پاڪستان ۾ بجلي جو شعبو
پاڪستان ۾ بجلي جي پيداوار، منتقلي ۽ ورهائي ٻه عمودي طور تي ضم ٿيل پبلڪ سيڪٽر ڪمپنين دريعي ڪي ويندي آهي، پهرين هڪ واٽر اينڊ پاور ڊولپمينٽ اٿارٽي (WAPDA) آهي، جيڪي هائيڊرو اليڪٽرڪ جي پيداوار ۽ صارفين کي ان جي فراهمي جي ذميوار آهي. ٻي مربوط ڪمپني، پاڪستان اليڪٽرڪ پاور ڪمپني(PEPCO) آهي، جن جي تحت بجلي جي تقسيم ڪندڙ ڪمپنيون (DISCOS) آهن. هن وقت 12 ڊسٽريبيوشن ڪمپنيون آهن ۽ هڪ نيشنل ٽرانسميشن اينڊ ڊسپيچ ڪمپني (NTDC) جيڪي سڀ سرڪاري شعبي ۾ آهن سواءِ ڪراچي اليڪٽرڪ (K-Electric) کان سواءِ ڪراچي شهر ۽ ان جي ڀرپاسي وارن علائقن ۾. اٽڪل 42 آزاد بجلي جي پيدا ڪندڙ (IPPs) آهن جيڪي پاڪستان ۾ بجلي جي پيداوار ۾ اهم ڪردار ادا ڪن ٿيون.
سال 2016ع تائين سراسري طور تي، پاڪستان جي 80 سيڪڙو کان وڌيڪ آبادي کي بجليءَ تائين رسائي هئي.[1] سال 2022ع ۾ پاڪستان ۾ درآمد ٿيل ايل اين جي جي گھٽتائي جي پٺيان، ملڪ اشارو ڪيو ته اھو پنھنجي ڪول پاور پلانٽس کي چوگني ڪندو، جيڪي مقامي ڪوئلي کي استعمال ڪن ٿا.[2] رپئي جي تيزيء سان گهٽتائي ڪاروباري اعتماد کي گهٽائي ڇڏيو آهي. بجلي، گيس، پيٽرول ۽ ڊيزل جي قيمتن ۾ مسلسل اضافو پڻ اهم ڪردار ادا ڪري رهيا آهن، جن جي سبب مهانگائي وڌي رهي آهي ۽ نتيجي ۾ صنعتي پيداوار ۾ گهٽتائي ٿي رهي آهي.[3]
تاريخ[سنواريو]
پاڪستان جو بجلي جو شعبو ترقي پذير مارڪيٽ آهي. ڪيترن سالن تائين ملڪ ۾ بجلي جي طلب جي مقابلي ۾ سپلاءِ ۾ توازن رکڻ وارو معاملو گهڻي حد تائين حل طلب معاملو ئي رهيو. ملڪ کي بجلي جي فراهمي جي ذميوار نيٽ ورڪ کي سڌارڻ ۾ اهم چئلينجن کي منهن ڏيڻو پيو. بجلي پيدا ڪندڙ ملڪي ۽ غير ملڪي سيڙپڪارن لاءِ واپسيءَ ۾ برابري جي طلب ڪري رهيا هئا ته اهو ظاهر ڪري ٿو ته اهو هڪ اهم مسئلو آهي بجلي جي پيداوار ۾ اضافو جي نگراني ۾ جڏهن ملڪ وڌندڙ قلت کي منهن ڏئي رهيو هو. ٻين مسئلن ۾ ڪارڪردگي جي کوٽ، توانائي جي وڌندڙ مطالبن ۽ سياسي عدم استحڪام شامل آهن. صوبائي ۽ وفاقي ادارا، جيڪي سڀ کان وڏو صارف آهن، اڪثر پنهنجا بل ادا نٿا ڪن. هڪ نقطي تي، فوسل ايندھن تي وڌيڪ انحصار جي ڪري، بجلي جي پيداوار 50 سيڪڙو تائين گهٽجي وئي هئي. ملڪ سال 2007ع ۾ بجلي جي بدترين بحران جو شڪار ٿيو جڏهن پيداوار 6000 ميگا واٽ تائين گهٽجي وئي ۽ وڏي پئماني تي بجلي بند ٿي وئي. پاڪستان ۾ سال 2016ع کان اڳ لوڊشيڊنگ ۽ بجلي جو بليڪ آئوٽ سخت ٿي چڪو هو. مسٽر نقيب ۽ مسٽر محسن چيو ته اقتصادي سروي 2020-2021 اهو ظاهر ڪري ٿو ته پاڪستان جي بجلي پيدا ڪرڻ جي نصب ڪيل گنجائش جولاء 2020ع تائين 37,261 ميگاواٽ تائين وڌي وئي آهي جيڪا جون 2013ع ۾ 22,812 ميگاواٽ هئي، جيڪا 64 سيڪڙو جي واڌ ڏيکاري ٿي.
نصب ٿيل گنجائش[سنواريو]
پاڪستان اڪنامڪ سروي 2021-2022 جي مطابق، سال 2022ع ۾ نصب ٿيل بجلي جي پيداوار جي صلاحيت 41,557 ميگاواٽ تائين پهچي وئي. رهائشي ۽ صنعتي ملڪيتن مان اچڻ واري وڌ ۾ وڌ ڪل طلب تقريبن 31,000 ميگاواٽ آهي، جڏهن ته ٽرانسميشن ۽ تقسيم جي گنجائش لڳ ڀڳ 22,000 ميگاواٽ تي بيٺل آهي. ان جي نتيجي ۾ اٽڪل 9,000 ميگاواٽ جو خسارو ٿئي ٿو جڏهن گهرج وڌي وڃي ٿي. اها اضافي 9,000 ميگاواٽ گهربل آهي، جيتوڻيڪ ملڪ جي تمام گهڻي طلب 41,557 ميگاواٽ جي نصب ٿيل گنجائش کان تمام گهٽ هجڻ باوجود منتقل نه ٿي سگهي. پاڪستان ۾ نيشنل ٽرانسميشن اينڊ ڊسپيچ ڪمپني (NTDC) ڊبل سرڪٽ ٽرانسميشن لائين تي تعمير مڪمل ڪري ورتي آهي، جيڪا پولان کان گوادر تائين 29 ڪلوميٽرن تائين پکڙيل آهي. هي نئون انفراسٽرڪچر وزيراعظم ۽ توانائي واري وفاقي وزير جي هدايتن تي عمل ۾ آندو ويو آهي. هن ٽرانسميشن لائين جي اضافي سان ايران مان 100 ميگاواٽ اضافي بجلي درآمد ڪرڻ جي اجازت ملندي، جنهن جي نتيجي ۾ گوادر ۽ مڪران ڊويزن جي رهواسين لاءِ بجليءَ جي ڀروسي ۾ اضافو ٿيندو ۽ بجلي جي لوڊشيڊنگ ۾ گهٽتائي ايندي.
بجلي جا خدشا[سنواريو]
پاڪستان جي سمورن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ بجلي بند ٿيڻ عام ڳالهه آهي. ڳوٺاڻن ۽ ڏورانهن علائقن ۾ حالتون خراب آهن. ڪجهه هنڌن تي ڏينهن ۾ 5 ڪلاڪن تائين بجلي ناهي. ڪجهه ڳوٺاڻن يا ڏورانهن علائقن ۾ اڃا تائين ٽرانسميشن لائينن جي کوٽ سبب بجلي نه آهي. پاڪستان ۾ وڌندڙ آبادي ۽ زندگي جي معيار ۾ بتدريج اڀرڻ سبب بجلي جي طلب هر وقت بلند ٿي وئي آهي. پاڪستان ۾ انجنيئرنگ جي خرابين يا ٽرانسفارمرز ۾ ڌماڪن جي ڪري وڏا بليڪ آئوٽ پڻ ٿين ٿا. اهي بليڪ آئوٽ وڏن علائقن تي اثرانداز ٿي سگهن ٿا ۽ مسئلا حل ٿيڻ تائين ڪيترن ئي ڏينهن تائين رهندا. سڄي ملڪ ۾ بجلي جي ورڇ جو بنيادي ڍانچو به پراڻو ۽ غير معياري آهي. ان ڪري پاڪستان اڃا تائين بجلي جي پريشاني، بجلي جي کوٽ ۽ لوڊشيڊنگ کي منهن ڏئي رهيو آهي. حڪومت بجلي جي پيداوار وڌائڻ، بجلي جي ڊسٽري بيوشن انفراسٽرڪچر کي اپ گريڊ ڪرڻ، ٽرانسميشن لاسز کي گهٽائڻ، بجلي جي لوڊشيڊنگ ختم ڪرڻ ۽ مستقبل ۾ بجلي سستي ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي.
بجلي جي پيداوار[سنواريو]
بجلي: ڪل نصب ڪيل گنجائش (مالي سال: 2021-2022): 41,557 ميگا واٽ.
| ذريعو | نصب ٿيل گنجائش
(ميگا واٽ) |
ڪل ۾ حصيداري (%) |
|---|---|---|
| فوسل فيول (مجموعي) | 24,688 | 59.4% |
| قدرتي گيس | 13,423 | 32.3% |
| فرنس آئل | 5,943 | 14.3% |
| ڪوئلو | 5,319 | 12.8% |
| غير فوسل فيول (ڪُل) | 16,872 | 40.6% |
| هائيڊرو اليڪٽرڪ | 10,264 | 24.7% |
| ائٽمي | 3,657 | 8.8% |
| واءُ | 1,995 | 4.8% |
| شمسي | 0,667 | 1.4% |
| بگاس | 0,374 | 0.9% |
| ڪل انسٽال ٿيل گنجائش | 41,557 | 100% |
بجلي جو استعمال[سنواريو]
==گورننس ۽ شعبي جي اصلاح: ==قدرتي ۽ انساني پيدا ٿيل آفتن جا اثر: ==پڻ ڏسو:
حوالا[سنواريو]
- ↑ "Electricity access". Our World in Data. حاصل ڪيل 2 November 2020.
- ↑ Peshimam, Gibran Naiyyar (14 February 2023). "Exclusive: Pakistan plans to quadruple domestic coal-fired power, move away from gas". Reuters. https://www.reuters.com/business/energy/pakistan-plans-quadruple-domestic-coal-fired-power-move-away-gas-2023-02-13/.
- ↑ Aazim, Mohiuddin. "The hopeless downward spiral". DAWN.COM. حاصل ڪيل 2023-08-28.