مرزا الغ بيگ
the city district of Tashkent, Uzbekistan جي لاءِ Mirzo Ulugbek ڏسو. ٻين استعمالن لاءِ the town Ulugbek (town) ڏسو.| الغ بيگ | |
|---|---|
| سلطان، مرزا | |
 الغ بيگ هڪ همعصر تيموري مصوري ۾ (1425-1450) | |
| تيموري سلطنت جو حڪمران | |
| 13 مارچ 1447ع - 27 آڪٽوبر 1449ع | |
| پيشرو | شاهه رخ |
| جانشين | عبداللطيف مرزا |
| جيون ساٿي |
|
| نسل | عبداللطيف مرزا |
| شاھي گھراڻو | تيموري خاندان |
| پيءُ | شاهه رخ |
| ماءُ | گوهر شاد |
| جنم | مرزا محمد تراغئي 22 مارچ 1394ع سلطانيه، تيموري سلطنت (هاڻي زنجان صوبو، ايران). |
| لاڏاڻو | 27 آڪٽوبر، 1449ع (عمر 55 سال) سمرقند، تيموري سلطنت (هاڻي سمرقند علائقو، ازبڪستان) |
| تدفين | گور امير، سمرقند، تيمور جي مقبري ۾ |
| مذھب | اسلام |
| پيشو | ماهر فلڪيات، رياضي دان، سياسي اڳواڻ ۽ حڪمران |
مرزا محمد تراغي بن شاه رخ (22 مارچ 1394 - 27 آڪٽوبر 1449)، جيڪو "الغ بيگ" جي نالي سان مشهور آهي، هڪ تيموري سلطان هو، گڏوگڏ هڪ ماهر فلڪيات ۽ رياضي دان هو. الغ بيگ فلڪيات سان لاڳاپيل رياضيات، جهڙوڪ ٽريگونوميٽري ۽ دائري جي جاميٽري ۾ پنهنجي ڪم لاءِ قابل ذڪر هو، انهي سان گڏ هن جي فن ۽ دانشورانه سرگرمين ۾ عام دلچسپي هئي.[1] اهو خيال آهي ته هو پنج ٻوليون: عربي، فارسي، چغتائي ترڪي، منگوليائي ۽ ٿوري مقدار ۾ چيني به ڳالهائيندو هو.[2] [3] هن جي حڪمرانيءَ دوران (پهرين گورنر جي حيثيت ۾، پوءِ سڌيءَ طرح) تيموري سلطنت پنهنجي توجه ۽ سرپرستيءَ ذريعي تيموري ريناسنس جي ثقافتي چوٽي کي حاصل ڪيو. سندس پيءُ، شاهه رخ، سمرقند تي قبضو ڪري الغ بيگ کي ڏنو.[4][5]
هن 1424ع کان 1429ع جي وچ ۾ سمرقند ۾ عظيم "الغ بيگ آبزرويٽري" ٺاهي، جنهن کي عالمن ان وقت اسلامي دنيا جي بهترين ۽ وچ ايشيا ۾ سڀ کان وڏي رصد گاهه ۾ شمار ڪيو.[6] الغ بيگ بعد ۾ ڪيترن ئي عالمن پاران 15هين صدي عيسويء کان فلڪيات جو سڀ کان اهم مشاهدو ڪندڙ جي طور تي تسليم ڪيو ويو.[7] هن سمرقند ۽ بخارا ۾ الغ بيگ مدرسو (1417-1420ع) پڻ تعمير ڪيو، شهرن کي وچ ايشيا ۾ سکيا جي ثقافتي مرڪزن ۾ تبديل ڪيو.[8]
البت الغ بيگ جي سائنسي مهارت سندس حڪمت عملي جي لحاظ کان نه هئي. هن جي مختصر حڪمراني دوران، هو پنهنجي طاقت ۽ اختيار قائم ڪرڻ ۾ ناڪام ٿيو. نتيجي طور، سندس خاندان سميت ٻين حڪمرانن، سندس ضابطي جي کوٽ جو فائدو ورتو، ۽ بعد ۾ هن جو تختو اونڌو ڪيو ويو ۽ قتل ڪيو ويو.
مرزا الغ بيگ افغانستان، ايران جي مشهور حاڪم تيمور لنگ جو تڙ پوٽو ۽ شاهه رخ جو پوٽو هو. الغ بيگ ان مشهور ماءُ گوهر شاد جو پٽ آهي, جنهن مشهد، ايران ۾ امام رضا جي مقبري ڀرسان مسجد ٺهرائي، جيڪا اڄ به سندس نالي سان آباد آهي. مرزا الغ بيگ بادشاهت جي ڪم ۾ سٺو نه هو، پر انگي حسابن يعني مئٿس، خاص ڪري ٽرگناميٽري ۽ فلڪيات جي علم ۾ قابل هو. اهو ئي سبب آهي جو چنڊ جي هڪ گهٻ (Crater) جو نالو مرزا الغ بيگ جي نالي تي رکيل آهي.[9]
حوالا
[سنواريو]- ↑ Science in Islamic civilisation: proceedings of the international symposia: "Science institutions in Islamic civilisation", & "Science and technology in the Turkish and Islamic world"[1]
- ↑ Ulugh Beg, OU Libraries, Britannica Academic
- ↑ "Samarkand: Ulugh Beg's Observatory", Depts.washington.edu۔
- ↑ "Ulugh Beg and His Observatory", University of Washington, حاصل ڪيل 2 مئي 2023۔
- ↑ "Ulugh Beg", MacTutor, حاصل ڪيل 2 مئي 2023۔
- ↑ Science in Islamic civilisation: proceedings of the international symposia: "Science institutions in Islamic civilisation", & "Science and technology in the Turkish and Islamic world"[2]
- ↑ "The Legacy of Ulugh Beg | Central Asian Monuments | Edited by H. B. Paksoy | CARRIE Books", Vlib.iue.it, حاصل ڪيل 02 ڊسمبر 2018۔
- ↑ The global built environment as a representation of realities: By author:A.J.J. Mekking [3]
- ↑ سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام آرڪائيو ڪيا ويا 2017-09-12 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. ڪتاب: چنڊ چوانءِ سچ