پاڪستان جي صنعتون

پاڪستان جي صنعتون (Industries of Pakistan) پاڪستان جو صنعتي شعبو (مالي سال 2021ع ۾) جي ڊي پي جو 28.11 سيڪڙو آهي. ان مان، پيداوار جو شعبو %12.52، معدني کاڻن جي کوٽائي %2.18، تعميراتي شعبو %2.05 ۽ بجلي ۽ گيس جي پيداوار جو شعبو %1.36 ٺاھي ٿو. پيداواري صنعت جي اڪثريت ٽيڪسٽائل جي پيداوار تي مشتمل آهي، ٽيڪسٽائل جو برآمدات ۾ 15.4 ارب آمريڪي ڊالر جو حصو آهي، جيڪا ڪل برآمدات جو 56 سيڪڙو آهي. ٻين صنعتي يونٽن ۾ جراحي جا آلات، ڪيميائي شيون ۽ هڪ اڀرندڙ گاڏين جي صنعت شامل آهن. پاڪستان جي غير منطم معيشت، ترقي يافته مزدور مارڪيٽ، تعليم يافته مزدورن جي وڌندڙ تعداد کي جذب ڪرڻ جي قابل ناهي، نتيجي ۾ تعليم يافته گريجوئٽ نوجوانن جي وچ ۾ بيروزگاري جي اعلي شرح آهي.^[1]

ھيٺ ۾ پاڪستان جي مکيه صنعتن جا نالا ڏنل آهن؛

ٽيڪسٽائل جي صنعت (Textile Industry)
سيمينٽ جي صنعت (Cement Industry)
ويجي ٽيبل آئل جي صنعت (Palm Oil Ind.)
يوريا ڀاڻ جي صنعت (Fertilizer)
کنڊ جي صنعت (Sugar Mills)
اسٽيل جي صنعت (Steel Industry)
شپ بريڪنگ (Ship Breaking)
مشينري (Machineries & Parts)
تمباکو جي صنعت (Tobacco)
ڪاغذ ۽ پيپر بورڊ انڊسٽري (Paper Industry)
ڪيميڪل جي صنعت (Chemical Industry)
فوڊ پروسيسنگ جي صنعت
دفاعي سامان جي صنعت
راند جي سامان جي صنعت
گاڏين جي صنعت
ڪاٽيج انڊسٽري (قالين سازي ۽ دستڪاري]

تاريخ

پاڪستان، جنهن ۾ 1947ع ۾ ورهاڱي وقت لڳ ڀڳ ڪو به وڏو صنعتي يونٽ نه هو، هاڻي ان جو صنعتي بنياد ڪافي وسيع آهي ۽ پيداواري شعبو مجموعي گھريلو پيداوار (GDP) جو 17 سيڪڙو حصو آهي. ڪپهه جي ڪپڙي جي پيداوار واحد سڀ کان اهم صنعت آهي، جيڪا وڏي پيماني تي صنعتي روزگار جو 19 سيڪڙو آهي. 1999-2000ع ۾ پاڪستان جي برآمدات جو 60 سيڪڙو مجموعي طور تي سوت، سوتي ڪپڙو، ٺهيل ڪپڙو، تيار ٿيل ڪپڙا ۽ نٽ وير شامل هئا. ٻيون اهم صنعتون سيمينٽ، سبزي جو تيل، ڀاڻ، کنڊ، اسٽيل، مشينري، تمباکو، ڪاغذ ۽ پيپر بورڊ، ڪيميڪل ۽ فوڊ پروسيسنگ آهن. حڪومت ڪوشش ڪري رهي آهي ته ملڪ جي صنعتي بنياد کي متنوع بڻائي ۽ برآمداتي صنعتن تي زور ڏنو وڃي. ننڍي پيماني ۽ ڪوٽيج صنعتون عددي لحاظ کان اهم آهن پر جي ڊي پي جو نسبتاً ننڍڙو حصو 6 سيڪڙو جي حساب سان. ننڍي پيماني جي صنعت ۾ اهي سهولتون شامل آهن، جيڪي 50 کان گهٽ مزدورن کي ڪم ڪن ٿيون، ۽ ڪاٽيج انڊسٽريز (صنعتي يونٽ جن ۾ مالڪ ڪم ڪري ٿو ۽ خاندان جي ميمبرن جي مدد ڪئي وڃي ٿي پر ڪو به ڪم ڪندڙ مزدور نه آهي). 1999 ۾، صنعتي پيداوار 3.9 سيڪڙو وڌي وئي.

1960ع واري ڏهاڪي جي وچ کان وٺي، صنعتي شعبي مجموعي گھريلو پيداوار (GDP) جو 19 کان 25 سيڪڙو پيدا ڪيو آهي، جيڪو 2004ع ۾ جي ڊي پي جو 28.5 سيڪڙو آهي. پيداوار ۽ تعمير جو صنعتي شعبي تي غلبو آهي، جيڪو جي ڊي پي جو لڳ ڀڳ 19 سيڪڙو آهي. 1980ع واري ڏهاڪي کان وٺي، ڪم ڪندڙ آباديءَ جو لڳ ڀڳ 17 کان 20 سيڪڙو صنعتي شعبي ۾ (25 سيڪڙو 2004ع ۾)، گهڻو ڪري پيداوار ۽ تعمير ۾ ڪم ڪري رهيو آهي. جيتوڻيڪ صنعتي بنياد آزاديءَ کان پوءِ متنوع ٿي چڪو آهي پر پيداوار جو بنياد گهڻو ڪري اج به ڪپهه ۽ کنڊ تي منحصر آهي.

ان ڪري پيداواري نتيجا خراب موسمي حالتن ۽ ڪپهه ۽ کنڊ جي بين الاقوامي قيمتن جي مٿان انحصار ڪن ٿا. 1980ع واري ڏهاڪي جي شروعات کان وٺي مختلف لبرلائيزيشن سڌارن تي عمل ڪيو ويو آهي پر ان ۾ وڏي ڪرپشن، خام مال جي بار بار کوٽ، خاص شعبن (جهڙوڪ شوگر ريفائننگ ۽ يارن اسپننگ) کي رعايتون ڏيڻ جو حڪومتي رجحان، ۽ ٽيڪس جو هڪ بوجھل ڍانچو ان ۾ رڪاوٽ بڻيل آهي ۽ غير رسمي معيشت جي ترقي کي فروغ ڏيڻ ۾ مدد ڪئي.^[2]

اندازو لڳايو ويو آهي ته عدم استحڪام جي ڪري پاڪستان پنهنجي مجموعي گھريلو پيداوار (GDP) جو 5 کان 6 سيڪڙو (تقريبن 6 ارب ڊالر) وڃائي ٿو. لاجسٽڪ رڪاوٽون اسان جي سامان جي پيداوار جي قيمت کي 30 سيڪڙو تائين وڌائي ٿو.^[3]

کاڻن جي کوٽائي ۽ ماربل جي صنعت

تيل، گيس ۽ ڪوئلو ڪڍڻ جي صنعت

پيداواري صنعتون

گاڏين جي صنعت

دفاعي صنعت

ٽيڪنالاجي

تعميراتي شعبو

بجلي، گئس ۽ پاڻي جي فراهمي

پڻ ڏسو