آذربائيجاني ٻولي

آذربائيجاني
	Azerbaijani; Azeri
	Azərbaycan dili, آذربائيجان ڊيلي، Азәрбајҹан дили
اچار	[ɑzوrbɑjˈd͡ʒɑn diˈli]
ٻولي جو وطن	آذربائيجان ; ايران ; روس ; ترڪي ; عراق ; جارجيا;
خطو	آذربائيجان (تاريخي آذربائيجان)، قفقاز
نسل	آذري
ٻولي ڳالهائيندڙ	26 ملين (2007)
ٻولي جو خاندان	ترڪ ٻوليون عام ترڪي اوغوز Western Oghuz آذربائيجاني; ; ; ;
لپي	* آذربائيجان ۾: ; لاطيني رسم الخط (آذربائيجاني هجي حرف) روس ۾: سيريليڪ رسم خط; ايران ۾: فارسي-عربي رسم الخط; جارجيا ۾: جارجي لپي (سفا گهٽ, رُڳو استعمال جي آذري نظمن ۾ سيات-نوا, هڪ آرمينيائي شاعر);
سرڪاري حيثيت
سرڪاري ٻولي وغيره	آذربائيجان; روس داغستان;
ريگيوليٽر	آذربائيجان نيشنل اڪيڊمي آف سائنسز
ٻولي جا ڪوڊ
ISO 639-1	az
ISO 639-2	aze
ISO 639-3	aze – inclusive code; Individual codes:; azj – اُتر آذربائيجاني; azb – ڏکڻ آذربائيجان; slq – Salchuq; qxq – Qashqai
گلوٽولوگ	azer1255 اُتر آذري–سلجوق; sout2696 ڏکڻ آذري–قشقائي
لنگاسفيئر	44-AAB-a جو حصو
	Location of Azerbaijani speakers in ڏکڻ قفقاز regions where Azerbaijani is the language of the majority regions where Azerbaijani is the language of a significant minority
	This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For a guide to IPA symbols, see Help:IPA.

آذربائيجاني (Azerbaijani) (اُچار: /ˌ[unsupported input]zərbaɪˈdʒɑːni/، /ˌɑː-/، /-ˈʒɑːni/) جنهنکي آذري ترڪي (Azeri Turkic / Azeri Turkish) ^[4]^[5]^[6] هڪ ترڪ ٻولي آهي، جنهن کي بنيادي طور آذري جيڪي ڏکڻ قفقاز ۽ ايراني آذربائيجان ۾ آباد آهن. هي آذربائيجان، داغستان (روس جو وفاقي موضوع) جي دفتري ٻولي آهي، تنهن هوندي ايرانی آذربائيجان ڻ انکي ڪا رسمي حيثيت حاصل ناهي جتي آذرين ماڻهن جي اڪثريت رهندي آهي. آذربائيجاني ٻولي جمهوريت آذربائيجان جا 8 ملين ماڻهو ڳالهائين ٿا، انهيءَ سان گڏوگڏ ايران، عراق ۽ ترڪي ۾ پڻ تقريبن 25 ملين کان وڌيڪ ماڻهو آذربائيجاني ٻولي ڳالهائين ٿا. آذربائيجاني الهندي واري (اوغز) ترڪڪ ٻولين منجهان آهي. آذربائيجاني ٻولي جا سڀ کان ويجها مائٽ ترڪش ۽ ترڪمان آهن.^[7]

اشتقاق ۽ پس منظر[سنواريو]

تاريخي لحاظ کان هن ٻولي کي مقامي طور تي ترڪي سڏيو ويو آهي، جنهن جي معنيٰ آهي "ترڪڪ" يا آذربائيجاني ترڪي. جمهوريت آذربائيجان ۾ جديد ادب بنيادي طور شيرواني لهجو (ڊيلڪٽ) تي ٻڌل آهي، جڏهن تہ ايراني آذربائيجان جي علائقي (تاريخي آذربائيجان) ۾ تبريزي بنياد تي آهي.

تاريخ ۽ ارتقاء[سنواريو]

آذربائيجاني ٻولي اوغز ترڪڪ ("الهندي ترڪڪ") جي اوڀرئين شاخ منجهان ٺهي هئي، جيڪا وچئون دور جي ترڪ هجرت مهل، اوڀر يورپ ۾، ۽ اُتر ايران، الهندي ايشيا ۾، ڪاڪيشس تائين پکڙيل هئي.^[8]

ساهتيا(ادب)[سنواريو]

1200 ع جي انت تائين منگول فتح کانپوءِ آذربائيجاني ساهتيا (ادب) جي تاريخ جو پهريون مثال عربي لپي (اسڪرپٽ، رسم الخط) ۾ لکيو ويو هو.

Lingua franca[سنواريو]

اُترئين ڀيٽ ڏاکڻئين آذربائيجاني[سنواريو]

ترڪي, آذربائيجاني, ۽ ترڪماني اوغوز ٻوليون آهن

فائل:Azeri language.png

نقشن ۾ آزري ڳالهائيندڙ علائقن جو ڏيک

ترڪش ٻولي ڪُٽنب ۾ آذربائيجاني ٻولي اوغز ٻولين منجهان آهي

اُتر آذربائيجاني[سنواريو]

اتر آذربائيجاني، يا اترئين آذربائيجاني، جمهوريا آذربائيجان جي سرڪاري ٻولي آهي. اهن جو جديد دور جي استنبول ترڪش، ترڪي جي سرڪاري ٻولي سان ويجهو تعلق آهي.

ڏکڻ آذربائيجاني[سنواريو]

ڏکڻ آذربائيجاني، ايراني آذربائيجان (تاريخي آذربائيجان) ۾ گهڻي ڳالهائي ٿي وڃي، جڏهن ته ترڪي ۽ عراق جي پاڙيسرين علائقن سميت شام جي ننڍين برادرين (ڪميونٽيز) ۾ گهٽ ۾ گهٽ حد تائين ڳالهائي ويندي آهي.

حوالا[سنواريو]

↑ آذربائيجاني at Ethnologue (18th ed., 2015)
اُتر آذربائيجاني at Ethnologue (18th ed., 2015)
ڏکڻ آذربائيجان at Ethnologue (18th ed., 2015)
Salchuq at Ethnologue (18th ed., 2015)
Qashqai at Ethnologue (18th ed., 2015)
↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "اُتر آذري–سلجوق". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/azer1255.
↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "ڏکڻ آذري–قشقائي". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/sout2696.
↑ Christiane Bulut. "Syntactic Traces of Turkic-Iranian Contiguity". In: Johanson, Lars and Bulut, Christiane (eds.). Turkic-Iranian Contact Areas. Otto Harrassowitz Verlag, 2006.
↑ Djavadi, Abbas (2010-07-19). "Iran's Ethnic Azeris And The Language Question". RadioFreeEurope/RadioLiberty. Archived from the original on 2018-12-24. https://web.archive.org/web/20181224184430/https://www.rferl.org/a/Irans_Ethnic_Azeris_And_The_Language_Question/2103609.html.
↑ electricpulp.com. "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. وقت 24 ڊسمبر 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2019-11-24. Check date values in: |archive-date= (مدد)
↑ "Azeri / Azerbaijani". aatturkic.org. حاصل ڪيل 2019-11-24.
↑ "AZERBAIJAN ix. Iranian Elements in Azeri Turki – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. حاصل ڪيل 2019-11-24.

خارجي ڳنڍڻا[سنواريو]

وڪيپيڊيا، آزاد ڄاڻ چيڪلو Azerbaijani ۾

وڪيپيڊيا، آزاد ڄاڻ چيڪلو South Azerbaijani ۾

Azerbaijani سفري راهنما منجانب وڪي سفر Wikivoyage

وڪيميڊيا العام ۾ آذربائيجاني ٻولي سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.

[آذربائيجان بابت دنيا جو سڀ کان وڏو ويب سائيٽ http://azer.com/]
آذري ٻولي ۽ ادب
آرٽ چترشالا

A blog on Azerbaijani language resources and translations
(روسي)[[Category:Articles with روسي-language external links]] A blog about the Azerbaijani language and lessons
azeri.org, Azerbaijani literature and English translations.
Online bidirectional Azerbaijani-English Dictionary آرڪائيو ڪيا ويا 2011-08-27 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
Learn Azerbaijani at learn101.org.
Pre-Islamic roots
Azerbaijan-Turkish language in Iran by Ahmad Kasravi.
including sound file.
Azerbaijani<>Turkish dictionary آرڪائيو ڪيا ويا 2015-01-14 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. (Pamukkale University)
Azerbaijan Language with Audio آرڪائيو ڪيا ويا 2021-02-25 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
Azerbaijani thematic vocabulary
AzConvert, an اوپن سورس آذربائيجاني نقل حرفي پروگرام.
Azerbaijani Alphabet and Language in Transition, the entire issue of Azerbaijan International, Spring 2000 (8.1) at azer.com.
* Editorial
* Chart: Four Alphabet Changes in Azerbaijan in the 20th century
* Chart: Changes in the Four Azerbaijan Alphabet Sequence in the 20th century
* Baku’s Institute of Manuscripts: Early Alphabets in Azerbaijan

حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو

[e18-2] آذربائيجاني at Ethnologue (18th ed., 2015)
اُتر آذربائيجاني at Ethnologue (18th ed., 2015)
ڏکڻ آذربائيجان at Ethnologue (18th ed., 2015)
Salchuq at Ethnologue (18th ed., 2015)
Qashqai at Ethnologue (18th ed., 2015)

[Glottolog-3] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "اُتر آذري–سلجوق". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/azer1255.

[Glottolog2-4] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin et al., eds (2016). "ڏکڻ آذري–قشقائي". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/sout2696.

[5] Christiane Bulut. "Syntactic Traces of Turkic-Iranian Contiguity". In: Johanson, Lars and Bulut, Christiane (eds.). Turkic-Iranian Contact Areas. Otto Harrassowitz Verlag, 2006.

[6] Djavadi, Abbas (2010-07-19). "Iran's Ethnic Azeris And The Language Question". RadioFreeEurope/RadioLiberty. Archived from the original on 2018-12-24. https://web.archive.org/web/20181224184430/https://www.rferl.org/a/Irans_Ethnic_Azeris_And_The_Language_Question/2103609.html.

[7] tricpulp.com. "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. وقت 24 ڊسمبر 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2019-11-24. Check date values in: |archive-date= (مدد)

[8] "Azeri / Azerbaijani". aatturkic.org. حاصل ڪيل 2019-11-24.

[9] "AZERBAIJAN ix. Iranian Elements in Azeri Turki – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. حاصل ڪيل 2019-11-24.

[lower-alpha 1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]