ويٽ لينڊ
ويٽ لينڊ يا آبستان (Wetland) هڪ الڳ نيم آبي ماحولي نظام آهي جنهن جا زميني ڍڪ پاڻيءَ ۾ يا ته مستقل طور تي يا سالن يا ڏهاڪن تائين يا رڳو موسمي طور تي، ٻوڏ جي نتيجي ۾، خاص ڪري مٽيءَ ۾ آڪسيجن جي ڪمي واري (Anoxic) عملن جي ڪارڻ ڀرجي ويا آهن.[1] آبي زمينون پاڻيءَ جي ذخيرن ۽ خشڪ زمينن جي وچ ۾ هڪ عبوري زون ٺاهينديون آهن ۽ ٻين زميني يا آبي ماحولياتي نظامن کان مختلف هونديون آهن ڇاڪاڻ ته انهن جي ٻوٽن جون پاڙون آڪسيجن جي ڪمي واري پاڻيءَ واري مٽيءَ سان ٺهڪندڙ هونديون آهن.[2] اها سڀني ماحولياتي نظامن مان سڀ کان وڌيڪ حياتياتي طور تي متنوع سمجهيا وڃن ٿا ۽ آبي ۽ نيم آبي ٻوٽن ۽ جانورن جي وسيع رينج جي رهائش جي طور تي، اڪثر ڪري پاڻي جي معيار کي بهتر بنائڻ جي ڪري ٻوٽن جي اضافي غذائيت جهڙوڪ نائٽريٽس ۽ فاسفورس کي ختم ڪرڻ جي ڪري، خدمت ڪري رهيا آهن.
آبستان هر کنڊ تي، سواء انٽارڪٽيڪا جي، موجود آهن.[3] آبي زمينن ۾ پاڻي يا ته تازو پاڻي آهي يا لوڻ وارو پاڻي اهي.[4] آبي زمينن جا مکيه قسم غالب ٻوٽن ۽ پاڻي جي ذريعن جي بنياد تي بيان ڪيا ويا آهن. مثال طور، مارش آبي زمينون آهن جن تي اڀرندڙ جڙي ٻوٽين جو غلبو آهي جهڙوڪ سرڪندو، ڪئٽيل ۽ سيجز. دلدلن تي ڪاٺ جي ڀاڄين جو غلبو آهي جهڙوڪ وڻن ۽ جھنڊن (جيتوڻيڪ يورپ ۾ ريڊ دلدلن تي سرڪندن جو غلبو آهي، وڻن جو نه). مينگروو جو ٻيلو مينگروز، هالوفيٽڪ ڪاٺي ٻوٽا جيڪي لوڻ واري پاڻي کي برداشت ڪرڻ لاءِ ترقي ڪيا آهن، سان گڏ ويٽ لينڊ آهن.
پاڻيءَ جي ذريعن طرفان درجه بندي ڪيل آبي زمينن جي مثالن ۾ شامل آهن ٽائڊل ويٽ لينڊ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو سامونڊي لھرون آهن؛ کاڙيون، جنهن ۾ پاڻيءَ جو سرچشمو، سامونڊي ۽ درياهه جي پاڻي، ٻين جي ملاوٽ آهي؛ ٻوڏ جا ميدان، جتي پاڻيءَ جو سرچشمو دريائن يا ڍنڍن جو اضافي پاڻي آهي ۽ حوض ۽ تلاءُ، جتي پاڻيءَ جو ذريعو برسات يا ڳري پاڻي آهي.[5] [6] دنيا جي سڀ کان وڏي آبستان ۾ ايمازون درياھہ جو نيڪال جو طاس، اولهه سائبيريئن ميدان، [7] ڏکڻ آمريڪا ۾ پنٽانل [8] ۽ گنگا-برهمپترا ڊيلٽا ۾ سندربن جا ٻيلا شامل آهن.[9]
آبستان ڪيتريون ئي ماحولياتي نظام جون خدمتون سرانجام ڏين ٿا جيڪي ماڻهن کي فائدو ڏين ٿيون. انهن ۾، پاڻي کي صاف ڪرڻ، ساحلن جو استحڪام، طوفان کان بچاء ۽ ٻوڏ جو ڪنٽرول شامل آهن. ان کان علاوه، آبي زمينون ڪاربن کي به پروسيس ۽ ڪنڊينس ڪن ٿيون (جنهن کي ڪاربن فيڪسيشن ۽ سيڪويسٽريشن چئجي ٿو)، ۽ ٻيا غذائي مواد ۽ پاڻي جي آلودگين کي پراسس ڪري ختم ڪن ٿيون. آبستان هڪ سنڪ يا ڪاربان جي ذريعي طور ڪم ڪري سگهن ٿا، اها مخصوص آبستان تي منحصر آهي. جيڪڏهن اهي ڪاربن سنڪ جي طور تي ڪم ڪن، اهي موسمياتي تبديلي جي گھٽتائي ۾ مدد ڪري سگهن ٿا. تنهن هوندي به، آبستان، لڪل ڊيٽريٽس جي بغير اڪسيجن واري سڙن جي ڪارڻ، ميٿين گئس جي اخراج جو هڪ اهم ذريعو به ٿي سگهن ٿا ۽ ڪجهه نائٽرس آڪسائيڊ جا خارج ڪندڙ پڻ آهن.[10][11]
انسان ڪيترن ئي طريقن سان آبي زمينن کي خراب ۽ نقصان پهچائي رهيا آهن، جن ۾ تيل ۽ گيس ڪڍڻ، تعميراتي ڍانچن جي تعمير، چوپائي مال جي اوور گرازنگ، مڇي مارڻ، آبي زمينن جي ڦيرڦار سميت ڊريجنگ ۽ ڊريننگ، غذائي آلودگي ۽ پاڻي جي آلودگي شامل آهن.[12][13] سال 2005ع کان ملينيئم ايڪو سسٽم اسيسمينٽ موجب، آبي زمينن کي ڌرتيءَ تي ڪنهن ٻئي ماحولياتي نظام جي ڀيٽ ۾ ماحولياتي تباهيءَ کان وڌيڪ خطرو آهي.[14] آبي زمينن جي ماحولياتي صحت جو اندازو لڳائڻ لاءِ طريقا موجود آهن. انهن طريقن جي مدد سان آبي زمينن جي تحفظ لاء عوام جي شعور کي وڌائڻ ۽ انهن ڪمن جي باري ۾ معلومات فراهم ڪئن، جيڪي آبي زمينون مهيا ڪري سگهن ٿيون، مدد ملي آهي.[15] سال 1971ع کان وٺي، بين الاقوامي معاهدي تحت "بين الاقوامي اهميت جي آبي زمينن" جي سڃاڻپ ۽ حفاظت ڪرڻ جي ڪوششون شروع ڪئي ويو آهن.
تعريف ۽ اصطلاح
[سنواريو]پراسس
[سنواريو]حياتيات
[سنواريو]ماحولياتي نظام جون خدمتون
[سنواريو]خرابيون ۽ انساني اثرات
[سنواريو]تحفظ
[سنواريو]بحالي
[سنواريو]موسمياتي تبديلي جا حصا
[سنواريو]قدر
[سنواريو]قانون سازي
[سنواريو]مثالون
[سنواريو]پڻ ڏسو
[سنواريو]خارجي لنڪس
[سنواريو]
وڪيميڊيا العام تي ويٽ لينڊ بابت مواد
حوالا
[سنواريو]- ↑ Keddy, P.A. (2010). Wetland ecology: principles and conservation (2nd ed.). New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0521519403. https://books.google.com/books?id=eVeaSqFy2VgC. Retrieved 2020-06-03.
- ↑ "Official page of the Ramsar Convention". حاصل ڪيل 2011-09-25.
- ↑ Davidson, N.C. (2014). "How much wetland has the world lost? Long-term and recent trends in global wetland area". Marine and Freshwater Research 65 (10): 934–941. doi:.
- ↑ "Official page of the Ramsar Convention". حاصل ڪيل 2011-09-25.
- ↑ Keddy, P.A. (2010). Wetland ecology: principles and conservation (2nd ed.). New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0521519403. https://books.google.com/books?id=eVeaSqFy2VgC. Retrieved 2020-06-03.
- ↑ "US EPA". حاصل ڪيل 2011-09-25.
- ↑ Fraser, L.; Keddy, P.A., eds (2005). The World's Largest Wetlands: Their Ecology and Conservation. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0521834049. https://books.google.com/books?id=tYeccNT_AsQC&pg=PP1.
- ↑ "WWF Pantanal Programme". حاصل ڪيل 2011-09-25.
- ↑ Giri, C.; Pengra, B.; Zhu, Z.; Singh, A.; Tieszen, L.L. (2007). "Monitoring mangrove forest dynamics of the Sundarbans in Bangladesh and India using multi-temporal satellite data from 1973 to 2000". Estuarine, Coastal and Shelf Science 73 (1–2): 91–100. doi:. Bibcode: 2007ECSS...73...91G.
- ↑ Bange, H. W. (2006). "Nitrous oxide and methane in European coastal waters". Estuarine, Coastal and Shelf Science 70 (3): 361–374. doi:. Bibcode: 2006ECSS...70..361B. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0272771406002496.
- ↑ Thompson, A. J.; Giannopoulos, G.; Pretty, J.; Baggs, E. M.; Richardson, D. J. (2012). "Biological sources and sinks of nitrous oxide and strategies to mitigate emissions". Philosophical Transactions of the Royal Society B 367 (1593): 1157–1168. doi:. PMID 22451101.
- ↑ حوالي جي چڪ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedclewell2013 - ↑ حوالي جي چڪ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedmitsch2007 - ↑ Davidson, N.C.; D'Cruz, R.; Finlayson, C.M. (2005). Ecosystems and Human Well-being: Wetlands and Water Synthesis: a report of the Millennium Ecosystem Assessment. Washington, DC: World Resources Institute. ISBN 978-1-56973-597-8. https://www.millenniumassessment.org/documents/document.358.aspx.pdf.
- ↑ Dorney, J., ed (2018). Wetland and Stream Rapid Assessments: Development, Validation, and Application. London; San Diego, CA: Academic Press. ISBN 978-0-12-805091-0. OCLC 1017607532.