فاسفورس

فاسفورس
فاسفورس 15P
	Phosphorus
	Symbol
	Symbol
علامت	P
ايٽمي انگ (Z)	15
ايٽمي وزن (A)	30.97
گروپ	15 (pnictogens)
سيريز	3
بلاڪ	p-block
اليڪٽران جي ترتيب	Ne + 3s2 3p3
اليڪٽران في شيل	2,8,5 ; 5,8,2
ايٽمي ريڊيس	107±3 پيڪو ميٽر
آئيونائزيشن انرجي (ڪلو جول في مول)	پهريون:1011.8 ; ٻيون:1907; ٽيون:2914.1
آڪسائيڊيشن نمبر	−3,+3,+5−2,−1,0-,+1,+2,+4
گھاٽائي (روم ٽمپريچر تي)	اڇو:1.823 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر; ڳاڙهو:2.34 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر ; واڱڻائي:2.36 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر ; ڪارو:2.69 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر
حالت (STP تي)	سالڊ
وجود	شروع کان
Government طبيعي خاصيتون
• Type	غير ڌات
• اُبلڻ جو نقطو	(553.7°K) (280.5°C) (اڇو)
• پگھلڻ جو نقطو	اڇو: (317°K) (44.15°C); ڳاڙهو: (860°K) (590°C)
• پگھرائڻ لاء حرارت	0.66 ڪلو جول في مول
• ٻاڦ جي حرارت	51.9 ڪلو جول في مول
• مولر گرميء گنجائش	23.824 جول في مول.ڪيلون

فاسفورس (Phosphorus) هڪ ڪيميائي تَت آهي. ھن جو نشان "P" ۽ ايٽمي نمبر "15" آهي. فاسفورس جون سڀئي عنصري شڪلون انتهائي رد عمل واريون آهن ۽ تنهن ڪري. اها فطرت ۾ ڪڏهن به خالص حالت ۾ نه مليو آهي. تنهن هوندي به هن کي مصنوعي طور تي تيار ڪري سگهجي ٿو. اڇو فاسفورس ۽ ڳاڙهو فاسفورس، ٻه سڀ کان عام ايلوٽروپ آهن. هن جي واحد مستحڪم آئسوٽوپ، 33P سان گڏ زمين جي ڪرسٽ ۾ هن جي موجودگي، عام طور تي فاسفيٽ پٿر جي طور تقريبن %0.1 آهي. هن جي مکيه آڪسائيڊيشن حالتن (+5، +3، -3) سان، پنڪٽوجن خاندان جو ميمبر، فاسفورس نامياتي ۽ غير نامياتي مرڪبن جي هڪ وسيع قسم ٺاهيندو آهي.

سال 1669ع ۾ هينيگ برانڊ پاران (اڇو فاسفورس) جي الڳ ٿيڻ هڪ آئسوٽوپ هو. ان کي سائنسي برادري جي سائنسي برادري جي پهرين دريافت' جي پهرين دريافت طور نشان لڳايو ويو آهي جڏهن کان هڪ عنصر جي قديم زماني کان وٺي. نالو فاسفورس يوناني تصوف ۾ صبح جي تاري جي ديوتا جو حوالو آهي، جيڪو آڪسيجن جي سامهون اچڻ تي اڇي فاسفورس جي هلڪي چمڪ کان متاثر ٿيو. هي خاصيت فاسفورسينس جي اصطلاح جي اصل ۾ پڻ آهي، جنهن جو مطلب آهي روشني کان پوءِ چمڪ، جيتوڻيڪ اڇو فاسفورس پاڻ فاسفورسينس نه ڏيکاريندو آهي، پر ان جي آڪسائيڊيشن جي ڪري ڪيميلومينسيس. ان جي وڌيڪ زهريليت اڇي فاسفورس جي نمائش کي تمام خطرناڪ بڻائي ٿي، جڏهن ته ان جي ٻرندڙ ۽ پائروفوريسيٽي کي باهه ڏيندڙ شين جي صورت ۾ هٿيار بڻائي سگهجي ٿو. ڳاڙهو فاسفورس گهٽ خطرناڪ آهي ۽ ماچيس ۽ باهه جي مزاحمت ۾ استعمال ٿيندو آهي. فاسفورس جي گهڻي صنعتي پيداوار فاسفيٽ تي ٻڌل ڀاڻن لاءِ فاسفيٽ پٿر جي کان کني ۽ فاسفورڪ ايسڊ ۾ تبديلي تي ڌيان ڏئي ٿي.

تفصيل

فاسفورس هڪ ڪيميائي عنصر آهي؛ ان جو نشان P ۽ ايٽمي نمبر 15 آهي. فاسفورس جون سڀئي عنصري شڪلون انتهائي رد عمل واريون آهن ۽ تنهن ڪري. اها فطرت ۾ ڪڏهن به خالص حالت ۾ نه مليو آهي. تنهن هوندي به هن کي مصنوعي طور تي تيار ڪري سگهجي ٿو. اڇو فاسفورس ۽ ڳاڙهو فاسفورس، ٻه سڀ کان عام ايلوٽروپ آهن. هن جي واحد مستحڪم آئسوٽوپ، 33P سان گڏ زمين جي ڪرسٽ ۾ هن جي موجودگي، عام طور تي فاسفيٽ پٿر جي طور تقريبن %0.1 آهي. هن جي مکيه آڪسائيڊيشن حالتن (+5، +3، -3) سان، پنڪٽوجن خاندان جو ميمبر، فاسفورس نامياتي ۽ غير نامياتي مرڪبن جي هڪ وسيع قسم ٺاهيندو آهي.

سال 1669ع ۾ هينيگ برانڊ پاران (اڇو فاسفورس) جي الڳ ٿيڻ هڪ آئسوٽوپ هو. ان کي سائنسي برادري جي سائنسي برادري جي پهرين دريافت' جي پهرين دريافت طور نشان لڳايو ويو آهي جڏهن کان هڪ عنصر جي قديم زماني کان وٺي. نالو فاسفورس يوناني تصوف ۾ صبح جي تاري جي ديوتا جو حوالو آهي، جيڪو آڪسيجن جي سامهون اچڻ تي اڇي فاسفورس جي هلڪي چمڪ کان متاثر ٿيو. هي خاصيت فاسفورسينس جي اصطلاح جي اصل ۾ پڻ آهي، جنهن جو مطلب آهي روشني کان پوءِ چمڪ، جيتوڻيڪ اڇو فاسفورس پاڻ فاسفورسينس نه ڏيکاريندو آهي، پر ان جي آڪسائيڊيشن جي ڪري ڪيميلومينسيس. ان جي وڌيڪ زهريليت اڇي فاسفورس جي نمائش کي تمام خطرناڪ بڻائي ٿي، جڏهن ته ان جي ٻرندڙ ۽ پائروفوريسيٽي کي باهه ڏيندڙ شين جي صورت ۾ هٿيار بڻائي سگهجي ٿو. ڳاڙهو فاسفورس گهٽ خطرناڪ آهي ۽ ماچيس ۽ باهه جي مزاحمت ۾ استعمال ٿيندو آهي. فاسفورس جي گهڻي صنعتي پيداوار فاسفيٽ تي ٻڌل ڀاڻن لاءِ فاسفيٽ پٿر جي کان کني ۽ فاسفورڪ ايسڊ ۾ تبديلي تي ڌيان ڏئي ٿي. فاسفورس ٻوٽن لاءِ هڪ ضروري ۽ اڪثر محدود غذائيت آهي، ۽ جڏهن ته قدرتي

All elemental forms of phosphorus are highly reactive and are therefore never found in nature. They can nevertheless be prepared artificially, the two most common allotropes being white phosphorus and red phosphorus. With سانچو:Chem2 as its only stable isotope, phosphorus has an occurrence in Earth's crust of about 0.1%, generally as phosphate rock. A member of the pnictogen family, phosphorus readily forms a wide variety of organic and inorganic compounds, with as its main oxidation states +5, +3 and −3.

The isolation of white phosphorus in 1669 by Hennig Brand marked the scientific community's first discovery since Antiquity of an element. The name phosphorus is a reference to the god of the Morning star in Greek mythology, inspired by the faint glow of white phosphorus when exposed to oxygen. This property is also at the origin of the term phosphorescence, meaning glow after illumination, although white phosphorus itself does not exhibit phosphorescence, but chemiluminescence caused by its oxidation. Its high toxicity makes exposure to white phosphorus very dangerous, while its flammability and pyrophoricity can be weaponised in the form of incendiaries. Red phosphorus is less dangerous and is used in matches and fire retardants.

Most industrial production of phosphorus is focused on the mining and transformation of phosphate rock into phosphoric acid for phosphate-based fertilisers. Phosphorus is an essential and often limiting nutrient for plants, and while natural levels are normally maintained over time by the phosphorus cycle, it is too slow for the regeneration of soil that undergoes intensive cultivation. As a consequence, these fertilisers are vital to modern agriculture. The leading producers of phosphate ore in 2024 were China, Morocco, the United States and Russia, with two-thirds of the estimated exploitable phosphate reserves worldwide in Morocco alone. Other applications of phosphorus compounds include pesticides, food additives, and detergents.

Phosphorus is essential to all known forms of life, largely through organophosphates, organic compounds containing the phosphate ion سانچو:Chem2 as a functional group. These include DNA, RNA, ATP, and phospholipids, complex compounds fundamental to the functioning of all cells. The main component of bones and teeth, bone mineral, is a modified form of hydroxyapatite, itself a phosphorus mineral.

حوالا