مولسڪا
مولسڪا (Mollusca) پروٽوسٽومڪ غير فقاري(Invertebrates) جانورن جو هڪ فائلم آهي، جنهن جا ممبر مولسڪ (Mollusks) جي نالي سان سڃاتل آهن. لڳ ڀڳ 76,000 موجوده نسلن جا مولسڪ سڃاتا وڃن ٿا، ان کي آرٿروپوڊا کان پوءِ ٻيو نمبر وڏو جانور فائلم بڻائي ٿو.[1] اضافي فوسل نسلن جو تعداد 60,000 ۽ 1,00,000 جي وچ ۾ اندازو لڳايو ويو آهي[2] ۽ اڻ ڄاڻايل نسلن جو تناسب تمام گهڻو آهي. ڪيترائي ٽئڪسا گهٽ پڙھيل آھن.[3]
مولسڪس سڀ کان وڏو سامونڊي فائلم آهي، جنهن ۾ شامل ڪيل سمورن سامونڊي جاندارن جو 23 سيڪڙو شامل آهي. اهي انتهائي متنوع آهن، نه رڳو سائز ۽ جسماني ساخت ۾، پر رويي ۽ رهائش ۾ پڻ، جيئن ته ڪيترائي گروپ تازو پاڻي ۽ پڻ زميني جنس آهن. فائلم عام طور تي 7 يا 8 ٽيڪسانومي طبقن ۾ ورهايل آهي،[4] جن مان ٻه مڪمل طور تي ناپيد آهن. سيفالوپوڊ مولسڪ، جهڙوڪ اسڪوڊ، ڪٽل فش ۽ آڪٽوپس، سڀني غير فقاري جانورن مان سڀ کان وڌيڪ اعصابي طور تي ترقي يافته آهن ۽ يا ته ديوهيڪل اسڪوڊ (giant squid) سڀ کان وڏي ڄاڻايل موجود غير ڪرنگھيدار (invertebrate) نسلن مان آهن. گيسٽروپوڊ (گهونگها، سلگس ۽ ابالون) تمام گهڻي مختلف قسم جا آهن ۽ مجموعي طور تي 80 سيڪڙو مولسڪس نسلن جو حصو آهن.
چار سڀ کان وڌيڪ آفاقي خاصيتون جيڪي جديد مولوسڪ جي وضاحت ڪن ٿيون، هڪ نرم جسم آهي جيڪو تقريبا مڪمل طور تي عضلات سان ٺهيل آهي، هڪ ڍڪ سان گڏ هڪ اهم گفا سانس ۽ خارج ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي، هڪ ريڊولا جي موجودگي (سواء بائي والوو جي) ۽ اعصاب سسٽم جي جوڙجڪ. انهن عام عنصرن کان سواءِ، مولڪس عظيم مورفولوجيڪل تنوع جو اظهار ڪن ٿا، تنهنڪري ڪيترائي درسي ڪتاب انهن جي وضاحتن جو بنياد هڪ ”مفروضي اباڻي مولسڪ“ تي رکن ٿا (هيٺ ڏنل تصوير ڏسو). ھن جي چوٽيءَ تي ھڪڙو ”لمپٽ جھڙو“ خول ھوندو آھي، جيڪو پروٽين ۽ چيٽين مان ٺھيل ھوندو آھي، جنھن کي ڪلسيم ڪاربونيٽ سان مضبوط ڪيو ويندو آھي ۽ سڄي مٿئين مٿاڇري کي ڍڪڻ واري چادر سان ڍڪيل ھوندو آھي. جانور جو ھيٺيون حصو ھڪ ھڪڙي عضلاتي "پير" تي مشتمل آھي. جيتوڻيڪ مولسڪ ڪوئلوميٽس (coelomates) آهن، پر ڪوئلوم (coelom) ننڍا هوندا آهن. بنيادي جسم جي گفا هڪ هيموڪوئل آهي جنهن ذريعي رت گردش ڪندو آهي. جيئن ته، انهن جي رت جي گردش جو نظام بنيادي طور تي کليل آهي.
مولسڪ جو مشترڪ کاڌو کارائڻ وارو نظام زبان، ريڊولا ۽ هڪ پيچيده هاضمي سرشتي تي مشتمل آهي، جنهن ۾ نڪتل ميوڪس ۽ خوردبيني، عضلتون تي هلندڙ ”وار“ جن کي سيليا سڏيو وڃي ٿو، مختلف اهم ڪردار ادا ڪن ٿا. عام مولسڪ ۾ ٻه جوڙيل نروس ڪنڊون، يا ٽي ٻليون هونديون آهن. دماغ، نسلن ۾ جيڪي ھڪڙو آھن، ايسافيگس (esophagus) کي گھيرو ڪري ٿو. اڪثر مولوسڪ جون اکيون هونديون آهن ۽ سڀني وٽ ڪيميڪل، وائبريشن ۽ ٽچ ڳولڻ لاءِ سينسر هوندا آهن. مولوسڪن جي پيدائش واري نظام جو آسان ترين قسم خارجي ڀاڻ تي ڀاڙي ٿو، پر وڌيڪ پيچيده تبديليون ٿينديون آهن. لڳ ڀڳ سڀئي انڊا پيدا ڪن ٿا، جن مان ٽرڪوفور لاروا، وڌيڪ پيچيده ويليگر لاروا، يا ننڍا وڏا بالغ ٿي سگھن ٿا. ڪوئلمڪ گفا گھٽجي ويندي آھي. انهن وٽ هڪ کليل گردشي نظام آهي ۽ خارج ٿيڻ لاءِ گردئن جهڙو عضوو.
541 کان 485.4 ملين سال اڳ ڪيمبرين دور ۾ گيسٽروپوڊ، سيفالوپوڊ ۽ بائي والوو جي ظاهر ٿيڻ جا سٺا ثبوت موجود آهن. بهرحال، ارتقائي تاريخ ٻنهي مولوسڪ جي اباڻي لوفوترو ڪوزوا مان نڪرڻ ۽ انهن جي مشهور جاندار ۽ فوسل فارمن ۾ تنوع اڃا تائين سائنسدانن جي وچ ۾ زبردست بحث جو موضوع آهن.
مولسڪ انسانن لاء هڪ اهم خوراڪ جو ذريعو رهيي چڪا آهن ۽ اڃا تائين انسانن لاء هڪ اهم خوراڪ جو ذريعو آهن. زهر جيڪي ڪجهه خاص حالتن ۾ مولسڪ ۾ گڏ ٿي سگھن ٿا، خاص مولوسڪ جي زهري ٿيڻ جو خطرو پيدا ڪن ٿا ۽ هن خطري کي گهٽائڻ لاءِ ڪيترن ئي دائري اختيارين وٽ ضابطا آهن. مولوسڪ، صدين تائين، اهم عيش سامان جو ذريعو پڻ رهيو آهي، خاص طور تي موتي، موتي جي ماء، جامني رنگ ۽ سامونڊي ريشم، سڀني مولسڪ کان حاصل ٿيندا آهن. انهن جا خول پڻ ڪجهه اڳئين غير صنعتي سماجن ۾ ڪرنسي طور تي استعمال ڪيا ويندا هئا.
مٿس مولوسڪ نسلن کي ڪڏهن ڪڏهن انساني سرگرمين لاءِ خطرو يا آفت سمجهيو ويندو آهي. نيري رنگ واري آڪٽوپس جو چڪ گهڻو ڪري موتمار هوندو آهي ۽ آڪٽوپس اپوليون (Octopus apollyon) جي ڪنگڻ سبب سوزش ٿيندي آهي جيڪا هڪ مهيني کان مٿي رهي سگهي ٿي. ڪونڊائي خاندان جا وڏي ٽاڪري وارا مخروطي خول جي چند نسلن جا دنگ به ماري سگهن ٿا، پر انهن جا نفيس زهر، جيتوڻيڪ آساني سان پيدا ٿين ٿا، اعصابي تحقيق ۾ اهم اوزار بڻجي ويا آهن. شسٽوسومياسس (جنهن کي بلهرزيا، بلهرزايوسس يا اسنيل جو بخار به چيو ويندو آهي) انسانن ۾ پاڻيءَ جي سنيل ميزبانن ذريعي منتقل ٿئي ٿو ۽ اٽڪل 200 ملين ماڻهن کي متاثر ڪري ٿو. گهونگها (snails) ۽ سلگز (slugs) به سنجيده زرعي آفت ٿي سگهي ٿو ۽ حادثاتي يا عمدي طور تي ڪجهه اسنيل نسلن جي نئين ماحول ۾ متعارف ڪرائڻ ڪجهه ماحولياتي نظام کي سخت نقصان پهچايو آهي.
پڻ ڏسو
[سنواريو]{{Automatic taxobox
[[File:Snail-wiki-120-Zachi-Evenor.jpg |thumb|ڪورنو اسپرسم (Cornu aspersum) (اڳوڻي Helix aspersa)؛ هڪ عام زميني گهونگهو (Snail)]]
خارجي لنڪس
[سنواريو]حوالا
[سنواريو]- ↑ Rosenberg, Gary (2014). "A new critical estimate of named species-level diversity of the recent mollusca". American Malacological Bulletin 32 (2): 308–322. doi:.
- ↑ Taylor, P.D.; Lewis, D.N. (2005). Fossil Invertebrates. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01972-0. OCLC 912402392.
- ↑ Fedosov, Alexander E.; Puillandre, Nicolas (2012). "Phylogeny and taxonomy of the Kermia–Pseudodaphnella (Mollusca: Gastropoda: Raphitomidae) genus complex: A remarkable radiation via diversification of larval development". Systematics and Biodiversity 10 (4): 447–477. doi:. Bibcode: 2012SyBio..10..447F. http://www.sevin.ru/laboratories/Marine_Invertebrates/fedosov/Fedosov_Puillandre_2012.pdf. Retrieved 11 July 2019.
- ↑ Phylogeny and evolution of the Mollusca. Berkeley: University of California Press. 2008. ISBN 978-0-520-25092-5. OCLC 152581003. https://www.worldcat.org/oclc/152581003.
- ↑ Zhang, G.; Parry, L. A.; Vinther, J.; Ma, X. (2024). "A Cambrian spiny stem mollusk and the deep homology of lophotrochozoan scleritomes". Science 385 (6708): 528–532. doi:. PMID 39088612. Bibcode: 2024Sci...385..528Z. https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:c3f74950-f817-4088-be27-3ff64c36b7c5.
- ↑ حوالي جي چڪ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedChapman 2009