مواد ڏانھن هلو

باب:ستارا

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان

پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع)

  • هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن.
مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
باب ستارا
ڪورونا وائرس مرض 2019 اسلام قرآن جاگرافي تاريخ رياضيات سائنس معاشرو طرزيات فلسفو مذهب بابن جي فهرست
تعارف

ستارا

A Star formation

هڪ ستارو پلازما جو هڪ چمڪندڙ گولو آهي جيڪو پاڻ کي پنهنجي ڪشش ثقل سان گڏ رکيل آهي. ڌرتيءَ جي ويجھو تارو سج آهي. ٻيا ڪيترائي تارا رات جي وقت ننگي اک سان نظر اچن ٿا. ڌرتيءَ کان انهن جا وڏا فاصلا انهن کي روشنيءَ جي مقرر نقطن وانگر ظاهر ڪن ٿا. سڀ کان وڌيڪ نمايان تارن کي تارن جي جهرمٽ (Constellation) ۽ ستارن (Asterims) ۾ ورهايو ويو آهي ۽ ڪيترن ئي روشن تارن جا مناسب نالا آهن. ماهر فلڪيات ستارن جي فهرستن کي گڏ ڪيو آهي جيڪي سڃاتل ستارن جي سڃاڻپ ڪن ٿا ۽ معياري تارن جي نامزدگي مهيا ڪن ٿا. مشاهدي واري ڪائنات هڪ اندازي مطابق 22^10 کان 24^10 تارن تي مشتمل آهي. انهن تارن مان فقط 4,000 تارن کي ننگي اک سان ڏسجي سگهجي ٿو، جيڪا سڀ ملڪي واٽ ڪهڪشان ۾ واقع آهن.

هڪ ستاري جي زندگيءَ جي شروعات ڪشش ثقل جي تباهيءَ سان ۽ مادي جي هڪ گيسي نيبولا جنهن ۾ گهڻو ڪري هائيڊروجن، هيليئم ۽ ان کان وڌيڪ وزني عنصر شامل آهن، ٿئي ٿي. ان جي ڪل ڪميت (Mass) بنيادي طور تي ان جي ارتقا ۽ حتمي قسمت جو تعين ڪري ٿي. هڪ تارو پنهنجي زندگيءَ جي اڪثر حصي لاءِ، ان جي بنيادي حصي ۾ هائيڊروجن جي هيليم طور ٿرمو نيوڪليئر فيوزن جي ڪري چمڪندو آهي. اهو عمل توانائي جاري ڪري ٿو جيڪو ستاري جي اندرين کي پار ڪري ٿو ۽ ٻاهرئين خلا ۾ روشني جي شعائون (radiation) نڪرنديون آهن. هڪ تاري جي زندگيءَ جي آخر ۾، ان جو مرڪز هڪ بچيل تاري جي حيثيت ۾، هڪ تارو؛ هڪ اڇو بونو، هڪ نيوٽران تارو، يا جيڪڏهن اهو ڪميت جي لحاظ کان ڪافي وڏو آهي، هڪ بليڪ هول جي طور باقي رهي ٿو.

ليٿيئم کان وڌيڪ ڳري، تقريبن سڀئي قدرتي طور تي موجود ڪيميائي عنصرن جي پيدائش تارن يا انهن جي باقيات ۾ اسٽيلر نيوڪليوسنٿيسس جي ڪارڻ ٿي آهي. تارن جي ڪميت ۾ ڪمي (steller mass loss) يا سپرنووا ڌماڪا ڪيميائي طور تي افزائش ٿيل مواد کي انٽر اسٽيلر وچولي ڏانهن موٽائي ٿو. اهي عناصر وري نئين تارن ۾ ٻيهر استعمال ڪيا ويندا آهن. (مڪمل مضمون...)

نئين چونڊ ڏيکاريو

چونڊيل ستارا

چونڊيل مضمون

چونڊيل تصوير

ڇا توهان کي خبر آهي؟

  • ...ته، ميسيئر-10 (Messier 10 يا M10؛ پڻ نامزد ٿيل NGC 6254) اوفيوچس جي برج ۾ هڪ گلوبلر ڪلستر آهي. اهو چارلس ميسيئر طرفان دريافت ڪيو ويو.
  • ...ته، اپگرهه، مشتري (Jupiter) تي عظيم ڳاڙهو ڌٻو (Great Red Spot)؛ جيڪو 300 سالن کان هلي رهيو طوفان آهي، ايترو وڏو آهي ته اسان جي ڌرتي (Earth) جھڙيون درجنين اپگرهون ان ۾ سمائجي وڃن؟
  • ...ته، ڌرتي واحد اپگرهه آهي جنهن جو نالو ڪنهن رومي يا يوناني ديوتا جي نالي تي نه رکيو ويو آهي؟

ذيلي زمرا

چونڊيل سوانح عمري

گئليليو گئليلي جو پورٽريٽ جنھن ۾ هو جيل جي اندر ديوار کي تڪي رهيو آهي

گئليليو گئليلي (Galileo Galilei؛ 15 فيبروري 1564ع - 8 جنوري 1642ع) هڪ اطالوي طبيعيات دان، رياضي دان، فلڪيات دان ۽ فلسفي هو، جنهن سائنسي انقلاب ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. هن جي ڪاميابين ۾ دوربين ۾ بهتري ۽ ان جي نتيجي ۾ فلڪياتي مشاهدو ۽ ڪوپرنيڪنزم جي حمايت شامل آهن. گليلو کي "جديد مشاهداتي فلڪيات جو پيءُ"، "جديد طبيعيات جو پيءُ"، "سائنس جو پيءُ" ۽ "جديد سائنس جو پيءُ" سڏيو ويندو آهي. اسٽيفن هاڪنگ جو چوڻ آهي ته:

"گليليو، شايد ڪنهن ٻئي فرد کان وڌيڪ، جديد سائنس جي پيدائش جو ذميوار آهي." 

هڪجهڙائي سان تيز ٿيندڙ شين جي حرڪت، تقريبن سڀني هاءِ اسڪول ۽ تعارفي ڪالجن ۾ طبيعيات جي نصابن ۾ سيکاري ويندي آھي، گيليليو پاران ڪيلي ميٽڪس جي مضمون طور اڀياس ڪيو ويو هو. مشاهداتي فلڪيات ۾ سندس تعاون ۾، وينس جي مرحلن جي دوربيني تصديق، مشتري جي چئن وڏن سيٽلائيٽن جي دريافت (جنهن کي هن جي اعزاز ۾ گليلي چنڊ جو نالو ڏنو ويو آهي) ۽ سج جي جڳهن جو مشاهدو ۽ تجزيو شامل آهن. گليلو اطلاقي سائنس ۽ ٽيڪنالاجي ۾ پڻ ڪم ڪيو ۽ هڪ بهتر فوجي قطب نما (compass) ۽ ٻيا اوزار ايجاد ڪيا.

گليلو جي ڪوپرنيڪنزم جي چيمپيئننگ سندس حياتيءَ ۾ ئي تڪراري هئي، جڏهن فيلسوفن ۽ فلڪياتدانن جي هڪ وڏي اڪثريت اڃا تائين (گهٽ ۾ گهٽ ٻاهرئين طور) جيو سينٽرڪ (زمين بطور ڪائنات جو مرڪز) نظريي کي مڃيندي هئي ته ڌرتي ڪائنات جي مرڪز ۾ آهي. سال 1610ع کان پوءِ، جڏهن هن عوامي طور تي هيليو سينٽرڪ نظريي جي حمايت ڪرڻ شروع ڪئي، جنهن سج کي ڪائنات جي مرڪز ۾ رکيو، ته هن کي ڪجهه فلسفين ۽ مذهبي اڳواڻن جي سخت مخالفت سان منهن ڏيڻو پيو ۽ ٻن مسيحي عالمن هن نظرئي کي سال 1615ع جي شروعات ۾ "مسيحي احتساب جي عدالت" (رومن انڪويزيشن) ۾ رد ڪري ڇڏيو.

فيبروري 1616ع ۾، جيتوڻيڪ هن کي ڪنهن به ڏوهه کان آزاد ڪيو ويو هو، تنهن هوندي به ڪيٿولڪ چرچ "هيليو سينٽرزم"، سج جي ڪائنات جي مرڪز ٿين جي نظريي، کي "غلط ۽ مقدس ڪتاب جي خلاف" قرار ڏنو ۽ گليلو کي خبردار ڪيو ويو ته هو ان جي حمايت کان پاسو ڪري. هن واعدو ڪيو ته هو هن تي عمل ڪندو. جڏهن هن بعد ۾ 1632ع ۾ شايع ٿيل پنهنجي سڀ کان مشهور ڪم، "ڊائلاگ ڪنسرننگ دي ٽو چيف ورلڊ سسٽم" ۾ پنهنجي خيالن جو دفاع ڪيو، هن کي "گمراهي جي سخت شڪ" سان ڏوھي قرار ڏنو ويو ۽ کيس مجبور ڪيو ته هو ان نظريي کان انڪار ڪري ۽ کيس سزا ڏني وئي ته هو پنهنجي باقي زندگي گهر ۾ نظربنديءَ ۾ گذاري. (مڪمل مضمون...)

موضوع

وڪيپيڊيا پروجيڪٽ

ڪرڻ جون شيون

لاڳاپيل وڪيميڊيا

وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا:

  • Commons: مفت ميڊيا جو خزانو
  • Wikibooks: مفت درسي ڪتابون
  • Wikidata: مفت علم جو بنياد
  • Wikinews: مفت مواد جي خبرون
  • Wikiquote: اقوال زرين جو مجموعو
  • Wikisource: مفت مواد لائبريري
  • Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار
  • Wiktionary: لغت ۽ مخزن العلوم (ٿيسارس)

وڌيڪ پورٽل

بابن کي استعمال ڪندي وڪيپيڊيا کي ڳوليو.