قلعه ڪهنه مسجد
 |
ھي مضمون وڪپيڊيا ايشيائي مھيني 2024ع جي حصي طور اماڻيو ويو ھيو يا ان کي وڌايو ويو ھيو. |
| قلعه ڪهنه مسجد (پرانا قلعي جي اندر) | |
|---|---|
 مسجد 2008 ۾ | |
  دهلي، انڊيا ۾ | |
| بنيادي ڄاڻ | |
| جاءِ | مرڪزي دهلي، دهلي |
| مقانيت | 28°36′36″N 77°14′42″E / 28.6100°N 77.2450°E |
| وابستگي | اسلام |
| ملڪ | انڊيا |
| تفصيل تعميرات | |
| قسم اڏاوت | انڊيا |
| قسم اڏاوت | اسلامي |
| تاريخ تعمير | 1541 |
| خصوصيتون | |
| ڊيگھ | 51 ميٽر (167 ft) |
| ويڪر | 13.5 ميٽر (44 ft) |
| اوچائي | 20 ميٽر (66 ft) |
| قبو | 1 |
| سامان | ڳاڙهو سنگ پٿر، سنگ مرمر |
قلعه ڪهنه مسجد (پراڻي قلعي جي مسجد) هڪ مسجد آهي جيڪا هندستان جي راڄڌاني دهلي ۾ پرانا قلعي (پراڻي قلعي) جي احاطي اندر واقع آهي.
شير شاهه سوري همايون کي شڪست ڏيئي پراڻي قلعي تي قبضو ڪيو. اتي، هن پنهنجي ذاتي استعمال لاءِ مسجد ٺاهي، جيڪا [1]”سندس شاهي خواهش جي علامت“ بڻجي وئي. اها مسجد 1541ع ۾ تعمير ڪئي وئي.[1]
ھنڌ
[سنواريو]هيءَ مسجد شير شاهه سوري جي قلعي، پراڻو قلعي اندر واقع آهي، جيڪو دهلي فتح ڪرڻ کان پوءِ سندس قلعو بڻجي ويو. هي قلعي ۾ موجود شير منڊل (جنهن کي همايون جي لئبرريءَ جي نالي سان منسوب ڪيو وڃي ٿو) ڀرسان اڏاوتن مان هڪ آهي.[2] قلعو دهلي زو جي ويجهو واقع آهي.[3]
تاريخ
[سنواريو]مسجد جي تاريخ همعصر مورخن جي مختلف بيانن مان ورتل آهي. تاريخ شير شاهي،[4] جيڪا عباس سرواڻي جي لکيل آهي، چوي ٿي ته شير شاهه سوري 1540ع ۾ ”سونا، لاجورد“ ۽ ٻين قيمتي پٿرن مان مسجد ٺاهي. چيو وڃي ٿو ته هن مسجد تعمير ڪئي ته جيئن شهر جي حيثيت کي ”وڏي شهر“ [5]جي حيثيت بحال ڪري[6]. مورخ ايم سي جوشي دليل ڏئي ٿو ته جيتوڻيڪ شير شاهه مسجد مڪمل ڪئي، پر اصل ۾ اها ”ڊزائن“ هئي ۽ ان جي تعمير همايون[4] شروع ڪئي هئي. جوشي جو خيال آهي ته شير شاهه مسجد جو مٿيون حصو تعمير ڪرايو جنهن ۾ گنبد به شامل هو. ٻاهرئين ڀت جي سنگ مرمر جا ڪم سندس پٽ اڪبر ڏانهن منسوب ٿي سگهن ٿا، ڇاڪاڻ ته جاميٽري ڪم سندس دور جا آهن نه اڪبر کان اڳ واري دور جا. اڌ گنبد جو استعمال، نمايان محراب ”هڪ مضبوط مغل اتحاد“[4] جي نمائندگي ڪري ٿو. همايون کي ليوان ۽ محراب ۾ ”پيتر دورا“ جو تعارف ڪرايو وڃي ٿو.[7]
خاصيتون
[سنواريو]
مسجد افغاني انداز ۾ هڪ اجتماعي مسجد جي تعمير ڪئي وئي آهي[8]. اهو 'پنج بي مسجد' جي تعميراتي روايت جي علامت آهي، هڪ تصور جيڪو سيد ۽ لودي خاندان جي دور ۾ ترقي ڪئي وئي هئي. مسجد ۾ ڪا به لکت نه آهي.[4] ان جي ڊيگهه ۽ ويڪر 51 ميٽر (167 فوٽ) ۽ 13.5 ميٽر (44 فوٽ) آهي. ان جي اوچائي 20 ميٽر (66 فوٽ) آهي (جنهن ۾ گنبد به شامل آهي).[9] مسجد ”بنيادي معمار“ جي تعمير ڪئي وئي هئي پٿر جي مٽيءَ سان ”چونا مارٽر سان بند ٿيل“. تعميراتي عمل ۾ کوارٽزائٽ، سنگ مرمر ۽ ڳاڙهي پٿر جا ٽڪر پڻ استعمال ڪيا ويا. اندروني ريڪٽيليئر هال بعد ۾ پنج محرابن سان ورهايل آهي. ٻاهرئين پاسي ۾ محرابن جو ساڳيو تعداد شامل آهي.[9] مرڪزي محراب 'هڪ محراب واري وقفي ۾' دٻجي ويو آهي جيڪو هڪ مستطيل اڳئين حصي ۾ موجود آهي جنهن کي ليوان سڏيو ويندو آهي. مسجد اصل ۾ سنگ مرمر مان تعمير ڪرڻ جو ارادو ڪيو ويو هو، پر جيئن ته ان جي فراهمي ختم ٿي وئي، ڳاڙهي پٿر کي استعمال ڪرڻو پيو.[10]
ليوان مان گنبد اڀري ٿو، جيڪو لودي انداز ۾ ٺهيل آهي، جنهن جي چوڌاري ننڍڙا مينار آهن، جن کي گلدستاس (گلن جا گلدستا) سڏين ٿا. مرڪزي خليج تي گنبد جي چوٽيءَ تي قلاش جي ڇت آهي. وينٽيليشن لاءِ ”ڊرم“ ۾ ”ڪيترائي کليل“ پڻ آهن ۽ پيچيده ٽائل ڪم سان سجايا ويا آهن. مسجد جي اندرئين حصي ۾ پنج محراب آهن، هر هڪ خليج ۾، ٻاهرئين پاسن جي برابر آهي. محراب، متبادل ڳاڙهي ۽ هلڪي رنگ جي پٿرن سان، جونپور[11] جي اٽالا مسجد سان ملندڙ جلندڙ آهن. فليٽ گنبد ”پين الٽيميٽ بيز“ تي موجود آهن. پڇاڙيءَ واري بيز شڪل ۾ طويل هوندي آهي پر پڇاڙيءَ وارا ٽڪرا چورس هوندا آهن. آخري خليج ۾ ٻه اڌ محراب آهن، جيڪي ”پسمانده محرابن جي ڪنڊن“ مان نڪرندا آهن، جنهن جي نتيجي ۾ هڪ ڪراس ريب جي ترتيب سان ڦهليل ٽي خلا پيدا ٿين ٿا. وچ واري جاءِ تي هڪ ٿلهو گنبد آهي، جڏهن ته اڀرندي ۽ الهندي آرڪيڊن ۾ نيم گنبد آهن، جن کي ”نم-گمبڊ“ سڏيو وڃي ٿو، جيڪي ”لڪيل محرابن“ تي رکيل آهن.[9]
ٻه آڪٽاگونل برج پوئين ڀت جي پڇاڙيءَ ۾ جڙيل آهن[9]، ”جيڪي فعلي ۽ ساختي پڻ آهن“. عمارت ۾، تغلق فن تعمير جي ياد ڏياريندڙ شيون (اوريل ونڊوز، سج جي ڇانو، تنگ برج سان آرائشي بریکٹ) مليا آهن[9]. ديوارون مسدس تارن جي نقشن سان سينگاريل آهن جن ۾ رنگين جاميٽري نمونا آهن. ديوارون خطاطيءَ[8] سان ڀريل آهن. مسجد کي ٻه اندروني ڏاڪڻيون آهن جن جي پڇاڙيءَ ۾ واقع آهي. اهي ڇت ۽ برج تائين پهچڻ لاءِ استعمال ٿيندا هئا.[11] ان ۾ اتر ۽ ڏکڻ طرف خانگي دروازا به هئا جيڪي هن وقت بند آهن.[9] مسجد ۾ ”دروازو بند ٿيل محراب“ پڻ آهي، جيڪو علاؤالدين خلجي جي دور حڪومت ۾ عام رهيو.[12]
گيلري
[سنواريو]
حوالا
[سنواريو]- ↑ 1.0 1.1 D'Ayala & Fodde 2008290.
- ↑ Yasin 198873.
- ↑ "Purana Quila". Delhi Tourism. حاصل ڪيل 19 April 2015.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 D'Ayala & Fodde 2008292.
- ↑ Tracy 2000274.
- ↑ Sarwani 158046.
- ↑ D'Ayala & Fodde 2008294.
- ↑ 8.0 8.1 Tracy 2000275.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 D'Ayala & Fodde 2008291.
- ↑ Subodh Kapur. The Indian Encyclopaedia, Volume 1. Genesis Publishing Pvt Ltd. p. 5862. ISBN 9788177552577.
- ↑ 11.0 11.1 D'Ayala & Fodde 2008293.
- ↑ Asher & Talbot 2006121.