الپس

الپس
الپس جبلن جي قطار جو سڀ کان اوچو جبل مائونٽ بلانڪ جو سوائي (Savoy) واري پاسي کان منظر
اوچي سطح
چوٽي	مائونٽ بلانڪ
بلندي	4٬808.73 m (15٬776.7 ft)
امتياز
اڪيلائي
مقانيت
Dimensions
ڊيگهه	1٬200 km (750 mi)
ويڪر	250 km (160 mi)
ايراضي	200٬000 km2 (77٬000 sq mi)
جاگرافي
الپس جو قطارون عالمي سرحدون ڏيکاريندڙ الپس جو نقشو .
Countries	List آسٽريا فرانس جرمني اٽلي ليچنسٽائين موناڪو سلوانيا سوئيٽزرلينڊ
ارضيات
اوروجيني	Alpine orogeny
پٿر جو قسم	Bündner schist, flysch and molasse

اٽلي ۾ واقع ڊولومائيٽس ھنن جبلن ۾ عالمي ورثو قرار ڏنل آهي

الپس (انگريزي: Alps ) يورپ جو سڀ کان وڏو جبلن جو سلسلو آھي جنھن جون قطارون ڪيترن کوڙ ملڪن ۾ ڦهليل آھن. ھي سلسلو ڏکڻ يورپ کي وچ يورپ ۽ اولھ يورپ کان ڌار ڪئي ٿو ۽ 1,200 ڪلوميٽرن تائين اٺ الپائين ملڪن ۾ ڦھليل آھن جن مان اولھ کان اوڀر پاسي فرانس، سوئٽزرلينڊ، اٽلي، موناڪو، ليچنسٽائين، آسٽريا، جرمني ۽ سلوانيا شامل آهن.

ھڪ ڪروڙ سال اڳ آفريڪي زميني پليٽ ۽ يوريشيا واري زميني پليٽ ۾ ٽڪر ٿيڻ جي ڪري ھي جبل وجود ۾ آيا. ان ٽڪر جي شدت سان زمين ھيٺ گھتجڻ جي ڪري سمنڊ جي اندر وارا اونھا پھاڙ ٻاھر نڪري آيا ۽ ويڙھجي اوچا جبل بڻجي ويا جن ۾ مائونٽ بلانڪ ۽ ميٽرھارن واريون چوٽيون شامل آهن. مائونٽ بلانڪ فرانس ۽ اٽليءَ واري سرحد تي الپس جي سڀ کان اوچي چوٽي آھي جيڪا سمنڊ جي سطح کان 4,810 ميٽر يا 15,781 فٽ بلند آھي. الپس جون لڳ ڀڳ ھڪ سؤ چوٽيون چار ھزاري آھن يعني چار ھزار ميٽرن جي بلندي واريون آهن جن جو يورپ جي موسم تي تمام گهڻو اثر آھي.

تفصیل

الپائن آرڪ الهندي ميڊيٽرينين سمنڊ تي نيس کان وٺي ٽريسٽ تي ايڊرياٽڪ ۽ پنونیئن طاس جي شروعات ۾ ويانا تائين پکڙيل آهي. آفريڪي ۽ يوريشيائي ٽيڪٽونڪ پليٽس جي ٽڪرائجڻ سبب جبل لکين سالن ۾ ٺهي ويا. ان واقعي جي نتيجي ۾ انتهائي مختصر ٿيڻ جو نتيجو اهو ٿيو ته سامونڊي جبل جي جبلن جي چوٽيءَ تي اڀرڻ ۽ ڦاٽڻ سان، مونٽ بلانڪ ۽ ميٽر هورن وجود مان آھیا. مونٽ بلانڪ فرانسيسي۔اطالوي سرحد تي پکڙيل آهي ۽ 4,809 ميٽر (15,778 فوٽ) تي الپس ۾ بلند ترين جبل آهي. الپائن واري علائقي ۾ 4,000 ميٽر (13,000 فوٽ) کان مٿي 128 چوٽيون شامل آهن. سلسلي جي اوچائي ۽ سائيز يورپ ۾ آبهوا کي متاثر ڪري؛ جبلن ۾، ورن جي سطح تمام گھڻي مختلف آھي ۽ موسمي حالتون مختلف علائقن تي مشتمل آھن. جهنگلي جيوت جهڙوڪ مارخور (Ibex) 3,400 ميٽر (11,155 فٽ) جي بلندي تائين اونچين چوٽيءَ ۾ رهن ٿا ۽ ٻوٽا جهڙوڪ ايڊل ويس پٿر جي علائقن ۾ گهٽين ۽ اوچين بلندين تي وڌن ٿا.

الپس ۾ انساني آباديءَ جا ثبوت پيلیوليٿڪ (Palaeolithic) دور ۾ واپس اچي وڃن ٿا. 1991ع ۾ آسٽريا-اطالوي سرحد تي هڪ گليشيئر تي هڪ ممي ٿيل انسان ("Ötzi")، جيڪو 5,000 سال پراڻو هجڻ جو اندازو لڳايو ويو هو. ڇهين صدي ق.م. ۾ هیني بال خاص طور تي هاٿين جي هڪ رڍ سان الپس پار ڪيو ۽ رومن جي علائقي ۾ آباديون هيون. 1800ع ۾ نيپولين 40,000 جي لشڪر سان گڏ جبل جي هڪ لنگهه کي پار ڪيو. 18هين ۽ 19هين صديءَ ۾ فطرت پرستن، اديبن ۽ فنڪارن جي آمد نظر آئي، خاص طور تي، رومانويت پسند، ان کان پوءِ الپينزم جي سونهري دور ۾، جيئن جبل پرستن الپس جي چوٽين تي چڙهڻ شروع ڪيو.

الپائن علائقي جي هڪ مضبوط ثقافتي سڃاڻپ آهي. روايتي طريقا جهڙوڪ زراعت، پنير ٺاهڻ، ۽ ڪاٺ جو ڪم اڃا تائين الپائن ڳوٺن ۾ ترقي ڪري ٿو. بهرحال، سياحتي صنعت 20ھین صدي جي شروعات ۾ وڌڻ شروع ڪيو ۽ عالمي جنگ II کان پوء خاص طور تي وڌايو، آخرڪار صديء جي آخر تائين غالب صنعت بڻجي ويو.

سرمائي اولمپڪ رانديون سوئس، فرينچ، اطالوي، آسٽريا ۽ جرمن الپس ۾ منعقد ڪيا ويا آهن. 2010ع تائين، علائقو 14 ملين ماڻهن جو گهر آهي ۽ 120 ملين ساليانو سياح آهن.

خارجي لنڪس

• 17, 2005 Satellite photo of the Alps, taken on August 31, 2005, by MODIS aboard Terra
• Official website of the Alpine Space Programme This EU-co-funded programme co-finances transnational projects in the Alpine region