سوڀراج نرملداس فاني
سوڀراج نرملداس فاني ([انگريزي: Sobhraj Nirmaldas Fani]؛ جنم: 27 فيبروري 1883ع - 15 مارچ 1956ع) سنڌي ٻوليءَ جو ناليوارو اديب، شاعر ۽ محقق هو. عربي ۽ فارسي ٻوليءَ تي به عبور حاصل هئس. سنڌ جي تاريخ تي لکيل سندس مضمون اڄ به وڏي اهميت رکن ٿا. هو ڪيترن ئي ڪتابن جو ليکڪ پڻ هو.
ننڍپڻ[سنواريو]
سوڀراج جو جنم 27 فيبروري 1883ع ۾ حيدرآباد سنڌ جي هڪ عامل هندو خاندان ۾ ٿيو. سندس پيءُ نرملداس فتح چند سنڌي، عربي ۽ فارسيءَ جو وڏو عالم هو، جنهن جا تاريخي ناول سنڌي ادب ۾ پنهنجي هڪ خاص جڳھ والارين ٿا. مشهور تاريخي ناول ”دلو راءِ جي ننگري“ نرملداس فتح چند جو هڪ مشهور تاريخي ناول آهي[1].
سوڀراج کي علم، ادب ۽ تاريخ سان دلچسپي پنهنجي والد کان ڄڻ ته ورثي ۾ ملي. هن مئٽرڪ جو امتحان بمبئي (هاڻي ممبئي) يونيورسٽيءَ مان پاس ڪيو جنهن ۾ هن پهرين پوزيشن حاصل ڪئي. هو وڌيڪ تعليم حاصل نه ڪري سگهيو ۽ سرڪاري نوڪري ڪرڻ لڳو. هن مختيارڪار جي حيثيت سان سنڌ جي مختلف شهرن ۾ نوڪري ڪئي ۽ 1937ع ۾ ڊپٽي ڪليڪٽر جي حيثيت ۾ رٽائر ٿيو.
علمي ۽ ادبي ڪاوشون[سنواريو]
سوڀراج نرملداس پنهنجي دور جو هڪ بهترين شاعر ۽ عالم هو. موسيقيءَ سان به خاص لڳاءُ هئس. هو نه فقط سنڌي ٻوليءَ جو پارکو هو پر عربي ۽ فارسي ٻولين تي به عبور حاصل هئس[2]. 1940ع ۾ ان وقت جي تعليم واري وزير جي ايم سيد جي ڪوششن سان سنڌي ادب جي ترقيءَ ۽ ڦهلاءَ لاءِ ”سنڌي ادب لاءِ مرڪزي صلاحڪار بورڊ“ نالي هڪ ادارو ٺاهيو هو. سوڀراج نرملداس 1947ع تائين انهيءَ بورڊ جو ميمبر رهيو[3]. هندستان جي ورهاڱي کان پوءِ اباڻا ڪک ڇڏي هندستان لڏي ويو.
سوڀراج انگريزي، فارسي ۽ سنڌيءَ سان گڏوگڏ سنسڪرت، اردو ۽ عربيءَ جو به سٺو ڄاڻو هو. هن مختلف مذهبن ۽ فلسفن کي پڙهيو هو ۽ پنهنجي سڄي حياتي مذهبي رواداري، محبت ۽ مروت سان بسر ڪيائين. سوڀراج ڏهن سالن جي ننڍڙي ڄمار کان شاعري ڪرڻ شروع ڪئي. سندس تخلص ”فاني“ هو. سندس شاعريءَ تي فارسي رنگ نمايان هو ۽ هو هڪ بهترين غزل گو شاعر هو[4]. شاعريءَ سان گڏ هو هڪ بهترين نثرنويس پڻ هو. هن سنڌ جي 80 شهرن بابت کوجنا ڪئي ۽ ڪيترائي مضمون لکيا جن مان اڪثر ”ڊيلي گزيٽ“ ۾ ڇپيا. ان کان علاوه سندس شاعري ۽ مضمون ٻين به ڪيترن ئي رسالن ۾ ڇپيا.
ڇپيل ڪتاب[سنواريو]
فانيءَ جو ڪيتروئي مواد مختلف رسالن ۾ ڇپيل آهي جنهن کي هڪ هنڌ گڏ ڪرڻ جي ضرورت آهي. سندس ڪجهه ڪتاب ڇپجي چڪا آهن جن مان هيٺيان خاص ذڪر لائق آهن[5]:
- خيالي جهلڪا
- چت ڦلواڙي
- روحاني تجلا
- ويچار وکر
وفات[سنواريو]
سوڀراج نرملداس فانيءَ 15 مارچ 1956ع تي وفات ڪئي.
حوالا[سنواريو]
- ↑ Mohan Lal, Encyclopedia of Indian Literature, pp. 4125, Vol. 5, Sahitya Academy New Delhi, 1992
- ↑ Ajwani, L. H. (1960). History Of Sindhi Literature. http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.458518.
- ↑ "سنڌي ادبي بورڊ" (sd ۾). وڪيپيڊيا. 2019-12-17. https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%DA%8C%D9%8A_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%8A_%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%8A&oldid=167289.
- ↑ اياز قادري: سنڌي غزل جي اوسر (ڀاڱو ٻيو)، انسٽيٽوٽ آف سنڌالاجي ڄامشورو، صفحو 31.
- ↑ "سوڀراج نرملداس فاني : (Sindhianaسنڌيانا)". www.encyclopediasindhiana.org (ٻولي ۾ Sindhi). حاصل ڪيل 2020-03-14.