجهيو ويو، ڇو ته بالٽيڪا، لارينٽيا ۽ سائبيريا جي زميني ماڳن کي ان کان ڌار ڪيو ويو هو.^[4]ساڳئي نالي جي هندستاني علائقي کان ان کي مختلف ڪرڻ لاء، عام طور تي گونڊوانالينڊ پڻ سڏيو ويندو آهي.^[5]

علائقا جيڪي گونڊوانا جو حصو هئا انهن ۾ گلن ۽ حياتياتی عناصر شامل هئا جيڪي اڄ ڏينهن تائين برقرار آهن.

نالو

گونڊوانا جي کنڊُ جو نالو آسٽريائي سائنسدان ايڊوارڊ سوس، ساڳئي نالي جي وچ هندستان ۾ علائقي جي نالي تي رکيو، جيڪو سنسڪرت مان نڪتل آهي، مطلب آهي "گونڊن جو ٻيلو". نالو اڳي ئي ارضياتي حوالي سان استعمال ڪيو ويو هو، پهرين ايچ. بي. ميڊليڪوٽ سال 1872ع ۾، جنهن مان گونڊوانا جي سلاد جا سلسلا (پرميان ٽراياسڪ) پڻ بيان ڪيا ويا آهن. ڪجهه سائنسدانن ”گونڊوانالينڊ“ جي اصطلاح کي ترجيح ڏني آهي ته جيئن خطي ۽ کنڊُ جي وچ ۾ واضح فرق پيدا ٿئي.

ٺهڻ

پري۔گونڊوانا جي ترقي

پيلیوزويڪ رفٽس ۽ واڌايون

گونڊوانا پانگيا جي حصي طور

دير سان پيليوزوئڪ کان ابتدائي میسو زوئڪ دور:

ٽٽڻ

ارضياتي سوانح عمري

پڻ ڏسو

• کنڊ

• لوریشيا

• پينگيا

خارجي لنڪس

Houseman, Greg. "Animation of the dispersal of Gondwanaland". University of Leeds. حاصل ڪيل 21 October 2008.
Barend Köbben; Colin Reeves; Maarten de Wit. "Interactive animation of the breakup of Gondwana". ITC, University of Twente. حاصل ڪيل 16 October 2017.
Graphical subjects dealing with Tectonics and Paleontology
Gondwana Reconstruction and Dispersion
The Gondwana Map Project آرڪائيو ڪيا ويا 20 September 2019 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
van Hinsbergen, Douwe J.J.; Torsvik, Trond H.; Schmid, Stefan M.; Maţenco, Liviu C.; Maffione, Marco; Vissers, Reinoud L.M.; Gürer, Derya; Spakman, Wim (September 2019). "Orogenic architecture of the Mediterranean region and kinematic reconstruction of its tectonic evolution since the Triassic". Gondwana Research 81: 79–229. doi:10.1016/j.gr.2019.07.009. Bibcode: 2020GondR..81...79V.

حوالا

↑ "Gondwana". Dictionary.com. Lexico Publishing Group. وقت 3 March 2016 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 18 January 2010. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Meert & Van der Voo 1997, Abstract
↑ Torsvik & Cocks 2013, Abstract
↑ Bradley, D.C. (2011). "Secular Trends in the Geologic Record and the Supercontinent Cycle". Earth-Science Reviews 108 (1–2): 16–33. doi:10.1016/j.earscirev.2011.05.003. Bibcode: 2011ESRv..108...16B.
↑ "Gondwanaland". Merriam-Webster Online Dictionary. وقت 29 October 2020 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 18 January 2010. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[1] "Gondwana". Dictionary.com. Lexico Publishing Group. وقت 3 March 2016 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 18 January 2010. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[2] Meert & Van der Voo 1997, Abstract

[3] Torsvik & Cocks 2013, Abstract

[bradley_20112-4] Bradley, D.C. (2011). "Secular Trends in the Geologic Record and the Supercontinent Cycle". Earth-Science Reviews 108 (1–2): 16–33. doi:10.1016/j.earscirev.2011.05.003. Bibcode: 2011ESRv..108...16B.

[5] "Gondwanaland". Merriam-Webster Online Dictionary. وقت 29 October 2020 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 18 January 2010. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]