وزير اعظم
ھڪ وزير اعظم (Prime Minister)، اڪثر پارلياماني يا نيم صدارتي نظام ۾ ڪابينا جو سربراهه ۽ حڪومت جي انتظامي شاخ ۾ وزيرن جو اڳواڻ هوندو آهي. هڪ وزير اعظم رياست جو سربراه نه ھوندو آهي، بلڪه حڪومت جو سربراه، حڪومت جي جمهوري شڪل ۾ هڪ بادشاه يا صدر جي ماتحت انتظاميہ جي سربراهه طور ڪم ڪري ٿو.
حڪومت جي پارلياماني نظامن ۾ (پوءِ اهي آئيني بادشاهت هجن يا پارلياماني جمهوريتون)، وزير اعظم (يا ڪڏهن ڪڏهن هڪ جهڙي پوسٽ مختلف لقب سان، جهڙوڪ جرمني جو چانسلر) سڀ کان وڌيڪ طاقتور سياستدان ۽ رياست جو فعال اڳواڻ هوندو آهي. رياست جو سربراهه عام طور تي هڪ رسمي آفيسر هوندو آهي، جيتوڻيڪ اهي غير معمولي حالتن ۾ وزيراعظم کي جانچڻ لاءِ محفوظ اختيار استعمال ڪري سگھن ٿا. ڪجهه صدارتي نظامن جي تحت، جهڙوڪ ڏکڻ ڪوريا ۽ پيرو، وزيراعظم اڳواڻ يا ڪابينا جو سڀ کان سينئر ميمبر آهي، پر حڪومت جو سربراهه ناهي. جيئن ته، ڏکڻ ڪوريا ۾، وزير اعظم هڪ نائب صدر جي برابر آهي، جيڪو ٻيو ڪمانڊر آهي ۽ صدر جي غير موجودگي ۾ صدارت سنڀاليندو آهي. ڪيترن ئي نظامن ۾، وزيراعظم چونڊيندو آهي ۽ ڪابينا جي ٻين ميمبرن کي برطرف ڪري سگهي ٿو ۽ حڪومت جي اندر ميمبرن کي پوسٽون مختص ڪري ٿو. اڪثر نظامن ۾ وزير اعظم صدارتي ميمبر ۽ ڪابينا جو چيئرمين هوندو آهي. اقليت جي نظامن ۾، خاص طور تي نيم صدارتي نظامن ۾، هڪ وزيراعظم اهو سرڪاري آفیسر هوندو آهي جيڪو سول سروس کي منظم ڪرڻ ۽ رياست جي سربراهه جي هدايتن تي عمل ڪرڻ لاءِ مقرر ڪيو ويندو آهي.
اڄ، وزيراعظم اڪثر ڪري، پر هميشه نه، قانون ساز يا ان جي هيٺين ايوان جو ميمبر ھوندو آهي ۽ توقع ڪئي ويندي آهي ٻين وزيرن سان گڏ قانون سازي ذريعي بل جي منظوري کي يقيني بڻائي. ڪجهه بادشاهتن ۾ بادشاهي پارليامينٽ جي منظوري کان سواءِ ايگزيڪيوٽو اختيار (جنهن کي شاهي تعصب جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو) پڻ استعمال ڪري سگهي ٿو. حڪومت جي سربراه هجڻ سان گڏ، وزيراعظم هجڻ لاءِ شايد ٻين ڪردارن يا عهدن جي ضرورت پوي ٿي؛ برطانيه جو وزيراعظم، مثال طور، خزاني جو فرسٽ لارڊ ۽ سول سروس جو وزير پڻ آهي. ڪجهه حالتن ۾، وزير اعظم اضافي وزارتي پوسٽون سنڀالڻ جو انتخاب ڪري سگھن ٿا (مثال طور جڏهن پورٽ فوليو ان حڪومت جي مينڊيٽ لاءِ نازڪ هوندو آهي): ٻي عالمي جنگ دوران، ونسٽن چرچل پڻ دفاع جو وزير هو (جيتوڻيڪ ان وقت دفاع واري وزارت نه هئي). ٻيو مثال اسرائيل جي چوٿين حڪومت (2015-2019) آهي، جڏهن بنيامين نیتن ياهو هڪ نقطي تي وزيراعظم ۽ مواصلات، پرڏيهي معاملن، علائقائي تعاون، معيشت، دفاع ۽ گهرو وزير طور ڪم ڪيو.
اصطلاح
[سنواريو]اصطلاح "وزيراعظم" 177ھین صدي عيسويء جي ذريعن ۾ ڪارڊينل رچيليو جي حوالي سان تصديق ٿيل آهي، هن کي 1624ع ۾ فرانس جي شاهي ڪائونسل جي سربراهي لاء وزير اعظم نامزد ڪيو ويو. لقب سان گڏ استعمال ڪيو ويو "پرنسپل منسٽر دی استیت" (رياست جو وڏو وزير) وڌيڪ نوڪري جي وضاحت جي طور تي. 1661ع کان پوء، لوئس XIV ۽ سندس اولاد پنهنجي وزيرن مان هڪ کي ٻين کان وڌيڪ اهم هجڻ جي اجازت ڏيڻ کان انڪار ڪيو، تنهنڪري اصطلاح هاڻي استعمال ۾ نه هئي.
18هين صدي ۾ برطانيه ۾، پارليامينٽ جي ميمبرن سر رابرٽ والپول (جنهن جو سرڪاري لقب فرسٽ لارڊ آف دي ٽريزري هو) جي حوالي سان لقب کي بي عزتي سان استعمال ڪيو. 18هين صديءَ جي سڄي عرصي دوران، برطانيه فرانس سان هڪ ڊگهي تڪرار ۾ ملوث رهيو، وقتي طور تي سڄي جنگ ۾ ڦاٿل رهيو ۽ فرانس جي مطلق العنان بادشاهت جي ”ظالم“ جي ابتڙ، انگريزن پنهنجي ”آزاديءَ“ تي فخر محسوس ڪيو؛ تنهن ڪري، واضح طور تي رچيليو سان مقابلو ڪيو پيو وڃي والپول جي ڪا به تعريف نه هئي. وقت گذرڻ سان، جيتوڻيڪ، لقب معزز ٿيو ۽ 21ھین صدي عيسويء ۾ ائين ئي رهي ٿو. ==تاريخ:
عھدي جو جائزو
[سنواريو]بین الملڪي تقابلي تفصيل
[سنواريو]وزيراعظمن جي فهرست
[سنواريو]==پڻ ڏسو:
- موجوده وزيراعظمن جي فهرست
- چانسلر
- وڏو وزير
- گورنر
- حڪومت جو سربراهه
- رياست جو سربراهه
- صدر
- رياستن جي موجوده سربراهن جي فهرست