ڀارت ۾ سنڌي

ڀارت جي اندر 50 لک کان مٿي سنڌي رھن ٿا جيڪي سال 1947ع جي علحيدگي کان پو۽ پاڪستان ڇڏي ڀارت وياھئا. انڊيا جي ڊسٽرڪٽ الھاسنگر مھاراشترا مبمئي جي ويجھو لکن جي تعاداد ۾ پناھگير طور ويٺا ھئا جيڪي پنهنجي محنت ۽ جدوجهد کان پو۽ باليوڊ توڙي ڪامياب بزنس مين طور سنڃاتا ونڃن ٿا جنهن ۾ رنويرسنگھ ڀانواني، سونم ڪپور آھوجا، گوويندا سميت تمام وڏا نالا پڻ آھن

ورهاڱي بعد هندستان ۾ اقليتي هندو ۽ سکن جي اڪثريت هندستان ڏانهن لڏي آئي جڏهن ته هندستان مان مسلمان مهاجر پاڪستان ۾ اچي آباد ٿيا. تقريباً 10 لک هندو ۽ سک هندستان ڏانهن لڏي ويا جڏهن ته مسلمانن جو هڪ جيترو تعداد هندستان کان نئون بڻايل پاڪستان لڏي ويو. هندو سنڌين کي ورهاڱي کانپوءِ بـ سنڌ ۾ رهڻ جي اميد هئي ، ڇاڪاڻ ته هندو ۽ مسلمان سنڌين جا سٺا تعلقات هئا. ورهاڱي جي وقت ۾ 14,00,000 هندو سنڌي هئا، جيتوڻيڪ اڪثر شهرن ۾، جهڙوڪ حيدرآباد، ڪراچي، شڪارپور ۽ سکر ۾ آباد هئا. تنهن هوندي، پاڪستان ۾ عدم تحفظ سبب ۽ گهڻو ڪري ، ڪيترن ئي سنڌي هندن کي پاڪستان ڇڏڻ جو فيصلو ڪيو.

ورھاڱي کان پو۽ جي وقت مسئلا وڌيڪ پيدا ٿيا جڏهن ورهاڱي کانپوءِ ڪراچي ۾ تشدد جا واقعا تيز ٿيا. انڊيا 1951 جي مردم شماري موجب ، لڳ ڀڳ 776،000 سنڌي هندو هندستان لڏي ويا. [8] هندن جي لڏپلاڻ جي باوجود ، هڪ اهم سنڌي هندو آبادي اڃا تائين پاڪستان جي صوبي سنڌ ۾ رهندي آهي جتي 1998 ۾ انهن جي تعداد 2.28 ملين آهي. [حوالو گهربل آهي] ، جڏهن ته 2001 ۾ هندستان ۾ موجود سنڌي هندن 2.57 ملين آهن. 2011 جي آدمشماري تقريبن 2.77 ملين هئي جن مان 1.7 ملين ماڻهو (17 لک) سنڌي ڳالهائين ٿا ۽ 1 ملين ڪرچي ڳالهائين ٿا. [1] پناهگيرن جي بحالي جي ذميواري سندن لاڳاپيل حڪومت طرفان کڻندي هئي. پناهگيرن جا ڪئمپ هندو سنڌين لاءِ قائم ڪيا ويا. ڪيترائي ماڻھو پنھنجي مقرر ڪيل اثاثن کي ڇڏي ويا ۽ نئين ٺھيل سرحدون پار ڪري ويا. ڪيترائي پناهگير غربت جي صدمو تي غالب آيا ، جيتوڻيڪ وطن جي نقصان جو انهن جي سنڌي ثقافت تي گهرا ۽ آخري اثر پيو آهي. 1967 ۾ انڊيا حڪومت ٻن رسم الخط ۾ سنڌي ٻولي کي انڊيا جي پندرهين سرڪاري ٻولي طور تسليم ڪيو. 2004 جي آخر ۾ ، سنڌي ڊاسپورا ڏا theي بدمعاشي سان پبلڪ مفاد جي لٽيگيشن جي مخالفت ڪئي ، هندستان جي حڪومت کي هندستاني قومي گانن مان لفظ ”سنڌ“ کي حذف ڪرڻ لاءِ چيو (آزادي کان اڳ رابندرناٿ ٽيگور لکيو) ان جو بنياد هن پاڪستان جي خودمختياري جي خلاف ورزي آهي.

هندن جي سنڌ مان لڏپلاڻ

هندستان جي ورهاڱي (Hindustan jay wirhangnay) وقت جڏهن پنجاب ۾ ڀوائتي رتوڇاڻ هلندڙ هئي، سنڌ ۾ رتوڇاڻ جا ڪي به واقعا پيش نه آيا. سنڌ ۾ هندن ۽ سکن تي حملا ورهاڱي کان پوءِ هندستان مان آيل آباديءَ شروع ڪيا. سيپٽمبر1947ع جي پهرين هفتي ۾ نوابشاهه ۽ ميرپورخاص ۾ سکن خلاف تشدد جا واقعا پيش آيا. ساڳي طرح ڪراچيءَ ۾ هندن خلاف پڻ ڪارروايون ڪيون ويون. 17 ڊسمبر 1947ع تي حيدرآباد ۾ وڳوڙ ٿيا. 6 جنوري 1948ع تي ڪراچيءَ ۾ وڳوڙ ٿيا. شڪارپور مان 148 سکن جو قافلو پهچڻ تي 8 هزار کن وڳوڙي ڪٺا ٿي ويا، جن گردواري کي گهيرو ڪري ان کي باهه ڏئي ڇڏي. ايوب کهڙي پاڻ شهر جي علائقن ۾ وڃي وڳوڙن کي روڪڻ جون ڪوششون ڪيون پر صورتحال ان جي سنڀالڻ کان چڙهي وئي هئي. سنڌ ۾ سنڌين کي هڪ طرف پنهنجي تاريخي وطن ۾ ڌاري آبادڪاريءَ مان خطرو آهي ته ٻئي طرف سنڌ جي مختلف علائقن ۾ هندو آباديءَ تي حملن، سندن نياڻين جي زوريءَ شادين ۽ انهن جي اغوا جي واقعن ۾ تيزي آئي آهي. انهن واقعن جي نتيجي ۾ سنڌ مان هندن جي لڏپلاڻ ۾ تيزي آئي آهي. ويجهن وريهن دوران سنڌ مان ڪيترا هندو لڏي ويا آهن. ان جا درست انگ اکر موجود ناهن پر سندن انگ هزارن ۾ آهي.

1998ع جي آدمشماري موجب، سنڌ ۾ هندو آبادي لڳ ڀڳ 20 لک هئي، اهو انگ ان وقت جي سنڌ جي آباديءَ جو لڳ ڀڳ ساڍا 6 سيڪڙو بڻجي ٿو. ياد رهي ته 1998ع جي آدمشماريءَ ۾ سنڌي ڳالهائيندڙن جو سڪيڙو صوبي اندر لڳ ڀڳ 60 سيڪڙو هو. ان جو مطلب ٿيو ته سنڌي ماڻهو پنهنجي ڌرتيءَ تي اقليت ۾ تبديل ٿيڻ کان رڳو 10 سيڪڙي جي وٿيءَ تي هئا، جنهن ۾ ساڍا ڇهه سيڪڙو هندو سنڌي نهايت اهم توازن جو ڪردار ادا ڪن ٿا. جيڪڏهن ايتري وڏي انگ ۾ هندن تي ڌرتي تنگ ڪري سنڌ ڇڏڻ تي مجبور ڪري ڇڏجي ته سنڌي ماڻهو پنهنجي ڌرتيءَ تي اقليت بڻجڻ جي بلڪل ويجهو اچي ويندا.