بئڪٽيريا
| بيڪٽيريا Temporal range: سانچو:پنڊپھڻ جو ھڪ ڊگھو دور | |
|---|---|
.jpg)
| |
| اليڪٽرانڪ خوردبيني ذريعي ڪيل اشريڪيا ڪولي(Escherichia coli) جي بسيلس بيڪٽيريا جي جاچ | |
سائنسي درجا بندي 
| |
| Unrecognized taxon (fix): | بئڪٽيريا |
| بڻ بڻياد | |
|
ايسڊوبئڪٽيريا | |
| هم معنيٰ | |
|
يوبئڪٽيريا | |
بيڪٽيريا (Bacteria) اسم عام، واحد بيڪٽيريم (bacterium) هڪ-گھرڙي واري جاندارن، پروڪئريوٽس جو ھڪ نمونو آهي. ان مان جاندارن جو ھڪ وڏو دائرو، پروڪئريوٽا ٺھي ٿو. ھي ڪجهه مائڪرو ميٽرن جي ماپ جا ٿين ٿا ۽ اھي بيڪٽيريائي گھرڙي جي بناوٽ وارا ھوندا آھن جن جون شڪليون مختلف ھونديون آھن. ھڪڙا ڪاڪس (coccus) يعني گول بال جي شڪل جھڙا، ٻيا بسيلس (bacillus) يعني راڊ جي شڪل جھڙا ۽ ٽيان وري اسپائرل (spiral) يعني پيچدار شڪل وارا. بيڪٽيريا انھن جاندارن ۾ اچن ٿا جيڪي سڀ کان اول ڌرتيء تي پيدا ٿيا ۽ ھن وقت ڌرتيءَ تي سڀ کان وڌيڪ تعداد انھن جو آهي.
اھي مٽي، پاڻي، تيزابي چشمن، تابڪاري واري ڪچري،[2] ۽ زمين جي اونھي تھن ۾، جانورن ۽ ٻوٽن ۾ بطور پراجي، مفت خور (parasites) جاندارن جي رھندا آھن. انھن مان اڪثر جي باري ۾ بيان نہ ٿو ڪري سگھجي. بيڪٽريا جي حياتياتي بڻياد اھڙين جنسن وارا آهن جيڪي ليبارٽرين ۾ وڌن ٿيون.[3]
بيڪٽيريا جي اڀياس کي بيڪٽيريالاجي چون ٿا جيڪامائڪرو بائيولاجي جي ھڪ شاخ آھي. جيڪڏھن ان جي وزن ۾ ڀيٽ مٽيء جي ھڪ گرام سان ڪبي تہ اھو چار ڪروڙ بيڪٽريا جي برابر ٿيندو. جي ان جي ڀيٽ تازي پاڻيءَ جي ھڪ ملي لٽر سان ڪبي تہ ڏھ لک بيڪٽيريائي جيوڙن جي برابر ٿيندو. ڌرتي تي اندازي مطابق بيڪٽيريائي جيوڙن جو تعداد 5×1030 آھي. بئڪٽيريا، عام ٻوٽن کان بلڪل مختلف هڪ گهرڙي وارا جاندار ٿين ٿا. هن جي ماپ تقريباً هڪ مائڪران ٿئي ٿي. هن ۾ عام طور تي سائو مادو، ڪلوروفل نٿو ٿئي ۽ هي پنهنجو کاڌو پاڻ تيار نه ڪندا آهن، تنهنڪري هنن کي هيٽروٽروڦڪ (Hetero trophic) چئبو آهي. بئڪٽيريا تمام ننڍا هوندا آهن. انهن کي گول بال، سيخ ۽ لڙهين وانگر شڪل ڏنل هوندي آهي. بئڪٽيريا جي گهرڙن جي بناوت تمام سادي ٿئي ٿي. هن کي نيوڪليئس ۽ ٻيون بناوتون نه هونديون آهن. زندگيءَ لاءِ هي فائديمند به هوندا آهن ته نقصانڪار به. نقصانڪار بئڪٽيريا ساهوارن ۾ مختلف بيمارين جو باعث بڻجندا آهن.[4][5] سڀ کان اول انتوني وان ليونھوئڪ سال 1875ع ۾ بيڪٽريا دريافت ڪيو.
سڀني جانورن وانگر، انسانن ۾ بيڪٽيريا جي وڏي تعداد (تقريبن 10^13 کان 10^14) آهي. گھڻا گٽ (gut) ۾ آھن، جيتوڻيڪ چمڙي تي گھڻا آھن. جسم ۾ ۽ ان تي اڪثر بيڪٽيريا بي ضرر هوندا آهن يا مدافعتي نظام جي حفاظتي اثرن جي ڪري پيش ڪيا ويندا آهن، ۽ ڪيترائي فائديمند هوندا آهن، خاص ڪري گٽ ۾. تنهن هوندي به، بيڪٽيريا جون ڪيتريون ئي قسمون بيماريون آهن ۽ ڦهلندڙ بيماريون آهن، جن ۾ کولرا، سيفيلس، اينٿراڪس، تپ دق، ٽيٽينس ۽ بئبونڪ پليگ شامل آهن. سڀ کان وڌيڪ عام جاندار بيڪٽيريا بيماري، ساهه جو انفيڪشن آهن. اينٽي بايوٽڪ دوائون بيڪٽيريل انفيڪشن جي علاج لاءِ استعمال ٿينديون آهن ۽ زراعت ۾ پڻ استعمال ٿينديون آهن، اينٽي بايوٽڪ مزاحمت کي وڌندڙ مسئلو بڻائيندي. بيڪٽيريا گندي پاڻي جي علاج ۽ تيل جي ڦڦڙن کي ٽوڙڻ، خمير جي ذريعي پنير ۽ دہی جي پيداوار، کان کني جي شعبي ۾ سون، پيليڊيم، ٽامي ۽ ٻين دھاتن جي وصولي (بائيو مائننگ، بائيو ليچنگ) ۾ اهم آهن، انهي سان گڏ بايو ٽيڪنالاجي، ۽ اينٽي بايوٽيڪس ۽ ٻين ڪيميائي جي پيداوار.
هڪ دفعي ٻوٽن جي حيثيت سان سمجهيو ويندو آهي جيڪو طبقو شيزومائسيٽس ("فيشن فنگس") ٺاهيندو آهي، بيڪٽيريا هاڻي پروڪاريوٽس جي طور تي درجه بندي ڪئي وئي آهي. جانورن جي سيلن ۽ ٻين يوڪريوٽس جي برعڪس، بيڪٽيريا سيلن ۾ نيوڪليس شامل نه آهي ۽ گهٽ ۾ گهٽ جھلي سان جڙيل عضون کي بندرگاهن تي مشتمل آهي. جيتوڻيڪ بيڪٽيريا جي اصطلاح ۾ روايتي طور تي سڀئي پروڪاريوٽس شامل آهن، سائنسي درجه بندي 1990 جي ڏهاڪي ۾ دريافت ٿيڻ کان پوءِ تبديل ٿي وئي ته پروڪريوٽس جاندارن جي ٻن مختلف گروهن تي مشتمل آهن جيڪي هڪ قديم عام اباڻي کان ارتقا پذير ٿيا. انهن ارتقائي ڊومينز کي بيڪٽيريا ۽ آرڪيا سڏيو ويندو آهي.
ايٽيمولوجي
[سنواريو]اصل ۽ ابتدائي ارتقا
[سنواريو]رهائش
[سنواريو]مورفولوجي
[سنواريو]سيل جي جوڙجڪ
[سنواريو]ميٽابولزم
[سنواريو]واڌ ۽ پيدائش
[سنواريو]جينيات
[سنواريو]رويو
[سنواريو]درجه بندي ۽ سڃاڻپ
[سنواريو]بيڪٽريا جي دائري جون تقسيمون
[سنواريو]زندگيءَ جي ھن دائري کي ٻن تقسيمن يا ڪنگڊمز ۾ ورھايو ويو آهي:
فائيلا
[سنواريو]- اصل مضمون جي لاءِ ڏسو بيڪٽيريل فائلا
هيٺ ڏنل فائلا کي صحيح طور تي بيڪٽيرياولوجيڪل ڪوڊ جي مطابق شايع ڪيو ويو آهي:[6]
- ايسڊوبئڪٽيريوٽا
- ايڪٽينومائسيٽوٽا
- ايڪويفيڪوٽا
- آرمئٽائموناڊوٽا
- آرٽريبئڪٽيروٽا
- بئسيلوٽا
- بئڪٽيريوڊوٽا
- بئلنيولوٽا
- ڊيلووبريونوٽا
- ڪئلڊيسيريڪوٽا
- ڪئلڊيٽريڪوٽا
- ڪئمپائلوبئڪٽيروٽا
- ڪلئميڊيئوٽا
- ڪلوروبائيوٽا
- ڪلوروفليگزوٽا
- ڪريسيوجينوٽا
- سائنوبئڪٽيريوٽا
- ڊيفريبئڪٽيريوٽا
- ڊائنوڪوڪوٽا
- ڊڪٽيوگلوموٽا
- الوسيمائڪروبايوٽا
- فائبروبئڪٽيريوٽا
- فوسوبئڪٽيريوٽا
- جئماٽيموناڊوٽا
- اگنئويبئڪٽيريوٽا
- لئنٽيسفئروٽا
- مائڪوپلازماٽوٽا
- مائزوڪوڪوٽا
- نائٽروسپينوٽا
- نائٽروسپائروٽا
- پلئنڪٽومائسيٽوٽا
- سيڊوموناڊوٽا
- روڊوٿرموٽا
- اسپائروڪئٽوٽا
- سائنيرجسٽوٽا
- ٿرموڊيسلفوبئڪٽئريوٽا
- ٿرمومائڪروبائيوٽا
- ٿرموٽوگوٽا
- ويروڪومائڪروبائيوٽا
- پروٽيوبئڪٽيريا
پڻ ڏسو
[سنواريو]خارجي لنڪس
[سنواريو]- On-line text book on bacteriology (2015) آرڪائيو ڪيا ويا 2008-09-13 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
حوالا
[سنواريو]- ↑ "Proposal for a new classification of a deep branching bacterial phylogenetic lineage: transfer of Coprothermobacter proteolyticus and Coprothermobacter platensis to Coprothermobacteraceae fam. nov., within Coprothermobacterales ord. nov., Coprothermobacteria classis nov. and Coprothermobacterota phyl. nov. and emended description of the family Thermodesulfobiaceae.". Int. J. Syst. Evol. Microbiol. 68 (5): 1627-1632. May 2018. doi:. PMID 29595416.
- ↑ "Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the Hanford site, Washington state". Applied and Environmental Microbiology 70 (7): 4230–41. July 2004. doi:. PMID 15240306.
- ↑ "The uncultured microbial majority". Annual Review of Microbiology 57: 369–94. 2003. doi:. PMID 14527284.
- ↑ بئڪٽيريا : (Sindhianaسنڌيانا)
- ↑ Bacteria - Wikipedia
- ↑ "Valid publication of the names of forty-two phyla of prokaryotes". Int J Syst Evol Microbiol 71 (10): 5056. 2021. doi:. PMID 34694987.
- ↑ "Proposal for a new classification of a deep branching bacterial phylogenetic lineage: transfer of Coprothermobacter proteolyticus and Coprothermobacter platensis to Coprothermobacteraceae fam. nov., within Coprothermobacterales ord. nov., Coprothermobacteria classis nov. and Coprothermobacterota phyl. nov. and emended description of the family Thermodesulfobiaceae.". Int. J. Syst. Evol. Microbiol. 68 (5): 1627-1632. May 2018. doi:. PMID 29595416.