برسيان

نظر ھيٺ مضمون ٻوٽن جي هڪ گروهه تي آهي. ٻين استعمالن جي لاءِ جي لاءِ فرن (سلجھائپ) ۽ فرنس (سلجھائپ) ڏسو.

برسيان Ferns
سائلوسيٽياليس اڪويسيٽئليس ماراٽيئليس اوسمونڊئليس همينوفائلاليس گليچينياليس ساياٿياليس پوليپوڊياليس

برسيان يا فرن (Fern)، سائنسي نالو پوليپوڊايوپسيڊا، ويسڪولر ٻوٽن (زائلم ۽ فلوئم سان گڏ ٻوٽا) جو هڪ گروپ آهي، جيڪا اسپورز (spores) ذريعي ٻيهر پيدا ٿيڻ ٿا ۽ نه انهن جا ٻج هوندا آهن ۽ نه ئي انهن تي گل ايندا آهن. اها ڪائي (Moss) کان، ويسڪولر هجڻ جي ڪري، مختلف آهن، يعني خاص ٽشوز هجڻ سان جيڪي پاڻي ۽ غذائي مواد کي ۽ زندگي جي چڪر ۾ جن ۾ شاخن واري اسپوروفائٽ غالب مرحلو آهي، هلائيندا آهن.

فرن ۾ پيچيده پنن کي ميگافيل سڏيو ويندو آهي جيڪي ڪلبموسس جي مائڪروفيل کان وڌيڪ پيچيده هوندا آهن. گهڻيون فرن ليپٽو اسپورنگيٽ فرن آهن. اُهي ڪنڊا لڳل ٿلها هيڊز ٺاهيندا آهن جيڪي اڻلڀ ۽ ڦاٽن ۾ وڌندا آهن. گروپ ۾ اٽڪل 10,560 سڃاتل موجوده نوعون شامل آهن. فرن جي وضاحت هتي وسيع معنيٰ ۾ ڪئي وئي آهي، سڀئي پوليپو ڊايوپسيڊا هجڻ جي ڪري، جنهن ۾ ليپٽو اسپورنگيئيٽ، پوليپوڊيڊائي (Polypodiidae) ۽ يوسپورنگيئيٽ فرن شامل آهن، پوئين گروهه جنهن ۾ هارس ٽيل، ويسڪ فرن، مارٽيائيڊ فرن ۽ اوفيوگلوسائيڊ فرن شامل آهن.

فرن ڪرائون گروپ، جنهن ۾ ليپٽوسپورنگيئيٽس ۽ يوسپورانگئيٽس شامل آهن، اندازاً 423.2 ملين سال اڳ سلوريئن دور جي آخر ۾ پيدا ٿيا، پر پوليپوڊيليس، اهو گروهه جيڪو 80 سيڪڙو جيئرو فرن تنوع تي مشتمل آهي، اهو ظاهر نه ٿيو ۽ نه ئي ڪريٽاسيئس دور تائين تنوع پيدا ٿيو. همعصر گلن جي ٻوٽن، جيڪي دنيا جي نباتات تي غلبو ڪيا، جي اڀار سان گڏ آيا.

فرن وڏي اقتصادي اهميت جي حامل نه آهن، پر ڪجهه کاڌ خوراڪ، دوائن، بايو فرٽيلائزر، آرائشي ٻوٽن ۽ آلوده مٽي جي علاج لاءِ استعمال ٿيندا آهن. اهي فضا مان ڪي ڪيميائي آلودگي کي ختم ڪرڻ جي صلاحيت لاءِ تحقيق جو موضوع بڻيل آهن. فرن جون ڪجهه نوع، جهڙوڪ بريڪن (پيٽريڊيئم اڪيلينم) ۽ واٽر فرن (ازولا فيليڪولائيڊس)، سڄي دنيا ۾ اهم ٻوٽا آهن. ڪجھ فرن نوع، جهڙوڪ ازولا، نائٽروجن کي درست ڪري سگھن ٿا ۽ چانورن جي ٻوٽن جي نائيٽروجن غذائيت ۾ اهم ڪردار ادا ڪري سگھن ٿا. اهي پڻ لوڪ ڪهاڻين ۾ ڪجهه ڪردار ادا ڪن ٿا.