سليڪان

the silicon-containing synthetic polymer silicone سان ڀل نہ کائو.

سليڪان
سليڪون
علامت	Si
ايٽمي انگ (Z)	14
ايٽمي وزن (A)	28.08 amu
گروپ	IVA (ڪاربان گروپ)
سيريز	3
بلاڪ	p-block
اليڪٽران جي ترتيب	3s2, 3p2 ,Ne
اليڪٽران في شيل	2, 8, 4
معياري دٻا ۽ پد تي حالت	ٺوس
ايٽمي ريڊيس	111 پيڪو ميٽر
آڪسائيڊيشن نمبر	−4 (عام)، +4، −3، −2، −1، 0، +1، +2، +3
گھاٽائي	2.329085 گرام في ڪعبي سينٽي ميٽر (20C)
ٻاڦ جي حرارت	383 ڪلو جول في مول
Government
• اُبلڻ جو نقطو	3538 ڪيلون (C°3234)
• پگھلڻ جو نقطو	1687 ڪيلون (C°24)
• فيوزن پگھرائڻ جي حرارت	50.21 ڪلو جول في مول
• مولر گرمي جي گنجائش	19.789 جول في مول-ڪيلون
• آئنائيزيشن توانائيون	پهريون: 786.5 ڪلو جول في مول ٻيون: 1577.1 ڪلو جول في مول ٽيون: 3231.6 ڪلو جول في مول

سليڪون (Silicon) ھڪ ڪيميائي عنصر آھي جنھن جي علامت "Si" آھي ۽ ايٽمي نمبر "14" آھي. اهو هڪ سخت، ڀُريل ڪرسٽل آهي جنهن ۾ نيرو-گرين ڌاتو چمڪ آهي ۽ هڪ ٽيٽراويلنٽ غير ڌاتو ۽ سيمي ڪنڊڪٽر آهي. اهو دوراني جدول ۾ گروپ 14 (IVA) جو ميمبر آهي: ڪاربان ان جي مٿان آهي؛ ۽ جرمينيم، ٽين، ليڊ ۽ فلورويم ان کان هيٺ آهن. اهو نسبتاً غير ردعمل وارو تت آهي. سليڪون هڪ اهم عنصر آهي جيڪو ٻوٽن ۾ ڪيترن ئي جسماني ۽ ميٽابولڪ عملن لاءِ ضروري آهي. سليڪون کي، مختلف برقي ڊوائيسز جهڙوڪ ٽرانزسٽر، سولر سيلز، انٽيگريٽڊ سرڪٽس ۽ ٻين ۾ ان جي ورسٽائل ايپليڪيشنن جي ڪري، وڏي پيماني تي غالب سيمي ڪنڊڪٽر مواد سمجهيو ويندو آهي. اها شايد ان جي اهم بينڊ گيپ، وسيع آپٽيڪل ٽرانسميشن رينج، وسيع جذب اسپيڪٽرم، مٿاڇري جي خراب (rough) ٿيڻ ۽ اثرائتي اينٽي ريفليڪشن ڪوٽنگ جي ڪري آهي.

آڪسيجن لاءِ ان جي اعليٰ ڪيميائي لاڳاپي جي ڪري، اهو سال 1823ع تائين ايجاد نه ٿيو هو، جيستائين جونز جيڪب برزيليئس پهريون ڀيرو ان کي تيار ڪرڻ ۽ ان کي خالص شڪل ۾ بيان ڪرڻ جي قابل ٿيو. ان جا آڪسائيڊ سليڪٽس (SiO-1) جي نالي سان سڃاتل اين آئنن جو هڪ خاندان ٺاهيندا آهن. ان جا پگھلڻ ۽ اُبلندڙ نقطا ترتيب وار °1414 ۽ °3265 سينٽي گريڊ، سڀني ميٽالائيڊز ۽ غير ڌاتو ۾، صرف بورون کان اڳتي، ٻئي نمبر تي آهن.

سلڪون ڪائنات ۾ اٺون سڀ کان وڌيڪ عام عنصر آهي، پر زمين جي ڪرسٽ ۾ پنهنجي خالص شڪل ۾ تمام گهٽ ملي ٿو. اهو ڪائناتي مٽي، پلينيٽائڊز، ۽ سيارن ۾ سليڪا، سلڪون ڊاءِ آڪسائيڊ (SiO2) يا سليڪيٽس جي مختلف شڪلن جي طور تي خلا ۾ وڏي پيماني تي ورهايو ويندو آهي. ڌرتيءَ جي ڪرسٽ جو 90 سيڪڙو کان وڌيڪ سليڪيٽ معدنيات مان ٺهيل آهي، جنهن ڪري سليڪون آڪسيجن کان پوءِ ڌرتيءَ جي ڪرسٽ ۾ ٻيو سڀ کان وڌيڪ گهڻائي وارو (تقريبن %28 مايي جي لحاظ کان) عنصر آهي.

گهڻو ڪري سليڪون کي الڳ ڪرڻ کان سواءِ تجارتي طور تي، اڪثر ڪري قدرتي معدنيات جي تمام گهٽ پروسيسنگ سان، استعمال ڪيو ويندو آهي اهڙي استعمال ۾ مٽي، سليڪا واري ريت ۽ پٿر سان صنعتي تعمير شامل آهي. سليڪيٽ پورٽلينڊ سيمينٽ ۾ مارٽر ۽ اسٽوڪو لاءِ استعمال ڪيا ويندا آهن ۽ سليڪا واري ريت ۽ بجری سان ملايا ويندا آهن ته جيئن رستن، بنيادن ۽ روڊن لاءِ ڪنڪريٽ ٺاهيو وڃي. اهي وائٽ ويئر سيرامڪس جهڙوڪ پورسلين ۽ روايتي سليڪيٽ تي ٻڌل سوڊا-لائم گلاس ۽ ڪيترن ئي ٻين خاص شيشي ۾ پڻ استعمال ڪيا ويندا آهن. سليڪون ڪاربائڊ جهڙا سليڪون مرڪب تيزاب ۽ اعليٰ طاقت واري سيرامڪس جي اجزاء طور استعمال ڪيا ويندا آهن. سليڪون وڏي پيماني تي استعمال ٿيندڙ مصنوعي پوليمر جو بنياد آهي جنهن کي سليڪونيز سڏيو ويندو آهي.

20هين صدي جي آخر کان 21هين صدي جي شروعات تائين سليڪون دور (جنهن کي ڊجيٽل دور يا انفارميشن ايج پڻ چيو ويندو آهي) جي طور تي بيان ڪيو ويو آهي ڇاڪاڻ ته عنصري سليڪون جو جديد عالمي معيشت تي وڏو اثر آهي. سيمي ڪنڊڪٽر اليڪٽرانڪس ۾ استعمال ٿيندڙ تمام گهڻي صاف ٿيل ايليمينٽل سليڪون جو ننڍڙو حصو (%15 کان گهٽ) ٽرانزسٽر ۽ انٽيگريٽڊ سرڪٽ چپس لاءِ ضروري آهي جيڪي جديد ٽيڪنالاجي جهڙوڪ اسمارٽ فونز ۽ ٻين ڪمپيوٽرن ۾ استعمال ٿيندا آهن. سال 2019ع ۾، سيمي ڪنڊڪٽر مارڪيٽ سيگمينٽ جو %32.4 نيٽ ورڪ ۽ ڪميونيڪيشن ڊوائيسز لاءِ هو ۽ سيمي ڪنڊڪٽر انڊسٽري سال 2027ع تائين 726.73 بلين ڊالر تائين پهچڻ جو امڪان آهي.

سليڪون حياتيات ۾ هڪ ضروري تت آهي. گھڻن جانورن کي صرف نشانن جي ضرورت هوندي آهي، پر ڪجهه سامونڊي اسپنج ۽ خوردبيني جيو، جهڙوڪ ڊائيٽمس ۽ ريڊيوليريا، سليڪا مان ٺهيل کنڊر جي جوڙجڪ کي خارج ڪندا آهن. سليڪا ڪيترن ئي ٻوٽن جي بافتن ۾ جمع ٿيل آهي.

پڻ ڏسو

• ڪيميائي عنصرن جي فهرست