پونيال وادي

گلگت بلتستان جا ضلعا: پنيال ضلع غذر جو ڏاکڻي ڀاڱو آهي.

پنيال وادي (Punial Valley) پاڪستان جي گلگت بلتستان جي ضلعي غذر ۾ واقع آهي، جتي هر سال لکين سياح اچن ٿا. پنيال هڪ جبل واري وادي آهي جيڪا اٽڪل 5000 کان 9000 فوٽن جي بلندي تي واقع آهي. هتي جو موسم خوشگوار ۽ ماٹھو مهمان نواز آهن. پنيال جي ايراضي اٽڪل 35,900 چورس ڪلوميٽر (13,900 چورس ميل) آهي.

پنيال وادي جا ڳوٺ

گلاپور (پنيال جو دروازو)، شير قلعو، دلنتي، هموچل، گوهر آباد (گُٽمس)، جپڪو، گِچ، داس جاپوڪي، شنگل (پونيال جو مرڪز)، ٿنگداس، گلمتي، ببر، گرونجور، گاهڪچ بالا، گاهڪچ پائن (پويا آي؛ ملئي، جنهن جو ترجمو مدر آف پنيال ۾ ٿئي ٿو)، سلپي، داماس، عيشي، گولو داس، هاتون، هيس، هيم، برگل، فماني ۽ گوهر آباد، گِچ ۽ ٿنگداس خاص طور تي وڏي شنگل جو حصو آهن.

تاريخ

پنيال لفظ شينا ٻوليءَ مان ورتل آهي. ان جا ٻه مطلب آهن: ”زرخيز زمين“ ۽ ”ميوي جو ٻج“. پنيال جو تعلق گلگت ايجنسي جي پاڙيسري علائقن سان آهي. ماضی جي لحاظ کان ماڻهن جو تعلق آرين ”مزدزم“ (آتش پرست) سان هو، جنهن علائقي ۾ شينا ٻولي داخل ٿي هئي. علائقي پونيال ۾ هندو آباد هئا. دردستان کان پوءِ گلگت بلتستان ۾ هند-آرين نالي هڪ عظيم تهذيب قائم ٿي. پونيال جي سڄي آبادي ٻڌ ڌرم ٿي وئي. پونيالي راڳن جي ماضيءَ تي قبضي کان اڳ ۾ قبائلي سردارن جو سرشتو هو. ڪن حاڪمن پنيال تي راڄ ڪيو جھڙو ڦاٽو ۽ ٻيا مختلف قبيلن جا سردار. ان کان اڳ چترال جي برش خاندان هن علائقي تي حڪومت ڪئي ۽ اها هڪ الڳ آزاد رياست بڻجي وئي. ڪٽور خاندان جو پهريون مهتر صفات بهادر هو ۽ گاهڪچ کي راڄڌاني مقرر ڪيو. بيارچي کان هوپر تائين ۽ برگل تائين پنيال ڍڪيل علائقو.

راجا نصير الدين پنيال

راجا نصير الدين عرف جان عالم عيسى بهادر جو پوٽو ۽ پونيال ۾ ڪٽور خاندان جو آخري حڪمران هو. جان عالم پنيال جي ماڻهن پاران آمرانه راڄ خلاف ٽن مان ٻه بغاوتون ڪيون. پهرين بغاوت 1895ع ۾ ٿي، جنهن جي نتيجي ۾ 1898ع ۾ پنيال جو پهريون آئين (دستور العمل) راج پاران جاري ڪيو ويو. ٻي بغاوت جان عالم جي پيءُ (راجا انور خان) حڪمران پاڻ ئي ڪئي هئي ته هو پنهنجي ڪزن خان بهادر کي 1936ع ۾ پهرئين دستور العمل ۾ ڏنل مراعات کان محروم ڪري، انهيءَ بغاوت جي نتيجي ۾ پهرئين دستور ۾ ترميمون ڪري. سال 1951ع ۾ ٽئين بغاوت جي شروعات سيدن (پير ڪرم علي شاهه جي والد ۽ چاچي) ڪئي. ان بغاوت کي وقتي طور تي دٻايو ويو، پر اها تحريڪ ۾ تبديل ٿي وئي ۽ ٻين علائقن جهڙوڪ نگر تائين پکڙجي وئي ۽ نتيجي ۾ 1971ع ۾ ڀٽو صاحب پنهنجي ملڪ گير سڌارن جي حصي طور پراڻن رياستن کي ختم ڪري آمريت جو خاتمو ڪيو.