بينڪاڪ

بينڪاڪ Bangkok กรุงเทพมหานคร ڪرونگ ٿيپ مهاناکون
راڄڌاني ۽ خاص انتظامي علائقو
مٿان کان، گھڙي وار: سي لوم–ساٿون ضلعو (ڪاروباري ضلعو)، دي وشال سوئنگ (تمام وڏي پِينگهَہ)، سوڀ يادگار (فتح جي يادگار)، راما-8 پُل، واٽ-ارون ۽ دي گرينڊ پيلس
Flag Seal
بينڪاڪ جي لوڪيشن ٿائيلينڊ جي نقشي ۾
جاگرافي بيهڪ: 13°45′09″N 100°29′39″E
ملڪ	ٿائي لينڊ
ٿائيلينڊ جو ريجن	سينٽرل ٿائيلينڊ ريجن
بنياد پيو	لڳ ڀڳ پندرنهين صدي
بنياد وجھيو	راجا راما پهريون
راڄڌاني طور قائم ٿيو	اپريل 21، 1782ع
ٻيهر-جُڙيو	ڊسمبر 13، 1972ع
انتظامي ادارو	بينڪاڪ ميٽروپوليٽن انتظاميه
Government
• Type	خاص انتظامي علائقي جي حڪومت
• گورنر	ڇاڊڇارٽ ستيپنٽ
• آبادي (شهر)	9,034,000 (2021ع اندازو)
Area
• شهر	1,569 ڪ.م2 (606 ميل2)
• Metro	7,762 ڪ.م2 (2,997 ميل2)

بينڪاڪ (Bangkok) ٿائي لينڊ جي راڄڌاني ۽ سڀ کان وڏي آباديءَ وارو شهر آهي. هي ٿائي ٻولي ۾ ڪرونگ ٿيپ مهاناکون يا فقط ڪرونگ ٿيپ جي نالي سان سُڃاتو ويندو آهي. مرڪزي ٿائلينڊ ۾ چائو ڦرايا درياء ڊيلٽا ۾ شهر جي پکيڙ 1،568.7 چورس ڪلوميٽرَ (605.7 چورس ميل) آهي ۽ ان جي آبادي 80 لک کان مٿي يا ڪُلَ مُلڪي آباديءَ منجهان 12.6 سيڪڙو آهي. سال 2010ع جي مردم شماري مطابق بنڪاڪ ميٽروپوليٽن ريجن ۾ چوڏهن ملين کان وَڌيڪ ماڻهو (22.2 سيڪڙو) رهن ٿا، جنهن سان بينڪاڪ ملڪ جو سڀ کان وڏو شهر بڻيل آهي، هي شهر ٿائيلينڊ جي ٻين شهري مرڪزن جي ڀيٽ ۾ قومي معيشت ۽ مقدار ٻنهين جي لحاظ کان نمايان طور اهميت رکي ٿو.

بينڪاڪ 15هين صدي ۾ ايوٿيا بادشاهت دوران پنهنجيون پاڙيون هڪ ننڍڙي واپاري پوسٽ طور کوڙيون، جيڪي نيٺ اڳتي وَڌيون. سال1768ع ۾ ٿونبوري ۽ 1782ع ۾ رتناڪسن ٻن راڄڌانين جي گاديءَ جو هنڌ بڻجي ويو. سيام، جيڪو پوءِ 19هين صدي جي آخر ۾ ٿائلينڊ نالو سان تبديل ڪيو ويو، ڇاڪاڻ ته ملڪ کي اولهه جي دٻاءُ کي مُنهن ڏسڻو پيو، بينڪاڪ سيام جي جديد ڪاري (ماڊرنائزيشن) جو مرڪز هيو. هي شهر 20هين صديءَ ۾ ٿائلينڊ جي سياسي جدوجهد جو مرڪز هيو، تنهنڪري ان شهر ۾ انيڪ فوجي بغاوتون، اٽڪل بازيون ۽ ڪيترائي هلڙ هنگاما ٿيا ۽ ملڪ منجهان خودمختيار بادشاهت جو انتُ آندو ويو ۽ آئيني حڪمراني جو بنياد وِڌو ويو. هي شهر 1960ع کان 1980ع جي ڏهاڪن دوران ڦڙتيءَ سان اڳتي وَڌيو ۽ هاڻي ٿائيلينڊ جي سياست، معيشت، تعليم، ميڊيا ۽ جديد سماج تي نمايان اثر وجهي ٿو.

1980ع ۽ 1990ع جي ڏهاڪن ۾ ايشين سِيڙَپَ جي تيزيءَ سبب ڪيتريون ئي ملٽي نيشنل ڪارپوريشنون بئنڪاڪ ۾ پنهنجيون علائقائي صدر دفتر ڳولها ڪرڻ تي مجبور ٿيون. هي شهر هاڻي ناڻي (finance) ۽ ڪاروبار جي هڪ علائقائي طاقت آهي. هي شهر اچ وڃ (Transport) ۽ صحت جي سَارَسنڀال جي لاءِ هڪ عالمي مرڪز آهي ۽ آرٽس، ٺٺ ٺاه (رواج، فيشن) ۽ وِندُرَ جو تفريحي مرڪز طور اڀريو آهي. هي شهر پنهنجي اسٽريٽ لائف ۽ ثقافتي نشانن سان گڏوگڏ شهر جي ڳاڙهي بازارن ۽ ريڊ لائٽس ضلعن جي لاءِ پڻ سُڃاتو ويندو آهي. "واٽ ارون" ۽ "واٽ ڦو اِسٽينڊ" (اڏو) سميت گرينڊ پيلئس ۽ ٻڌمت جا مندرَ ٻيا سياحتي ماڳ جهڙوڪ کوسان روڊ ۽ پيٽپونگ جي رات واري زندگي (نائٽ لائف) منظرن جي ڀيٽ ڏسڻ وٽان آهن. بينڪاڪ دنيا جي اعليٰ سياحتي ماڳن منجهان هڪ آهي ۽ انکي انيڪ عالمي درجابندي ۾ مستقل طور دنيا جو سڀ کان وَڌيڪ گُهمَڻ وارو شهر جو نالو ڏنو ويو آهي.

بينڪاڪ جي تيز رفتار ترقيءَ سان گڏوگڏ شهري رِٿابندي (اربن پلاننگ) ۾ پڻ گهٽتائي ٿي، جنهن جي نتيجي ۾ شهر جو هڪ بي ڊولو اَڏاوتي منظر ۽ اَڻَپُورو انفراسٽرڪچر جو نتيجو نڪتو آهي. هڪ ڪشادو ايڪسپريس وي نيٽ ورڪ، نجي ڪار جي گهڻي استعمال سان گڏوگڏ، اَڻَپُوري سڙڪ جي نيٽ ورڪ سبب، ڊگهو جهونو ۽ جڏو گھماؤ ڦيراءَ جي سبب ٽريفڪ اچ وڃ ۾ ڏکيائي پيش اچي ٿي، جنهنڪري 1990ع جي ڏهاڪي ۾ هوا جي شديد گدلاڻ ٿي هُئي. مسئلي جي حل ڪرڻ جي ڪوشش ۾، شهر ٻيهر عوامي ٽريفڪ کي مُنهن ڏنو. قومي حڪومت ۽ بينڪاڪ ميٽروپوليٽن انتظاميا جي انتظام هيٺ يا رٿابند وَڌيڪ نظامن سميت هاڻي پنج تيز ٽرانزٽ لائنز ڪم ۾ لڳل آهن.

تاريخ

سترنهين صدي جو نقشو ۾ سائمن ڊي لا لوبر کان ڊو رویومي ڊي سيام ڏيکاريل آهن

بينڪاڪ جي تاريخ گهٽ ۾ گهٽ 15هين صدي جي شروعات واري آهي، جڏهن هي ايوٿيا (Ayutthaya) جي حڪمراني ۾ چاو ڦرايا ندي جي اولهندي ڪناري تي هڪ ڳوٺ هُيو. ندي جي واٽ تي، پنهنجي اسٽريٽجڪ حيثيت جي ڪري، ان ڳوٺ جي اهميت ۾ لاڳاتار وَاڌارو ٿيندو رهيو. بينڪاڪ شروع ۾ چاو ڦرايا ندي جي ٻنهن پاسي ڪوٽن سان لڳو لڳ ٻاهرين ڪسٽم چوڪي جو ڪم ڏيندو هيو ۽ ڪوٽن سان گھيريل هيو، جتان کان سال 1688ع ۾، جڏهن فرانس جي فوجن کي "سيام" (ٿائيلينڊ جو اڳيون نالو) کان بي دخل ڪيو ويو، سال 1767ع ۾ برما جي "ايوٿيا سلطنت" جي زوال کانپوءِ، ٿاڪسن (پڳدار) هن شهر ۾ پنهنجي راڄڌاني قائم ڪيا، جيڪا ٿونبوري رياست جو اڏو بڻجي ويو. سال 1782ع ۾، بادشاهه، ڦوٿايوٿڦاچلوڪ (راما پهريون) ٿاڪسن راڄ ختم ڪيو ۽ راڄڌاني "رتناٿاڪسن ٻيٽ" جي اڀرندي ڪناري تي منتقل ڪري ڇڏيائين، اهڙِي طرح "رتناٿاڪسن بادشاهت" جو قيام عمل ۾ آيو. شهر جو بيهر بنياد 21 اپريل، 1782ع تي رکيو ويو جِنکي موجوده شهر جي بڻياد رکڻ جي تاريخ سمجهيو ويندو آهي.

بينڪاڪ جي معيشت، ڍيري ڍيري بين الاقوامي واپار جي ذريعي پکڙجي وئي. پهريان چين ۽ پوءِ يورپي واپاري اڻويهه صدي جي شروع ۾ واپسي ڪيا. راڄڌاني جي حيثيت سان، بينڪاڪ "سيام جي جديدڪاري" (modernisation) جو مرڪز هيو ۽ هنڪري اڻويهه صدي جي آخر ۾ شهر، يورپي طاقتن جي دٻاءُ کي مُنهه ڏنو. راما چوٿون، راجا مونگڪوٽ (68-1851) ۽ راما پنجون، چولا لونگڪورن (1910-1868) جي دور ۾ شهر ۾ ٻاڦ واري انجڻ، ڇڀائي گهرن، ريلوي آمد ۽ رفت ۽ عام واهپو واري سهولتن جو بڻيادي ڍانچو متعارف ڪرايو ويو، انهيءَ ريت باقائدي تعليم ۽ صحت جي سَارَسَنڀال پڻ ٿي. جڏهن سال 1932ع ۾ خودمختيار بادشاهت جو انتُ آڻيو، بينڪاڪ فوج ۽ سياسي اشرافيا جي وچ ۾ اختيارن جي ڪشمڪش جو مرڪز بڻجي ويو.

برطانوي سفارتڪار، جان ڪرافورڊ جي آفس کان 1822ع ۾ نظر ايندڙ بينڪاڪ جو هڪ نقش (engraving)

ٻئي مھاڀاري جنگ ۾ ٿائيلينڊ جو جاپان ۽ محوري طاقتن سان گڏ ناتو هجڻ جي ڪري، اتحادي فوجون بينڪاڪ کي بمباري جو نشانو بڻايو، پر آمريڪي مالي سهائتا (US-Aid) ۽ حڪومتي پٺڀرائي هيٺ سرمائيڪاري جي نتيجي ۾ جنگ کانپوءِ جي دور ۾، شهر جي ترقي ۾ تيزيءَ سان واڌارو ٿيو. آمريڪي ملٽري جي R&O جو ٺڪاڻو ھجڻ ڪري، شهر جي سير سپاٽي (Tourism) جي صنعت ترقي ڪئي ۽ گڏوگڏ هن کي اوڀر ايشيا ۾ جنسي تفريح جي هڪ وڏي ٺڪاڻي طور قائم ڪيو. اڻ-برابري واري شهري ترقي ۽ آمدني جي ڪارڻ، آبادي وڏي پيماني تي ٻهراڙي علائقن کان بنڪاڪ ڏانهن لڏپلاڻ ڪئي. ان جي آبادي 1960ع جي ڏهاڪي ۾ ارڙهن لک کان وَڌي ٽيهه لک ٿي وئي.

سال 1973ع ۾ ويٽنام کان آمريڪي فوج جي واپسي کانپوءِ، جاپان جا ڪاروباري ادارا سرمائيڪاري ۾ سرواڻَ جي حيثيت سان سيڙپ سنڀالي ۽ دساور مال جي صنعتن جي واڌاري جي نتيجي ۾ بينڪاڪ ۾ مالياتي منڊيء (Financial Market) ۾ واڌارو ٿيو. هِن شهر جو تيزيءَ سان اڀار 1980ع ۽ 1990ع جي ڏهاڪن تائين جاري رهيو. پر سال 1997ع جي "ايشيائي مالي گهوٽالي" جي سبب شهر جي معيشت مشڪن جو شڪار ٿي وئي ۽ انيڪ عوامي ۽ سماجي مسئلا سامُهون اچي ويا، جنهن ۾ شهر جي شديد ٽريفڪ جامَ کان بڻيادي ڍانچي تي دٻاءُ پوندو رهيو. سال 1973ع ۽ 1976ع ۾ شاگرد تحريڪون، سال 1992ع ۾ فوج مخالف مظاهرا ۽ سال 2008ع کان حڪومت مخالف مظاهرا، ملڪ جي سياسي لھه وڇڙ ۾ شهر جي ڪردار کي ظاهر ڪرڻ ٿا.

شهر جي انتظام کي پهريون ڀيرو 1906ع ۾ بادشاهه چولالونگ ڪورن پاران، مونٿون ڪرونگ ٿيپ ڦرا مها ناکون (มณฑลกรุงเทพพระมหานคร) کي قومي ذيلي تقسيم جي طور تي قائم ڪرڻ سان، باضابطه بڻايو ويو. سال 1915ع ۾ مونٿون کي ڪيترن ئي صوبن ۾ ورهايو ويو، جنهن جون انتظامي حدون وڌيڪ تبديل ٿي ويون آهن. شهر، پنهنجي موجوده شڪل ۾، سال 1972ع ۾، چاو ڦرايا ندي جي اوڀرين ڪناري تي، ڦرا ناکون ۽ اولهائندي ڪناري تي، ٿونبوري صوبن جي ميلاپ کانپوءِ، بينڪاڪ ميٽروپوليٽن ايڊمنسٽريشن (BMA) جي قيام سان ٺاهيو ويو.

سال 1862ع ۾ "واٽ ارون ٽيمپل" کان بينڪاڪ شهر جو پئنوراما ڏيک. کاٻي طرف شاھي محل "گرانڊ پئليس" آهي.

جاگرافي

شهر جو ڏيکُ

چاو فرايا درياهه جو نظارو جڏهن اهو بنگ کو لايم ۽ کولونگ سان ضلعن وٽان گُذري ٿو

دوسيت ڊسٽرڪٽ ۾ رائل پلازا بادشاهہ چوللانگ ڪارن جي يورپ ڏانهن گُهمڻ وڃڻ کان متاثر ٿيل.

بينڪاڪ جي ٽئين ڊگهي عمارت، سکوموميت علائقي بائيوڪ ٽاور ٻيون وٽان سامونڊري اونچائي کان مٿي ظاهر ٿئي ٿي.

رتچادامري جا اسڪاءِ اسڪريپرز ۽ سکومويت، رات ۾ سي لوم - ساٿون ڪاروباري ضلعي کان لومفيني پارڪ جي پار ڏسي سگهجي ٿو.

سيرسپاٽو (ٽوئرزم)

Among Bangkok's well-known sights
گريند محل گريند محل  دي وشال سوئنگ دي وشال سوئنگ  واٽ ارون واٽ ارون

عالمي لاڳاپا

سال 2009ع ۾ بينڪاڪ موسمياتي تبديلي ڪانفرنس دوران گڏيل قومن جي عمارت جي سامهون احتجاج ڪندڙ.s in front of the United Nations Building during the 2009 Bangkok Climate Change Conference. Bangkok is home to several UN offices.

شهر جي باضابطه IR کي BMA منظم ڪيو ويندو آهي.

city's formal international relations are managed by the International Affairs Division of the BMA. Its missions include partnering with other major cities through sister city or friendship agreements, participation and membership in international organizations, and pursuing cooperative activities with the many foreign diplomatic missions based in the city.

بين الاقوامي شرڪت

بينڪاڪ ڪاڪ ڪيترن ئي بين الاقوامي تنظيمن ۽ علائقائي شهري حڪومتي نيٽ ورڪن جو ميمبر آهي. * ايشين نيٽ آف ميجر سٽيز 21. * جاپان جي اڳواڻي ۾ ايشيائي-پئسفڪ سٽي سمٽ. * C40 سٽيز ڪلائيميٽ ليڊرشپ گروپ. * ESCAP-اسپانسر ٿيل CITYNET. * جاپان جي ڪائونسل آف لوڪل اٿارٽيز فار IR. * مين لينڊ ڏکڻ اوڀر ايشيا جي دل ۾ ۽ ايشيا جي ٽرانسپورٽ جي مرڪزن مان هڪ جي حيثيت سان. بينڪاڪ ڪيترن ئي بين الاقوامي ۽ علائقائي تنظيمن جو گهر آهي. ٻين جي وچ ۾. بينڪاڪ ESCAP جي سيڪريٽريٽ جي سيٽ آهي. * FAO جي A-P علائقائي آفيسون * بين الاقوامي سول ايوي ايشن تنظيم. * ILO * بين الاقوامي تنظيم لڏپلاڻ لاءِ (IOM). * بين الاقوامي ٽيليڪام يونين. * يو اين ايڇ سي آر * يونيسيف *

is a member of several international organizations and regional city government networks, including the Asian Network of Major Cities 21, the Japan-led Asian-Pacific City Summit, the C40 Cities Climate Leadership Group, the ESCAP-sponsored Regional Network of Local Authorities for Management of Human Settlements in Asia and Pacific (CITYNET), Japan's Council of Local Authorities for International Relations, the World Association of the Major Metropolises and Local Governments for Sustainability, among others.

With its location at the heart of mainland Southeast Asia and as one of Asia's hubs of transportation, Bangkok is home to many international and regional organizations. Among others, Bangkok is the seat of the Secretariat of the UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP), as well as the Asia-Pacific regional offices of the Food and Agricultural Organization (FAO), the International Civil Aviation Organization (ICAO), the International Labour Organization (ILO), the International Organization for Migration (IOM), the International Telecommunication Union (ITU), the UN High Commission for Refugees (UNHCR), and the UN Children's Fund (UNICEF).

ڀينر ۽ دوست شهر

شهر جيڪا بينڪاڪ جا پيڻ شهر آهن يا دوستي جا معاهدا ڪيا آهن:

• آستانه، قزاقستان
• الان باتر، منگوليا
• انقره، ترڪي
• ايچي پريفيڪچر، جاپان
• بوڊاپيسٽ، هنگري
• برسبين، آسٽريليا
• بيجنگ، چين
• بوسان، ڏکڻ ڪوريا
• پيهنوم پين، ڪمبوڊيا
• پورٽو، پرتگال
• تهران، ايران
• جڪارتا، انڊونيشيا
• تيانجن، چين
• چونگنگ، چين
• چينگڊو، چين
• چاؤزو، چين
• ڊاليان، چين
• ڊائيگو، ڏکڻ ڪوريا
• سيئول، ڏکڻ ڪوريا
• سينٽ پيٽرسبرگ، روس
• شئنڊونگ، چين
• شنگھائي، چين
• شينزين، چين
• فوڪوڪا پريفيڪچر، جاپان
• گوانگزو، چين
• لزبن، پرتگال
• لوزان، سوئٽزرلينڊ
• منيلا، فلپائن
• ماسڪو، روس
• ويانچان، لائوس
• ووهان، چين
• واشنگٽن ڊي سي، آمريڪا
• هنوئي، ويٽنام
• هو چي منھ شهر، ويٽنام

شهرن سان سهڪار

• Aichi Prefecture, Japan (2012)
• Ankara, Turkey (2012)
• Astana, Kazakhstan (2004)
• Beijing, China (1993)
• Brisbane, Australia (1997)
• Budapest, Hungary (1997)
• Busan, South Korea (2011)
• Chaozhou, China (2005)
• Chengdu, China (2017)
• Chongqing, China (2011)
• Daegu, South Korea (2017)
• Dalian, China (2016)
• Fukuoka Prefecture, Japan (2006)
• George Town, Malaysia (2012)
• Guangzhou, China (2009)
• Hanoi, Vietnam (2004)
• Ho Chi Minh City, Vietnam (2015)
• Huế, Vietnam (2016)
• Jakarta, Indonesia (2002)
• Lausanne, Switzerland (2009)
• Lisbon, Portugal (2016)
• Manila, Philippines (1997)
• Moscow, Russia (1997)
• Porto, Portugal (2016)
• Phnom Penh, Cambodia (2013)
• Saint Petersburg, Russia (1997)
• Seoul, South Korea (2006)
• Shandong, China (2013)
• Shanghai, China (2012)
• Shenzhen, China (2015)
• Tehran, Iran (2012)
• Tianjin, China (2012)
• Ulaanbaatar, Mongolia (2017)
• Vientiane, Laos (2004)
• Washington, D.C., United States (1962, 2002)
• Wuhan, China (2013)

ببلوگرافي

• Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2005). A History of Thailand. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-01647-6. https://archive.org/details/historyofthailan00bake. 
• Hamilton, Annette (2000). "Wonderful, Terrible: Everyday Life in Bangkok". in Bridge, Gary; Vatson, Sophie. A Companion to the City. Blackwell Publishing. pp. 460–471. ISBN 978-0-631-23578-1. 
• Naudin, Thierry, ed (2010). The State of Asian Cities 2010/11. United Nations Human Settlements Programme. ISBN 978-92-1-132274-3. http://www.unescap.org/esd/apuf-5/documents/sacr.pdf. Retrieved 25 September 2012. 
• Office of the National Economic and Social Development Board (NESDB) (August 2012) (ZIP/PDF). Gross Regional and Provincial Product chain volume measures 1995–2010 edition. Office of the National Economic and Social Development Board. http://www.nesdb.go.th/Portals/0/eco_datas/account/gpp/2010/All%20GPP%20Book%202010p.zip. Retrieved 25 September 2012. 
• Thavisin, Nathanon; Semson, Pongsak; Padhanarath, Kriengpol, eds (2006). Your Key to Bangkok. Bangkok: International Affairs Division, Bangkok Metropolitan Administration. ISBN 978-974-9565-72-8. http://office.bangkok.go.th/iad/eng/viewpage.php?page_id=17. 
• Traffic and Transportation Department (2011). สถิติจราจร ปี 2553 (Traffic statistics, 2010). Traffic and Transportation Department, Bangkok Metropolitan Administration. http://bhs.doh.go.th/files/accident/53/report_accident53.pdf. Retrieved 19 September 2018. 

وڌيڪ پڙهو

• Ünaldi, Serhat (May 2016). Working Towards the Monarchy; The Politics of Space in Downtown Bangkok (Hardcover ed.). University of Hawaii Press. ISBN 9780824855727. https://uhpress.hawaii.edu/title/working-towards-the-monarchy-the-politics-of-space-in-downtown-bangkok/. Retrieved 31 May 2019. 
• Van Beek, Steve (2018). News from the 90s; Bangkok 1890–1899. Bangkok: ปิยวีร์ รื่นจินดา. ISBN 9786169317104. https://www.asiabooks.com/news-from-the-90s-bangkok-1890-1899-225724.html. Retrieved 2018-11-24. 

ٻاهِريان ڳنڍڻا

• Bangkok Metropolitan Administration official website
• bangkoktourist.com – Official travel guide by the BMA Culture, Sports and Tourism Department
• Tourism Authority of Thailand (Bangkok)