مواد ڏانھن هلو

سرون

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
ڪچيون سرون بٺي۾ پڪائجڻ کان اڳ اس تي سڪائجن پيون

سِر (Brick) يا سِرون اڏاوت ۾ ڪم ايندڙ بنيادي آھي. ھڪ ھڪ سر ملائي ڀتيون ٺھنديون آھن ۽ پوءِ عمارت جڙندي آھي. سر کي ھڪ ٻئي سان ملائڻ لاءِ گاري، سيمنٽ ۽ ٻين مسالن جو استعمال ڪيو ويندو آھي. ڀتين، فرشن، بورچيخانن ۽ غسلن لاءِ الڳ الڳ قسم جون سرون ھونديون آھن.

ھڪ سر

تعميراتي ڪم لاءِ سرن جو جائزو

[سنواريو]

بٺي جون پڪل سرون چڱيءَ طرح چونڊي انھن جي معيار مطابق ورڇ ڪري سٿيون ھڻي رکڻ گھرجن، ڇاڪاڻ تہ انھن جي معيار مطابق سرن کي ٽن درجن ۾ ورھايو وڃي ٿو، جھڙوڪ: فرسٽ ڪلاس يا پھريون درجو، سيڪنڊ ڪلاس يا ٻيو درجو، ۽ ٿرڊ ڪلاس يا ٽيون درجو.

بلڊنگس ڊپارٽمينٽ جي تشخيص (Specification) جي مطابق ھڪ معياري سر جي سائيز 9"x4 3/8" x2 11/16" يعني ٿولھ 2 11/16" انچ، ويڪر 4 3/8 انچ ۽ ڊيگھ 9 انچ ھئڻ گھرجي، جيئن ھر ستين قطار يا تھن جي اوچائي ٻہ فٽ بيھي، انجنيئر ڪمن لاءِ دراصل 3 انچن جي ٿولھ واري سر بھتر آھي جيئن ڪم ۾ استعمال ٿيڻ بعد جوڙن جو تعداد گھٽجي وڃي. اريگيشن يعني آبپاشيءَ جي ڪمن لاءِ 10 انچن جي ڊيگھ واري سر جو استعمال فائديمند آھي ۽ انھيءَ صورت ۾ سر جي ماپ 10"x4 7/8"x3" ھئڻ گھرجي..[1]

سرن جا قسم

[سنواريو]

1. پھرئين درجي جون سرون: ھن قسم جون سرون چڱيءَ طرح پڪل، ڪلر کان پاڪ، ھڪ جھڙي ۽ ھڪ ڪري سائيز ۾، سٺي رنگ جون، سنئيون سڌيون (Regular)، صحيح طرح عمودي يعني صحيح گونيا ۾، بغير سوراخن جي ۽ ڏارن ۽ ڦوٽ کان پاڪ ھئڻ گھرجن. اھڙي قسم جي سرن کي ننھن سان نٿو کرچي سگھجي، انھيءَ قسم جي ٻن سرن کي کڻي پاڻ ۾ ھڪ ٻئي سان ٽڪرائبو تھ ھڪ ڌاتوءَ جھڙو آواز ايندو. اھڙي قسم جي سر کي اگر ھڪ ڪلاڪ تائين پاڻيءَ ۾ ٻوڙي ٻاھر ڪڍبو تہ وڌ ۾ وڌ پنھنجي تور جو ڇھون حصو (1/6) پاڻي چھندي. اھڙي قسم جي سر جي دٻاءُ جي قوت برٽش اسپيسيفڪيشن 1257 (B.S. 1257) مطابق گھٽ ۾ گھٽ 1500 psl ھئڻ گھرجي

2. ٻئي درجي جون سرون: ھن قسم جي سرن کي پڻ چڱيءَ طرح بٺي اندر پڪل يا ٿورو زياده پڪل ھئڻ گھرجي ۽ فرسٽ ڪلاس سرن وانگر ھڪ ٻئي سان ٽڪرائڻ سان ڌاتوءَ جھڙو آواز نڪرڻ گھرجي. ھن درجي جي سرن ۾ فرسٽ ڪلاس جي سرن جي ڀيٽ ۾، سائيز، صورت ۽ رنگ ۾ معمولي فرق ھئڻ گھرجي، پر اھو بھ نھ ھئڻ گھرجي جو استعمال بعد اوساريءَ جا بار يا ردا بيڊولا ۽ گھٽ وڌ ٿي بيھن. اھڙين سرن ۾ معمولي ڇوڏا ۽ ڦوٽ (Slight chips and flaws) ڀلي ھجن پر ڪلر، چن ۽ ڪنڪر جي ڳنڍن ۽ ڳوڙھن کان پاڪ ھئڻ گھرجن. ھن قسم جي سر کي اگر پاڻيءَ اندر ھڪ ڪلاڪ تائين ٻوڙبو تھ پنھنجي وزن جو چوٿون حصو پاڻي چھندي.

3: ٽئين درجي جون سرون: ھن قسم جون سرون درجہ اول ۽ درجہ دوئم وانگر چڱيءَ طرح پڪل نہ ھونديون آھن، پر ڪجھھ ڀيليون ھونديون آھن. اھڙي قسم جي سرن جي شڪل ۽ ڊؤل اھڙو بہ اڻ برابر نہ ھئڻ گھرجي جو استعمال بعد ھڪ جھڙا سنوان ردا لڳائڻ ۾ تڪليف ۽ مسالي جو وڌيڪ استعمال ٿئي. ھن قسم جي سرن جو استعمال سرڪاري ڪمن ۾ گھٽ يا بنھ نہ جھڙو ٿيندو آھي.

4. :ڪرڙيون سرون' (Over burnt or Jhama Bricks): ھن قسم جون سرون تمام گھڻو پڪل (Over Burnt) ھونديون آھن ۽ ايترو تھ بگڙيل ھونديون آھن جو اوساريءَ ۾ انھن جو استعمال ناڪاره ھوندو آھي. البتھ انھن کي ڀڃي روڙيءَ طور استعمال ڪري سگھجي ٿو. ازنسواءِ پرائيويٽ ڪمن ۾ خاص ڪري سم واري ھنڌ بنياد ۾ زمين جي سطح کان ھيٺ ھن قسم جي سرن کي گھڙي اوساريءَ طور ڪم آڻي سگھجي ٿو.

5. ڪچيون سرون (Sundried Bricks): ھن قسم جون سرون بہ بلڪل درجہء اول سرن وانگر ڪلر کان پاڪ، چڱيءَ طرح واريءَ جي تھ سان ڪالب ۾ ٺھيل صحيح سائيز ۽ شڪل واريون ۽ ڊولائتيون ھئڻ گھرجن. استعمال کان اڳ انھيءَ ڳالھ جي پڪ ڪئي وڃي تہ ھي سرون اس ۾ چڱيءَ طرح سڪل آھن. سڪڻ بعد ھن قسم جي سر کي اگر سڌي سنئين زمين تي چئن فوٽن جي اوچائيءَ تان ڪيرائجي تھ ٻن ٽڪرن کان وڌيڪ ٽڪرن ۾ نھ ڀڄڻ کپي. سڪڻ بعد ھن قسم جي سرن ۾ ڦوٽ ۽ ڏار پيدا ٿين تہ اھڙن سرن کي رد ڪرڻ گھرجي.

6. گلن واريون سرون (Tiles): ھي عام طور تي ڇتين ۽ فرشن ۾ استعمال ٿينديون آھن. ھنن جو معيار بھ فرسٽ ڪلاس سرن جھڙو ھئڻ گھرجي. سرن جي ٽائيلن جون مختلف ماپون ھيٺ ڏجن ٿيون

  • درجہ اول ڇتين لاءِ (For First Class Roofing): 12²x6²x1 1/4²
  • درجھ دوئم ڇتين ۽ فرشن لاءِ (For Second Class Roofing or Flooring)

12²x6²2²

  • صرف فرشن لاءِ (For Flooring) 94 1/2²x2²

7. پٿر (Stone): اوساريءَ لاءِ پٿر سخت، ڳرو ۽ ھڪ ئي رنگ جو ھئڻ گھرجي. عمارتي پٿر اھڙو ھئڻ گھرجي جو پاڻي گھٽ ۾ گھٽ چوسي ۽ موسمي اثرن جھڙوڪ سرديءَ ۽ گرميءَ جو مقابلو ڪري سگھي. انھيءَ ۾ ڏار يا سوراخ نھ ھئڻ گھرجن، اھڙي پٿر کي ڀڃبو تھ ان جا ذرا ذرا الڳ نھ ٿيندا ۽ مٽي يا چورو نھ نڪرندو. سٺي پٿر کي جيڪڏھن چاقوءَ سان کرڙبو تہ ان تي نشان نہ پوندا. سٺي پٿر کي پاڻيءَ ۾ 24 ڪلاڪ ٻوڙبو تھ پنھنجي وزن کان 5 سيڪڙو کان وڌيڪ پاڻي نھ چھندو. اوساريءَ لاءِ پٿر 5 انچ ويڪرو ۽ 18 انچ ڊگھو ھئڻ گھرجي..[1]

حوالا

[سنواريو]
  1. 1.0 1.1 ڪتاب: عمارت سازي ؛ ليکڪ: ضياءين انصاري؛ ايڊيشن:1990؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ، ڄامشورو