مواد ڏانھن هلو

فضل احمد خان

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان


خان صاحب کي 1997ع ۾ سيد غوث علي شاهه پاران داني گولڊ ميڊل ڏنو ويو.

فضل احمد خان (1910-2009)[1] هڪ مشهور پاڪستاني آرڪيالاجسٽ هو[2][3] جنهن 1958ع کان 1970ع تائين ڊپارٽمينٽ آف آرڪيالاجي اينڊ ميوزيم (DOAM)[4][5] جي ڊائريڪٽر جنرل طور خدمتون سرانجام ڏنيون.[6] هو معزز آرڪيالوجسٽ مورٽيمر ويلر جو شاگرد هو.[7][8]

شروعاتي زندگي

[سنواريو]

خان 1 آڪٽوبر 1910ع تي راولپنڊي، برطانوي هندستان ۾ پيدا ٿيو. سندس والد، حسن علي خان، هڪ ممتاز طبي پروفيسر ۽ ڪنگ ايڊورڊ ميڊيڪل ڪاليج جي پهرين گريجوئيشن مان هڪ هو. حسن علي خان انگريزن جي دور ۾ مختلف هنڌن تي خدمتون سرانجام ڏنيون، جن ۾ پهرين عالمي جنگ دوران بغداد به شامل آهي، کيس ”پهريون عالمي جنگ جو تمغا“ جو لقب مليو. خان جي ماءُ نواب بيگم هئي.[9]

ڪيريئر

[سنواريو]

خان شروعاتي تعليم پنجاب ۾ حاصل ڪئي، ان کان پوءِ علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي مان تاريخ ۽ جاگرافي ۾ ايم اي جون ڊگريون بالترتيب 1935 ۽ 1938 ۾ حاصل ڪيون. خان آڪٽوبر 1938ع ۾ آرڪيالاجيڪل سروي آف انڊيا ۾ هڪ فيلڊ اسڪالر جي طور تي تحقيق ۽ کوٽائي لاءِ شامل ٿيو. 1943ع ۾ کيس آرڪيالاجيڪل ميوزيم موهن جو دڙو جو نگران مقرر ڪيو ويو.[10] 1947ع ۾ ڀارت جي حڪومت کيس بيجنگ يونيورسٽي ۾ ٽن سالن لاءِ چيني آرڪيالاجي پڙهڻ لاءِ اسڪالرشپ ڏني، بعد ۾ حڪومت پاڪستان کيس 1951ع ۾ انگلينڊ ۾ اعليٰ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ اسڪالرشپ ڏني، جتي هن رڪارڊ وقت ۾ پي ايڇ ڊي مڪمل ڪئي. لنڊن يونيورسٽيءَ جي انسٽيٽيوٽ آف آرڪيالاجي ۾ ميڪس مالوان ۽ وي گورڊن چائلڊ جي نگرانيءَ ۾ ٻن سالن ۽ چئن مهينن جي. سندس ڊاڪٽريٽ جو مقالو، ”سنڌو ماٿري جي تهذيبن جو آثار قديمه جو مطالعو ۽ ايران جي ابتدائي ثقافتن سان سندن تعلق،“ هن شعبي ۾ پنهنجي مهارت جو مظاهرو ڪيو.[9][11]

واپس اچڻ کان پوءِ، خان کي ايڪسپلوريشن اينڊ ايڪسائيزيشن برانچ جو سپرنٽينڊنٽ مقرر ڪيو ويو، جيڪو سنڌ ۾ عرب آثار قديمه واري ماڳ بنڀور ۽ اوڀر پاڪستان (هاڻي بنگلاديش) ۾ ٻڌ ڌرم جي آثار قديمه واري ماڳ مين متي تي آثار قديمه جي کوٽائي ڪري رهيو هو. اپريل 1958ع ۾ هو آرڪيالاجي ڊپارٽمينٽ آف آرڪيالاجي، پاڪستان جو ڊائريڪٽر ٿيو، جتان 30 سيپٽمبر 1970ع تي رٽائرمينٽ تائين خدمتون سرانجام ڏيندو رهيو. رٽائرمينٽ کان پوءِ، هن ڪيترن ئي سالن تائين نيشنل ميوزيم ڪراچي جي نوادرات حاصل ڪرڻ واري ڪميٽيءَ جي صدارت ڪئي. 1970ع کان 1977ع تائين ڪراچي يونيورسٽي ۾ آرڪيالاجي جو پروفيسر رهيو. 1974 ۾، خان بحرين، ڪويت، قطر ۽ گڏيل عرب امارات ۾ يونيسڪو لاءِ صلاحڪار طور ڪم ڪيو.[9]

ُوفات

[سنواريو]

2009ع ۾ 90 سالن جي ڄمار ۾ PECHS ڪالوني، ڪراچي ۾ وفات ڪيائين.[9]

قابل ذڪر تعاون

[سنواريو]

خان جو ڪم 25 سالن کان مٿي رهيو، جنهن ۾ سنڌو ماٿري جي تهذيبن جي تقابلي مطالعي تي ڌيان ڏنو ويو. هن هندو، ٻڌ ۽ مسلم دورن جي آثار قديمه جي مسئلن کي به ڳولهيو. سندس قابل ذڪر کوٽائي ۾ شامل آهن: [11]

  • ڪوٽ ڌيجي (1955-1957): هن قلعي بند شهر کي کوٽايو، جيڪو سنڌو ماٿريءَ جي تهذيب جي دور جو آهي. [12] [13]
  • ڀنڀور (1957-1965)، FA خان پاران ڪيل کوٽائي اسلام کان اڳ واري ۽ اسلامي آباديءَ جا اهم اڏاوتي ۽ آثار قديمه جا آثار ظاهر ڪيا. [14] [15]
  • مينامٽي (1962-1963): خان مينامتي ( اوڀر پاڪستان ) ۾ وسيع کوٽائي جي اڳواڻي ڪئي، ڪيترن ئي ٻڌ ڌرم جي ويھارن ، مندرن ، ۽ ٻين اڏاوتن کي دريافت ڪيو جيڪو 7-10 صدي عيسوي جي تاريخن ۾ آھي. [16]

اوارڊ ۽ اعزاز

[سنواريو]

خان کي ڪيترائي اعزاز مليا، جن ۾ تمغا پاڪستان (1961)،[11] ستاره امتياز (1965)، فرانس جو اعليٰ ترين اعزاز، ۽ اٽلي جو اعليٰ اعزاز (1982) شامل آهن. کيس پاڪستان سوسائٽي آف آرڪيالاجي، آرڪائيوز اينڊ ميوزيم پاران 31 جولاءِ 1997ع تي 1996ع ۾ داني گولڊ ميڊل سان نوازيو ويو. وومين يونيورسٽي لاهور جي لائبريري سندس نالي تي رکيل آهي.[17]

حوالا

[سنواريو]
  1. ↑ حسن, خورشيد (2009). "ايف اي خان (1910-2009)". East and West (IsMEO) 59 (1–4): 393. https://books.google.com/books?id=GDpOAQAAIAAJ&q=F.+A.+Khan+(1910-2009). 
  2. ↑ "ڊاڪٽر ایف اي خان یادگار شمارو" (sd ۾). جرنل آف آرڪيو هسٽاريڪل اسٽڊيز (قديم سماجن جو آثار قديمه جو مطالعو (ASAS)) 1 (2). نومبر-ڊسمبر 2020. https://www.aasaar.org/wp-content/uploads/2021/01/AASAAR2online.pdf. 
  3. ↑ جعفري, عقيل عباس (17 جون 2021). "بنبھور: قدیم شہر 'دیبل' اور سرزمین پاکستان کی پہلی مسجد کے آثار" (sd ۾). بي بي سي نيوز اردو. https://www.bbc.com/urdu/pakistan-57500717. 
  4. ↑ "تاريخ ۾ زندگيءَ جو ساهه کڻڻ: نئون سوات ميوزيم". 10 نومبر 2013. https://www.dawn.com/news/1055399. 
  5. ↑ Quraishī, Muḥammad Aslam. "Barr-i ṣag̲h̲īr kā ḍrāmā: Tārīk̲h̲, afkār, aur intiqād" (ٻولي ۾ Urdu). 
  6. ↑ Badshah, Sardar; Saeed, Tahir (2019). "Origin of Archaeological Research Activities in Pakistan". Pakistan Heritage 11: 55. https://ph.hu.edu.pk/public/uploads/vol-11/49-58.pdf. 
  7. ↑ Anjum, Faraz. Hussain, Mahboob. ed. Pakistan @ 75: History, Politics, Culture. Lahore: Department of History and Pakistan Studies, University of the Punjab. pp. 45. 
  8. ↑ Possehl, Gregory L. (1999). Indus Age: The Beginnings. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-3417-6. https://books.google.com/books?id=AUkLAQAAMAAJ&q=f.+a.+khan+1950+mohenjo+daro. 
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 "ڈاکٹر ایف اے خان یادگاری شمارہ" (ur ۾). Journal of Archaeohistorical Studies (Archaeological Study of Ancient Societies (ASAS)) 1 (2). November–December 2020. https://www.aasaar.org/wp-content/uploads/2021/01/AASAAR2online.pdf. 
  10. ↑ Azad, Mukhtar (16 April 2013). "سندھو کی داسی" (ur-PK ۾). Dawn News. https://www.dawnnews.tv/news/82844. 
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 Khan, F. A. "Archaeology in Pakistan" (PDF). Expedition Magazine. شمارو. 3. صفحو. 11. 
  12. ↑ Dales, George F.; Kenoyer, Jonathan Mark; Alcock, Leslie (29 January 1986). Excavations at Mohenjo Daro, Pakistan: The Pottery, with an Account of the Pottery from the 195 Excavations of Sir Mortimer Wheeler. UPenn Museum of Archaeology. ISBN 978-0-934718-52-3. https://books.google.com/books?id=4iew_THp8foC&dq=F.+A.+Khan+mohenjo+daro&pg=PA7. 
  13. ↑ Wheatley, Paul. The Origins and Character of the Ancient Chinese City, Volume 2: The Chinese City in Comparative Perspective. Transaction Publishers. ISBN 978-0-202-36769-9. https://books.google.com/books?id=Lb7jyuLpd0YC&dq=F.+A.+Khan+mohenjo+daro&pg=PA233. 
  14. ↑ Manassero, Niccolò; Fiorani Piacentini, Valeria (2014). "The Site of Banbhore (Sindh-Pakistan)". The Silk Road 12: 82. https://edspace.american.edu/silkroadjournal/wp-content/uploads/sites/984/2017/09/Manassero_SR12_2014_pp82_88.pdf. 
  15. ↑ Jafari, Aqeel Abbas (17 June 2021). "بنبھور: قدیم شہر 'دیبل' اور سرزمین پاکستان کی پہلی مسجد کے آثار" (ur ۾). BBC News اردو. https://www.bbc.com/urdu/pakistan-57500717. Jafari, Aqeel Abbas (17 June 2021). "بنبھور: قدیم شہر 'دیبل' اور سرزمین پاکستان کی پہلی مسجد کے آثار" [Banbhore: The ruins of the ancient city of Debal and the first mosque in the land of Pakistan]. BBC News اردو (in Urdu).
  16. ↑ "ڈاکٹر ایف اے خان یادگاری شمارہ" (ur ۾). Journal of Archaeohistorical Studies (Archaeological Study of Ancient Societies (ASAS)) 1 (2). November–December 2020. https://www.aasaar.org/wp-content/uploads/2021/01/AASAAR2online.pdf. "ڈاکٹر ایف اے خان یادگاری شمارہ" [Dr. F. A. Khan Memorial Issue] (PDF). Journal of Archaeohistorical Studies (in Urdu). 1 (2). Archaeological Study of Ancient Societies (ASAS). November–December 2020.
  17. ↑ "ڈاکٹر ایف اے خان یادگاری شمارہ" (sd ۾). Journal of Archaeohistorical Studies (قديم سماجن جو آثار قديمه جو مطالعو (ASAS)) 1 (2). November–December 2020. https://www.aasaar.org/wp-content/uploads/2021/01/AASAAR2online.pdf. 
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=فضل_احمد_خان&oldid=297400" تان ورتل