ڪرغزستان

ڪرغز ريپبلڪ
Kyrgyz Republic
ڪرغز ريپبلڪ; Kyrgyz Republic; Кыргыз Республикасы (ڪرغز); Кыргызская Республика (روسی)
جھنڊو	نشان
	ترانو: Кыргыз Республикасынын Мамлекетти гимник (ڪرغز); "ڪرغز ريپبلڪ جو قومی ترانو"
	ڪرغزستان جو مقام (سائو)
گادي جو هنڌ	بشڪيڪ; 42°52′N 74°36′E / 42.867°N 74.600°E
سڀ کان وڏو شهر	گاديء وارو شھر
دفتري ٻوليون	ڪرغز (قومي); روسي (سرڪاري);
آفیشل لکائی	سائیریلڪ
بولیون	ڪرغز; ازبڪ; روسي; دنگان; ایغور; بیون;
نسلي گروھ (2023)	ڪرغز %77.7; ازبڪ %14.1; روسي %3.9; دنگان %1.0; ایغور %0.5; بیا %2.8;
مذهب (2021)	اسلام %90; عيسائيت %7; ٻيا %3;
مقامي آبادي	ڪرغيز; ڪرغزستاني
حڪومت	گڏيل صدارتي جمهوريہ
• صدر	صدر جاپاروف
• وزيرن جي ڪابينا جو چيئرمين	اڪيل بيڪ جاپاروف
• سپريم ڪائونسل جو اسپيڪر	نرلان۔بيڪ شاڪیف
مقننه	سپريم ڪائونسل
ٺهڻ جي تاريخ
• ينيسي۔ڪرغيز خاقانات	693ع
• روسي سلطنت طرفان الحاق	1876ع
• ڪارا-ڪرغز خودمختیار اوبلاسٽ	14 آڪٽوبر، 1924ع
• ڪرغز خودمختيار ايس ايس آر	11 فيبروري، 1926ع
• ڪرغز ايس ايس آر	5 ڊسمبر 1936ع
• خودمختاري جو اعلان ڪيو ويو	30 ڊسمبر 1990
• يو ايس ايس آر (روس) کان آزادي جو اعلان	31 آگسٽ 1991
• آزادي تسليم ڪئي وئي	26 ڊسمبر 1991
• موجوده آئين	11 اپريل، 2022
پکيڙ
• جملي	[اوزا تبديل: invalid number] (85th)
• پاڻي	7٬198 km2 (2٬779 sq mi)
• پاڻي (%)	3.6
آبادي
• 2023 اندازو	7,037,590 (112th[6])
• گھاٽائي	27.4 /km2 (71.0 /sq mi) (109th)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2024 لڳ ڀڳ
• ڪل	$48.054 billion (129th)
• في سيڪڙو	$6,790 (139th)
جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ )	2024 لڳ ڀڳ
• ڪل	$13.599 billion[حوالو گهربل] (140th)

ڪِرغزستان (ڪرغیز: Кыргызстан)، ^[12] سرڪاري طور تي ڪرغز ريپبلڪ، وچ ايشيا ۾ هڪ زميني بند ملڪ آهي، جيڪو تيان شان جبل ۽ پامير جبلن جي قطارن ۾ واقع آهي. بشڪيڪ ملڪ جو گاديءَ جو هنڌ ۽ سڀ کان وڏو شهر آهي. سرحد اتر ۾ قزاقستان، اولهه ۾ ازبڪستان، ڏکڻ ۾ تاجڪستان ۽ اوڀر ۽ ڏکڻ۔اوڀر ۾ چين سان لڳل آهي.^[13]^[14]^[15] نسلي ڪرغز ملڪ جي ستر لک ماڻهن جي اڪثريت تي مشتمل آهي، جنهن جي پٺيان ازبڪ ۽ روسي اهم اقليتون آهي.^[16]

ڪرغزستان جي تاريخ مختلف ثقافتن ۽ سلطنتن تي مشتمل آهي. جيتوڻيڪ جغرافيائي طور تي ان جي انتهائي جبلن واري علائقي کان الڳ آهي، ڪرغزستان ٻين تجارتي رستن سان گڏ سلڪ روڊ جي حصي جي طور تي ڪيترن ئي عظيم تمدن جي سنگم تي آهي. ترڪ قبيلن ۽ قبيلن جي هڪ جانشين سان آباد، ڪرغزستان وقتي طور تي وڏي تسلط هيٺ اچي ويو آهي، مثال طور ترڪ خانہ بدوش، جيڪي ڪيترن ئي ترڪ رياستن ڏانهن پنهنجون نسلون ڄاڻن ٿا. اهو پهريون ڀيرو ینیسی ڪرغز خاقانیت طور قائم ڪيو. بعد ۾، 13ھین صدي عيسويء ۾، ڪرغزستان منگول طرفان فتح ڪيو ويو؛ ان کي ٻيهر آزادي ملي، پر بعد ۾ زونگر خانات طرفان حملو ڪيو ويو. زونگارن جي زوال کان پوءِ ڪرغز ۽ ڪپچاڪ ڪوڪند خانات جو لازمي حصو هئا. سال 1876ع ۾، ڪرغزستان روسي سلطنت جو حصو بڻجي ويو، ۽ 1936ع ۾، ڪرغز سوويت سوشلسٽ ريپبلڪ کي سوويت يونين جي هڪ آئيني جمهوريه بنائڻ لاء ٺهيل هئي. سوویت یونین ۾ ميخائل گورباچوف جي جمهوري سڌارن جي پٺيان، سال 1990ع ۾ آزاديءَ جو حامي اميدوار عسڪر اڪيف صدر چونڊيو ويو. 31 آگسٽ، 1991ع تي، ڪرغزستان سوویت یونین کان آزادي جو اعلان ڪيو ۽ هڪ جمهوري حڪومت قائم ڪئي وئي. سال 1991ع ۾ سوويت يونين جي ٽٽڻ کان پوءِ ڪرغزستان هڪ قومي رياست جي حيثيت سان خودمختياري حاصل ڪئي.

آزاديءَ کان پوءِ، ڪرغزستان سرڪاري طور تي هڪ واحد صدارتي جمهوريه هو؛ ٽوليپ جي انقلاب کان پوءِ اها هڪ واحد پارلياماني جمهوريه بڻجي وئي، جيتوڻيڪ اهو تدريجي طور تي هڪ ايگزيڪيوٽو صدر بڻجي ويو ۽ 2021 ۾ صدارتي نظام ڏانهن موٽڻ کان اڳ هڪ نيم صدارتي جمهوريه جي طور تي حڪومت ڪئي وئي. پنهنجي وجود جي دوران، ملڪ مسلسل نسلي تڪرارن، بغاوتن، معاشي مشڪلات، عبوري حڪومتون ۽ سياسي تڪرار کي برداشت ڪندو رهيو.^[17]^[18]^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]

ڪرغزستان آزاد رياستن جي دولت مشترڪه جو ميمبر آهي، يوريشين اقتصادي يونين، گڏيل سلامتي معاهدي جي تنظيم، شنگھائي تعاون تنظيم، اسلامي تعاون جي تنظيم، يورپ ۾ سلامتي ۽ تعاون جي تنظيم، ترڪي رياستن جي تنظيم، ترڪي ڪميونٽي ۽ گڏيل قومن. اهو هڪ ترقي پذير ملڪ آهي جيڪو انساني ترقي جي انڊيڪس ۾ 118 هين نمبر تي آهي، ۽ پاڙيسري تاجڪستان کانپوءِ وچ ايشيا جو ٻيو غريب ترين ملڪ آهي. ملڪ جي عبوري معيشت جو دارومدار گهڻو ڪري سون، ڪوئلي ۽ يورينيم جي ذخيرن تي آهي.

نالو

بشڪيڪ ۾ مناس جو مجسمو

ڪرغز لفظ ترڪيءَ مان نڪتل آهي جنهن جي معنيٰ آهي "اسان چاليهه آهيون"، جنهن کي مڃيو وڃي ٿو مناس، هڪ افسانوي هيرو جنهن چاليهه علائقائي قبيلن کي متحد ڪيو، جي چاليهه قبيلن ڏانهن اشارو آھی. فارسي لافڪس استان جو مطلب آهي "جو هنڌ".

ڪرغزستان جي پرچم تي چاليهه شعاعن سان گڏ سج، انهن ئي چاليهه قبيلن ڏانهن اشارو آهي ۽ سج جي مرڪز ۾ گرافڪ عنصر ڪاٺ جي تاج کي ڏيکاري ٿو، جنهن کي "ٽنڊوڪ" سڏيو ويندو آهي، يرت (Yurt)، هڪ پورٽیبل رهائش (خیمو) آهي، جيڪو روايتي طور تي وچ ايشيا جي ڪوڏرن طرفان استعمال ڪيو ويندو آهي.

ملڪ جو سرڪاري نالو ڪرغز جمهوريا آهي، جيڪو بين الاقوامي ميدانن ۽ پرڏيهي لاڳاپن ۾ استعمال ٿيندو آهي. انگريزي ڳالهائيندڙ دنيا ۾، اسپيل ڪرغزستان عام طور تي استعمال ڪيو ويندو آهي، جڏهن ته ان جو اڳوڻو نالو ڪرغزيا گهٽ ۾ گهٽ استعمال ٿيندو آهي.

تاريخ

جاگرافي

سياست

معيشت

آبادي

ثقافت

تعليم

ٽرانسپورٽ

پڻ ڏسو

حوالا

↑ "Kyrgyzstan's Constitution of 2010 with Amendments through 2016", Constitute Project, حاصل ڪيل 2 September 2020۔
↑ "Statistical Yearbook of the Kyrgyz Republic - Publications Archive - Statistics of the Kyrgyz Republic"۔
↑ "Definition of Kyrgyzstani noun from the Oxford Advanced American Dictionary", Oxford Learner's Dictionaries, Oxford University Press۔
↑ "History of Central Asia", Encyclopædia Britannica, حاصل ڪيل 12 March 2021۔
↑ https://www.vb.kg/doc/424615_bezyslovno_eto_pobeda_ploshad_kyrgyzstana_dostigla_20_mln_gektarov.html
↑ ^6.0 ^6.1 "Это мальчик! В Кыргызстане родился семимиллионный житель", 19 October 2022۔
↑ "World Economic Outlook Database, March 2024 Edition. (Kyrgyzstan)", IMF.org, International Monetary Fund, 10 October 2023, حاصل ڪيل 18 October 2023۔
↑ ^8.0 ^8.1 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Kyrgyzstan)", IMF.org, International Monetary Fund, 10 October 2023, حاصل ڪيل 18 October 2023۔
↑ "2021 Report on International Religious Freedom: Kyrgyz Republic", United States Department of State (ٻولي ۾ en-US), حاصل ڪيل 18 سيپٽمبر 2022۔
↑ "GINI index (World Bank estimate) - Kyrgyz Republic", data.worldbank.org, World Bank, حاصل ڪيل 26 September 2022۔
↑ "Human Development Report 2023/2024" (ٻولي ۾ انگريزي), United Nations Development Programme, 13 March 2024, اصل کان 13 March 2024 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 13 March 2024۔
↑ Article 1 of the Constitution of the Kyrgyz Republic states: "1. Kyrgyzstan (Kyrgyz Republic)...". "2021-жылдын 5-майындагы Кыргыз Республикасынын Конституциясы (2021-жылдын 11-апрелиндеги референдумда (бүткүл элдик добуш берүүдө) кабыл алынган"۔
↑ "Constitution of the Kyrgyz Republic", CIS Legislation, حاصل ڪيل 31 December 2021۔
↑ "Kyrgyzstan Constitution", Constitution Net, حاصل ڪيل 31 December 2021۔
↑ "Constitution of the Kyrgyz Republic", Legislationline, اصل کان 21 January 2022 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 31 December 2021۔
↑ "Total population by nationality - Open Data - Statistics of the Kyrgyz Republic", stat.kg, حاصل ڪيل 07 فيبروري 2023۔
↑ "Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business". The Economist. 12 May 2011. http://www.economist.com/node/18682522.
↑ "Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?'". Eurasianet (EurasiaNet.org). 15 June 2011. http://www.eurasianet.org/node/63678.
↑ "Pro-Government Election Victory Sparks Overnight Revolution in Kyrgyzstan", OCCRP, 6 October 2020, حاصل ڪيل 10 November 2020۔
↑ "Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge", Globaledge.msu.edu, 20 December 1998, حاصل ڪيل 26 March 2013۔
↑ "Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption", Heritage.org, اصل کان 25 February 2021 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 26 March 2013۔
↑ "BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline", Bbc.co.uk, 10 October 2012, حاصل ڪيل 26 March 2013۔
↑ "Kyrgyz Unrest", EurasiaNet.org, حاصل ڪيل 26 March 2013۔

ٻاهريان ڳنڍڻا

او آءِ سي

[1] "Kyrgyzstan's Constitution of 2010 with Amendments through 2016", Constitute Project, حاصل ڪيل 2 September 2020۔

[2] "Statistical Yearbook of the Kyrgyz Republic - Publications Archive - Statistics of the Kyrgyz Republic"۔

[3] "Definition of Kyrgyzstani noun from the Oxford Advanced American Dictionary", Oxford Learner's Dictionaries, Oxford University Press۔

[4] "History of Central Asia", Encyclopædia Britannica, حاصل ڪيل 12 March 2021۔

[5] ttps://www.vb.kg/doc/424615_bezyslovno_eto_pobeda_ploshad_kyrgyzstana_dostigla_20_mln_gektarov.html

[auto-6] 6.0 ^6.1 "Это мальчик! В Кыргызстане родился семимиллионный житель", 19 October 2022۔

[WorldEconomics-7] "World Economic Outlook Database, March 2024 Edition. (Kyrgyzstan)", IMF.org, International Monetary Fund, 10 October 2023, حاصل ڪيل 18 October 2023۔

[IMFWEO.KG-8] 8.0 ^8.1 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Kyrgyzstan)", IMF.org, International Monetary Fund, 10 October 2023, حاصل ڪيل 18 October 2023۔

[9] "2021 Report on International Religious Freedom: Kyrgyz Republic", United States Department of State (ٻولي ۾ en-US), حاصل ڪيل 18 سيپٽمبر 2022۔

[WBKG_2-10] "GINI index (World Bank estimate) - Kyrgyz Republic", data.worldbank.org, World Bank, حاصل ڪيل 26 September 2022۔

[HDI-11] "Human Development Report 2023/2024" (ٻولي ۾ انگريزي), United Nations Development Programme, 13 March 2024, اصل کان 13 March 2024 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 13 March 2024۔

[12] Article 1 of the Constitution of the Kyrgyz Republic states: "1. Kyrgyzstan (Kyrgyz Republic)...". "2021-жылдын 5-майындагы Кыргыз Республикасынын Конституциясы (2021-жылдын 11-апрелиндеги референдумда (бүткүл элдик добуш берүүдө) кабыл алынган"۔

[13] "Constitution of the Kyrgyz Republic", CIS Legislation, حاصل ڪيل 31 December 2021۔

[14] "Kyrgyzstan Constitution", Constitution Net, حاصل ڪيل 31 December 2021۔

[15] "Constitution of the Kyrgyz Republic", Legislationline, اصل کان 21 January 2022 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 31 December 2021۔

[stat.kg2-16] "Total population by nationality - Open Data - Statistics of the Kyrgyz Republic", stat.kg, حاصل ڪيل 07 فيبروري 2023۔

[17] "Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business". The Economist. 12 May 2011. http://www.economist.com/node/18682522.

[18] "Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?'". Eurasianet (EurasiaNet.org). 15 June 2011. http://www.eurasianet.org/node/63678.

[19] "Pro-Government Election Victory Sparks Overnight Revolution in Kyrgyzstan", OCCRP, 6 October 2020, حاصل ڪيل 10 November 2020۔

[20] "Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge", Globaledge.msu.edu, 20 December 1998, حاصل ڪيل 26 March 2013۔

[21] "Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption", Heritage.org, اصل کان 25 February 2021 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 26 March 2013۔

[22] "BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline", Bbc.co.uk, 10 October 2012, حاصل ڪيل 26 March 2013۔

[23] "Kyrgyz Unrest", EurasiaNet.org, حاصل ڪيل 26 March 2013۔

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]