عوامي جمهوريا ڪانگو

جمهوري جمهوريا ڪانگو
جمهوري جمهوريا ڪانگو; Democratic Republic of Congo (انگريزي); République démocratique du Congo (فرانسيسي)
پرچم	نسبتي نشان
	شُعار: '"انصاف، امن، محنت
	ترانو: Debout Congolais (فرانسيسي); " اٿو ڪانگو وارا"
	مڪانيت عوامي جمهوريا ڪانگو (تيز سائي رنگ وارو)
گادي جو هنڌ	ڪنشاسا; 4°19′S 15°19′E / 4.317°S 15.317°E
سڀ کان وڏو شهر	ڪنشاسا
دفتري ٻوليون	فرانسيسي
تسلیم ٿيل قومي ٻولي	ڪيڪونگو يا ليٽا; لنگالا; سواحلي; شلوبا;
مقامي آبادي	ڪونگوليز
حڪومت	وحداني نيم صدارتي آئيني جمهوريه
• صدر	فيلڪس شيسيڪيدي
• وزيراعظم	جوڊٿ سومينوا
مقننه	پارليامينٽ
• مٿيون ایوان	سينيٽ
• ھيٺيون ایوان	قومي اسيمبلي
ڪانگو جي تشڪيل جي تاريخ
• يورپي نوآبادياتي	17 نومبر، 1879ع
• بيلجيم جي ليوپولڊ II پاران حڪومت جي حقن جي خريداري ۽ ڪانگو آزاد رياست جو اعلان	1 جولاءِ 1885ع
• بيلجيم جي نوآباديات طور بيلجين ڪانگو	15 نومبر 1908ع
• بيلجيم کان آزادي	30 جون، 1960ع
• گڏيل قومن ۾ داخلو	20 سيپٽمبر، 1960ع
• جمهوري جمهوريا نالو	1 آگسٽ 1964ع
• زائر جي جمهوريا نالو	27 آڪٽوبر 1971ع
• پهرين ڪانگو جنگ	17 مئي 1997ع
• موجوده آئين	18 فيبروري، 2006ع
پکيڙ
• جملي	2٬345٬409 km2 (905٬567 sq mi) (يارھون)
• پاڻي (%)	3.32
آبادي
• 2019 اندازو	9,28,32,473 (11هون)
• 2023ع مردم شماري	11,28,32,473 (11هون)
• گھاٽائي	39.19 /km2 (101.5 /sq mi) (168هون)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2025ع لڳ ڀڳ
• ڪل	200.76 ارب آمريڪي ڊالر (79هون)
• في سيڪڙو	1,881 آمريڪي ڊالر (180هون)
جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ )	2025ع لڳ ڀڳ
• ڪل	79.120 ارب آمريڪي ڊالر (83هون)

جمهوري جمهوريا ڪانگو (Democratic Republic of Congo)، جن کي ڊي آر ڪانگو، ڪانگو-ڪنشاسا يا صرف ڪانگو يا ڪڏهن ڪڏهن زائر (ان جو نالو 1971ع کان 1997ع تائين) جي نالي سان پڻ سڃاتو وڃي ٿو، ^[5]^[6] وچ آفريڪا ۾ هڪ ملڪ آھي. ڪانگو پکيڙ جي لحاظ کان، آفريڪا جو ٻيو وڏو ۽ دنيا جو يارھون وڏو ملڪ آهي. هن جي آبادي جو اندازو يارهن ڪروڙ ويهه لک (112 ملين) آهي. ملڪ جي حدون جمھوريا ڪانگو، انگولا جي ڪابنڊا ايڪسڪليو ۽ اولهه ۾ ڏکڻ ايٽلانٽڪ سمنڊ، اتر ۾ وسطي آفريقي جمهوريه ۽ ڏکڻ سوڊان، اوڀر ۾ يوگنڊا، روانڊا، برونڊي، تانگانيڪا ڍنڍ جي پار تنزانيا ۽ ڏکڻ ۾ زيمبيا ۽ انگولا سان لڳل آهي. ڪانگو ندي جي طاس تي مرڪوز، ملڪ جو گهڻو حصو گهاٽي برساتي ٻيلن سان ڍڪيل آهي ۽ ڪيترن ئي دريائن سان پار ٿيل آهي، جڏهن ته اوڀر ۽ ڏکڻ اوڀر ۾ جبل آهن. فرانسيسي سرڪاري ٻولي ۽ سڀ کان وڌيڪ ڳالهائي ويندڙ ٻولي آهي، جيتوڻيڪ 200 کان وڌيڪ مقامي ٻوليون آهن. قومي گاديءَ جو هنڌ ۽ سڀ کان وڏو شهر ڪنشاسا آهي.

ڪانگو جو علائقو پهريون ڀيرو 90,000 سال اڳ وچ آفريقي چاريندڙن طرفان آباد ڪيو ويو هو. اهو 2,000 کان 3,000 سال اڳ بنتو جي توسيع ۾ آباد ٿيو هو. اولهه ۾، ڪانگو جي بادشاهت 14هين کان 19هين صدي تائين ڪانگو نديءَ جي وات جي چوڌاري حڪومت ڪئي. مرڪز ۽ اوڀر ۾، ميون موجي، لوبا ۽ لنڊا جي سلطنتون 15 هين ۽ 19 هين صدي جي وچ ۾ حڪومت ڪيو. اهي بادشاهتون ڪانگو ندي جي طاس جي يورپين پاران نوآباديات کان پوء ختم ٿي ويون.

بيلجيم جو بادشاهه ليوپولڊ ٻين سال 1885ع ۾ ڪانگو جي علائقي تي حڪمراني جا حق حاصل ڪيا ۽ ان کي "ڪانگو آزاد رياست" جو نالو ڏنو. سال 1908ع ۾، ليوپولڊ پاران وڏي پيماني تي ظلم کان پوء، بين الاقوامي دٻاءُ جي ڪارڻ ليوپولڊ علائقو ڇڏي ڏنو ۽ اهو بيلجيم جي ڪالوني بڻجي ويو.

ڪانگو 1960 ۾ بيلجيم کان آزادي حاصل ڪئي ۽ فوري طور تي وزيراعظم پيٽريس لومومبا جي قتل ۽ 1965 ۾ موبوتو سيسي سيڪو پاران اقتدار تي قبضي جو سامنا ڪيو ويو. موبوتو 1971 ۾ ملڪ جو نالو زائر رکيو. روانڊا جي گهرو ويڙهه کان پناهگيرن جي ملڪ جي اوڀر واري حصي ۾ آمد سبب پيدا ٿيندڙ عدم استحڪام 1996 کان 1997 تائين پهرين ڪانگو جنگ جو سبب بڻيو. ان جو نالو واپس ڊي آر سي رکيو ويو. جنگ، جنهن کي وڏي پيماني تي ٻي عالمي جنگ کان پوءِ سڀ کان وڌيڪ خطرناڪ تڪرار طور بيان ڪيو ويو آهي، صدر جوزف ڪيبيلا جي سربراهي ۾ ختم ٿي وئي. ڪابيلا 2019 ۾ عهدو ڇڏي ڏنو، ملڪ جي آزادي کان پوءِ اقتدار جي پهرين پرامن منتقلي، فيلڪس شيسيڪيدي جي 2018 جي انتهائي تڪراري عام چونڊن ۾ ڪاميابي کان پوءِ، عمل ۾ آئي.

سال 2000ع جي شروعات کان وٺي، ڊي آر سي ۾ 100 کان وڌيڪ هٿياربند گروپ سرگرم آهن، جيڪي خاص طور تي ڪيوو علائقي ۾ مرڪوز آهن. ان جي سڀ کان وڏن شهرن مان هڪ، گوما، 2012 ۾ ۽ ٻيهر 2025 ۾ مختصر طور تي 23 مارچ موومينٽ (M23) باغين جي قبضي ۾ هو. M23 بغاوت 2025 جي شروعات ۾ اوڀر ۾ ڪيترن ئي شهرن تي قبضو ڪرڻ کان پوءِ وڌي وئي، جنهن ۾ روانڊا جي فوجي مدد به شامل هئي، جنهن ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ تڪرار پيدا ڪيو. آمريڪا جي وچ ۾ هڪ امن معاهدي تي روانڊا ۽ ڊي آر سي 27 جون 2025 تي دستخط ڪيا.

قدرتي وسيلن ۾ ناقابل يقين حد تائين امير هجڻ جي باوجود، ڊي آر سي دنيا جي غريب ترين ملڪن مان هڪ آهي. قيمتي پٿرن ۽ خام معدنيات جي دريافت ترقي ۽ خوشحالي جي بدران، جنگ، ڪرپشن ۽ ڏوهن ۾ اضافو ڪيو. پناهگيرن جي آمد جي ڪري، معيشت کي نقصان پھتو، جيڪو غربت ۽ ڏوهن ۾ واڌارو ڪندي، صورتحال کي وڌيڪ خراب ڪيو. وسيلن جي دريافت جي ڪارڻ پيدا ٿين واري هي صورتحال "وسيلن جي لعنت" جي هڪ نمايان مثال آهي. سال 2022ع تائين، ڏهه لک کان وڌيڪ ڪانگولي پناهگير اڃا تائين پاڙيسري ملڪن ۾ رهي رهيا هئا. ويهه لک ٻار بک جي خطري ۾ آهن ۽ ويڙهه 73 لک ماڻهن کي بي گهر ڪيو آهي.

ڪنشاسا کان علاوه، ٻه وڏا شهر لوبمباشي ۽ مبوجي-ميٽل، ٻئي کان کني وارا شهر آهن. ڊي آر سي جون سڀ کان وڏيون برآمدات خام معدنيات ۽ ڌاتو آهن، جيڪا ڪل برآمدات جو 80 سيڪڙو ٺاهڻ ٿيون. چين، سڀ کان وڏي ڀائيوار طور، وڏي پيماني تي ترقياتي منصوبن شروع ڪيا آهن. ملڪ گڏيل قومن، غير وابسته تحريڪ، آفريقي يونين، ڏاکڻي آفريڪن ترقياتي برادري (SADC)، فرانسيسي ڳالھائيندڙ قومن جي تنظيم، "لا فرانڪوفوني ۽ وچ آفريقي رياستن جي اقتصادي برادري جو ميمبر آهي.

تاريخ

ھن ملڪ جو علائقو 90,000 ھزار سال اڳ آباد ٿيڻ شروع ٿيو ھو. بانٽو نسل جا ماڻھن جو غلبو ھتي 3000 سال اڳ شروع ٿيو. ملڪ جي اولھ م ڪونگو جي بادشاھت 14 کان 19 صدي عيسويءَ تائين درياء ڪانگو واري علائقي ۾ قائم رھي. ملڪ جي وچ ۽ اوڀر واري علائقي ۾ لوبا واري بادشاھت ۽ لونڊا واري بادشاھت سورھين، سترھين کان اوڻوھين صدي تائين قائم رھيون. 1870ع واري ڏھاڪي ۾ آفريڪا جي يورپي طاقتن وچ ۾ ورھاست کان اڳ ڪانگو واري دريائي طاس جي کوجنا بيلجيم جي بادشاھ ليوپولڊ ٻئين جي تعاون سان ھڪ صحافي ھينري مورٽون اسٽينلي ڪئي. ليوپولڊ ٻئين پھرين 1885ع ۾ برلن ڪانفرنس ۾ ڪانگو جي سرزمين جا مالڪاڻا حق حاصل ڪيا ۽ اھو ملڪ سندس ذاتي ملڪيت تسليم ڪيو ويو جنھن جو نالو ڪانگو جي آزاد رياست رکيو ويو. ان نئين رياست ۾ سندس فوجي يونٽ پبلڪ فورس مقامي ماڻھن کي رٻڙ جي پيداوار جي لاءِ مجبور ڪيو. 1885ع کان وٺي 1908ع تائين ڪانگو جا لکين ماڻھو ان آزاد رياست جي ظلم جي ڪري بک ۽ بيمارين ۾ مري چڪا ھئا. 1908ع م ان نام نھاد آزاد رياست کي بيلجيم ۾ ضم ڪري ان جو نالو بيلجين ڪانگو رکيو ويو. ڪانگو 30 جون 1960ع ۾ بيلجيم کان آزاد ٿيو ۽ ان جو نالو ريپبلڪ آف ڪانگو رکيو ويو. ڪانگليز قومپرست پيٽرڪ لممبا 1960ع جي اليڪشن ۾ چونڊجي نئين آزاد ملڪ ڪانگو جي ڊيموڪريٽڪ ريپبلڪ جو پھريون وزيراعظم ٿيو جڏهن تہ جوزف ڪاسا-ووبو ٻئي ملڪ ڪانگو جي ريپبلڪ جو پھريون صدر ٿيو. اھڙي طرح علائقي جي انتظام وارو ھڪ تنازعو شروع ٿي ويو جنھن کي ڪانگو جي تنازعي جو نالو ڏنو ويو. ان تنازعي ۾ ھن ملڪ جي ٻن صوبن ڪٽانگا ۽ ڏکڻ ڪاساء علحده ٿيڻ جي ڪوشش ڪئي ھئي. گڏيل قومن ۽ مغربي ملڪن لممبا جي مدد ڪرڻ کان انڪار ڪيو ته لممبا سوويت يونين کان مدد گھري. آمريڪا ۽ بيلجيم لممبا کي عھدي تان ھٽائڻ گھريو پئي. 17 جنوري 1961ع ۾ کيس ھٽايو ويو. 25 نومبر 1965ع ۾ فوج جي سربراھ جوزف ڊاسئرا موبوتو فوجي انقلاب ذريعي حاڪم ٿيو جنھن پنھنجو نالو موبوتو سيسي سيڪو رکيو. 1971ع ۾ ھن ملڪ جو نالو بدلائي زائر رکيو. ھن پاپولر موومينٽ آف ريووليوشن نالي پارٽي جي ھڪ پارٽي جي غلبي واري آمريت واري حڪومت قائم ڪئي. ڪميونسٽ دشمن موقف جي ڪري کيس آمريڪا جي وڏي مدد حاصل ھئي. 1990ع واري ڏھاڪي ج شروعات ۾ موبوتو جي حڪومت ڪمزور ٿيڻ شروع ٿي. موبوتو 1971 ۾ ملڪ جو نالو زائر رکيو. روانڊا جي گهرو ويڙهه کان پناهگيرن جي ملڪ جي اوڀر واري حصي ۾ آمد سبب پيدا ٿيندڙ عدم استحڪام 1996 کان 1997 تائين پهرين ڪانگو جنگ جو سبب بڻيو. ان جو نالو واپس ڊي آر سي رکيو ويو. جنگ، جنهن کي وڏي پيماني تي ٻي عالمي جنگ کان پوءِ سڀ کان وڌيڪ خطرناڪ تڪرار طور بيان ڪيو ويو آهي، صدر جوزف ڪيبيلا جي سربراهي ۾ ختم ٿي وئي. ڪابيلا 2019 ۾ عهدو ڇڏي ڏنو، ملڪ جي آزادي کان پوءِ اقتدار جي پهرين پرامن منتقلي، فيلڪس شيسيڪيدي جي 2018 جي انتهائي تڪراري عام چونڊن ۾ ڪاميابي کان پوءِ، عمل ۾ آئي.

سال 2000ع جي شروعات کان وٺي، ڊي آر سي ۾ 100 کان وڌيڪ هٿياربند گروپ سرگرم آهن، جيڪي خاص طور تي ڪيوو علائقي ۾ مرڪوز آهن. ان جي سڀ کان وڏن شهرن مان هڪ، گوما، 2012 ۾ ۽ ٻيهر 2025 ۾ مختصر طور تي 23 مارچ موومينٽ (M23) باغين جي قبضي ۾ هو. M23 بغاوت 2025 جي شروعات ۾ اوڀر ۾ ڪيترن ئي شهرن تي قبضو ڪرڻ کان پوءِ وڌي وئي، جنهن ۾ روانڊا جي فوجي مدد به شامل هئي، جنهن ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ تڪرار پيدا ڪيو. آمريڪا جي وچ ۾ هڪ امن معاهدي تي روانڊا ۽ ڊي آر سي 27 جون 2025 تي دستخط ڪيا.

قدرتي وسيلن ۾ ناقابل يقين حد تائين امير هجڻ جي باوجود، ڊي آر سي دنيا جي غريب ترين ملڪن مان هڪ آهي. قيمتي پٿرن ۽ خام معدنيات جي دريافت ترقي ۽ خوشحالي جي بدران، جنگ، ڪرپشن ۽ ڏوهن ۾ اضافو ڪيو. پناهگيرن جي آمد جي ڪري، معيشت کي نقصان پھتو، جيڪو غربت ۽ ڏوهن ۾ واڌارو ڪندي، صورتحال کي وڌيڪ خراب ڪيو. وسيلن جي دريافت جي ڪارڻ پيدا ٿين واري هي صورتحال "وسيلن جي لعنت" جي هڪ نمايان مثال آهي. سال 2022ع تائين، ڏهه لک کان وڌيڪ ڪانگولي پناهگير اڃا تائين پاڙيسري ملڪن ۾ رهي رهيا هئا. ويهه لک ٻار بک جي خطري ۾ آهن ۽ ويڙهه 73 لک ماڻهن کي بي گهر ڪيو آهي.

حوالا

↑ Central Intelligence Agency (2014), "Democratic Republic of Congo", The World Factbook, Langley, Virginia: Central Intelligence Agency, اصل کان 10 August 2016 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 29 April 2014۔
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 "Report for Selected Countries and Subjects", International Monetary Fund۔
↑ "GINI index", World Bank, اصل کان 27 September 2013 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 30 July 2013۔
↑ "Human Development Report 2019" (PDF) (ٻولي ۾ انگريزي), United Nations Development Programme, 10 December 2019, حاصل ڪيل 10 December 2019۔
↑ Starbird, Caroline; Deboer, Dale; Pettit, Jenny (2004). Teaching International Economics and Trade. Center for Teaching International Relations, University of Denver. p. 78. ISBN 978-0-943804-92-7. https://books.google.com/books?id=EKiS9SZNPe0C&pg=PA78. Retrieved 14 October 2015. "Aid Applicant: The Democratic Republic of the Congo (DROC)"
↑ Office of the United States Trade Representative (2003). United States House of Representatives Committee on Ways and Means. ed. Comprehensive Report on U.S. Trade and Investment Policy Toward Sub-Saharan Africa. Message from the President of the United States. United States Government Printing Office. p. 87. ISBN 978-1-4289-5014-6. https://books.google.com/books?id=HnGGEqGukvgC&pg=PA87. Retrieved 14 October 2015. "Democratic Republic of the Congo (DROC) will become eligible for AGOA trade benefits upon formation of a transitional government."

[cia.gov-1] Central Intelligence Agency (2014), "Democratic Republic of Congo", The World Factbook, Langley, Virginia: Central Intelligence Agency, اصل کان 10 August 2016 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 29 April 2014۔

[imf2-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 "Report for Selected Countries and Subjects", International Monetary Fund۔

[gini-3] "GINI index", World Bank, اصل کان 27 September 2013 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 30 July 2013۔

[UNHDR-4] "Human Development Report 2019" (PDF) (ٻولي ۾ انگريزي), United Nations Development Programme, 10 December 2019, حاصل ڪيل 10 December 2019۔

[Starbird-5] Starbird, Caroline; Deboer, Dale; Pettit, Jenny (2004). Teaching International Economics and Trade. Center for Teaching International Relations, University of Denver. p. 78. ISBN 978-0-943804-92-7. https://books.google.com/books?id=EKiS9SZNPe0C&pg=PA78. Retrieved 14 October 2015. "Aid Applicant: The Democratic Republic of the Congo (DROC)"

[USTR-6] Office of the United States Trade Representative (2003). United States House of Representatives Committee on Ways and Means. ed. Comprehensive Report on U.S. Trade and Investment Policy Toward Sub-Saharan Africa. Message from the President of the United States. United States Government Printing Office. p. 87. ISBN 978-1-4289-5014-6. https://books.google.com/books?id=HnGGEqGukvgC&pg=PA87. Retrieved 14 October 2015. "Democratic Republic of the Congo (DROC) will become eligible for AGOA trade benefits upon formation of a transitional government."

[1]

[2]

[5]

[6]