مداين صالح

پڻ ڏسو: List of World Heritage sites in Saudi Arabia

مداين صالح مَدَائِن صَالِح}}

الحجر یا مداين صالح
Alternative name	الحجر ٱلْحِجْر
جڳھہ	مدينہ صوبو، حجاز، سعودي عرب
مقانيت	26°47′30″N 37°57′10″E
قسم	Settlement
UNESCO World Heritage Site
سرڪاري نالو	Hegra Archaeological Site (Al-Hijr / Madâ’in Sâlih)
قسم	Cultural
معيار	ii, iii
عهدو	2008 (32nd session)
حوالا نمبر.	1293
Region	Arab states

مداين صالح (عربي: مَدَائِن صَالِح؛ حضرت صالح عليه السلام جی بستیون)، "الحجر" (قديم يوناني: Ἕγρα، انگریزي: Hegra) جي نالي سان به سڃاتو وڃي ٿو، هڪ آثار قديمه وارو ماڳ آهي جيڪو سعودي عرب جي حجاز جي علائقي ۾ مديني صوبي جي العلاء علائقي ۾ واقع آهي. باقي اڪثريت نبطين بادشاهت (پهرين صدي عيسوي) جي تاريخ آهي. اها سائٽ سلطنت جي ڏاکڻي ۽ ٻيو نمبر وڏو شهر پيٽرا (جديد اردن) کان پوءِ، ان جي گاديءَ جو هنڌ ھو. نبطین جي حڪمراني کان اڳ ۽ بعد ۾، ليحانین ۽ رومن جي قبضي جا نشان پڻ ملي سگھن ٿا.

آثار قديمه واري ماڳ هڪ خشڪ ماحول ۾ واقع آهي. خشڪ آبهوا، ماڳ کي ڇڏي وڃڻ کان پوءِ آباديءَ جو فقدان، ۽ علائقي جي باري ۾ رائج مقامي عقيدن سڀني کي الحجر جي حفاظت جي غير معمولي حالت جو سبب بڻيو آهي، جيڪو نبطين جي طرز زندگي جي هڪ وسيع تصوير مهيا ڪري ٿو. نبطي سلطنت جي ڏاکڻي حد کي نشانو بڻائڻ لاءِ، الحجر جي نخلستان جي زراعت ۽ موجود کوهه، ڏنل ماحول ۾ نبطین پاران ڪيل ضروري موافقت کي نمايان ڪن ٿا. ان جي واضح طور تي الڳ آبادي نبطي سلطنت جي وچ ۾ ٻيو نمبر وڏي آهي، جنهن کي اردن ۾ مشهور پيٽرا آثار قديمه وارو ماڳ مڪمل ڪري ٿو. واپار جي سنگم تي ماڳ جو مقام، گڏوگڏ مختلف ٻوليون، رسم الخط ۽ فني انداز ان جي يادگار مقبرن جي مٿان ظاهر ٿيل آهي، ان کي ٻين آثار قديمه جي ماڳن کان وڌيڪ الڳ ڪري ٿو.

سعودي عرب جي 4,000 آثار قديمه وارن ماڳن مان ان کي صحيح طور تي "موئن جي گاديءَ جو هنڌ" جو لقب مليو آهي. نبطي سلطنت جي ڏاکڻي حد کي نشانو بڻائڻ لاءِ، الحجر جي نخلستان جي زراعت ۽ موجود کوهه، ڏنل ماحول ۾ نبطین پاران ڪيل ضروري موافقت کي نمايان ڪن ٿا. ان جي واضح طور تي الڳ آبادي نبطي سلطنت جي وچ ۾ ٻيو نمبر وڏي آهي، جنهن کي اردن ۾ مشهور پيٽرا آثار قديمه وارو ماڳ مڪمل ڪري ٿو. واپار جي سنگم تي ماڳ جو مقام، گڏوگڏ مختلف ٻوليون، رسم الخط ۽ فني انداز ان جي يادگار مقبرن جي مٿان ظاهر ٿيل آهي، ان کي ٻين آثار قديمه جي ماڳن کان وڌيڪ الڳ ڪري ٿو. سعودي عرب جي 4,000 آثار قديمه وارن ماڳن مان ان کي صحيح طور تي "موئن جي گاديءَ جو هنڌ" جو لقب مليو آهي.

قرآن ثمودي قوم جي آباديءَ کي نبي صلي الله عليه وآله وسلم جي ڏينهن ۾، هڪ طرف نوح (ع) ۽ هود جي وچ ۾ ۽ ٻئي طرف ابراهيم (ع) ۽ موسي علیہ السلام جي وچ ۾ رکي ٿو. البت، آيتن جي ترتيب جي ذريعي هڪ قطعي تاريخي تواريخ حاصل نه ٿو ڪري سگهجي، ڇاڪاڻ ته قرآني سورتون (ڏسو سورت) مختلف مضمونن کي غير تاريخي ترتيب سان بيان ڪن ٿيون. قرآن جي مطابق، ثمود کي خدا جي طرفان سندن بت پرستيءَ جي سزا ڏني وئي، زلزلي ۽ بجليءَ جي ڌماڪن سان ماريو ويو. اهڙيء طرح، سائٽ هڪ عذاب واري جڳهه جي حيثيت سان شهرت حاصل ڪئي آهي.

سال 2008ع ۾، يونيسڪو مداين صالح کي قومي ماڳ طور اعلان ڪيو، سعودي عرب جي پهرين عالمي ورثي واري سائٽ بڻجي وئي. اهو ان جي چڱي طرح محفوظ ڪيل نبطي بادشاهت جي باقيات، جيڪو قديم آثارن کان وٺي، خاص طور تي 131 يادگار پٿر جي ڪٽ قبرن، انهن جي تفصيل سان آرائشي فیکید لاءِ چونڊيو ويو.

قرآن ۾ ذڪر

قرآن جي مطابق، الحجر جي ماڳ کي ثمود جي قبيلي طرفان آباد ڪيو ويو، جن "(پنهنجي لاء) محلات (پنهنجي) ميدانن مان ۽ جبلن، گھرن مان (ڪاري)". [قرآن 11: 61-69] [قرآن 15: 80-84]. قبيلو بت پرستيءَ ڏانهن مائل ٿي ويو، ۽ ظلم و ستم جو شڪار ٿي ويو. نبي صلي الله عليه وآله وسلم جن ڏانهن مدين صالح جي ماڳ جو نالو اڪثر منسوب ڪيو ويندو آهي، ثمودين کي توبه ڪرڻ لاء چيو. ثمود وارن ان خبرداريءَ کي نظرانداز ڪيو ۽ صالح کي حڪم ڏنو ته جبل جي پٺيءَ مان حامله ڏاچيءَ کي گهرايو. ۽ اهڙيءَ طرح هڪ حامله ڏاڙهيءَ کي جبل جي پٺيءَ مان ماڻهن ڏانهن موڪليو ويو، جيئن صالح جي خدائي مشن جو ثبوت. تنهن هوندي به، صرف هڪ اقليت سندس لفظن تي ڌيان ڏنو. ڪافرن ان مقدس اُٺ جي پرواهه ڪرڻ بجاءِ ان کي ماري ڇڏيو، جيئن کين چيو ويو هو، ۽ ان جو گابي واپس جبل ڏانهن ڀڄي ويا جتان اهو آيو هو. ثمودين کي سندن عذاب اچڻ کان ٽي ڏينهن اڳ ڏنو ويو، ڇاڪاڻ ته هنن ڪفر ڪيو ۽ ڊيڄاريندڙ کي نه مڃيو. صالح ۽ سندس توحيد پرست پيروڪار شهر ڇڏي ويا، پر ٻين کي خدا طرفان سزا ڏني وئي - انهن جا روح زلزلي ۽ بجليء جي ڌماڪن جي وچ ۾ پنهنجن بي جان جسمن کي ڇڏي ويا. رابرٽ جي هالينڊ تجويز ڪيو ته انهن جو نالو بعد ۾ ٻين نون گروهن طرفان اختيار ڪيو ويو جيڪي ثمود جي اصل ماڻهن جي گم ٿيڻ کان پوء مدين صالح جي علائقي ۾ آباد ٿيا. انهيءَ تجويز جي حمايت عبدالله بن عمر جي روايت ۽ ابن ڪثير جي تحليل سان به ٿئي ٿي، جنهن ۾ ٻڌايو ويو آهي ته ماڻهو ثمود جي علائقي کي ”حجر“ چوندا هئا، جڏهن ته مديني صالح واري علائقي کي ارض ثمود ”سرزمين“ ۽ بيت المقدس چوندا هئا. ثمود (ثمود جو گھر). تنهن ڪري ”ثمود“ جو اصطلاح مديني صالح ۾ رهندڙ گروهن، جهڙوڪ لحيانين ۽ نباطين تي لاڳو نه ڪيو ويو، بلڪه ان علائقي تي لاڳو ڪيو ويو، ۽ ڪلاسيڪي ذريعن موجب، ان ڳالهه تي اتفاق ڪيو ويو ته فقط باقي بچيل گروهه. ثمود جي اصل قوم بنو ثقيف جو قبيلو آهي جيڪو مڪي جي ڏکڻ ۾ طائف شهر ۾ آباد هو.