ائٽ
ايٽُ يا اَئٽُ:(انگريزي: Spinning Wheel ) ائٽ سُٽ ڪٽڻ جي قديم گهريلو ڪَلَ آهي، جنهن جا لڳ ڀڳ سمورا عضوا/پرزا ڪاٺ مان ٺهيل ٿين ٿا. اڳتي هلي جيئن جيئن -ترقي- ٿي ۽ ضرورت محسوس ٿي، تيئن تيئن ڪي پرزا لوهه جا به استعمال ٿيڻ لڳا. ائٽ جو روايتي نمونو ڪجهه -ان- ريت آهي ته -ان- ۾ ڪاٺ جو هڪ وڏو چرخو ۽ -ان- کي ڦيرائڻ لاءِ هٿيو ٿئي ٿو. وڏو چرخو ڏوريءَ جي ذريعي هڪ ننڍي چرخيءَ سان ڳنڍيل ٿئي ٿو. جڏهن هٿئي سان وڏو چرخو ڦيرائبو ته ڏوريءَ جي وسيلي ننڍي چرخي تيزيءَ سان ڦِرڻ لڳندي. اها ننڍي چرخي سُٽ مان ڌاڳو تيار ڪندي آهي. هاڻي، صنعتي ترقيءَ کان پوءِ روايتي ائٽ ذري گهٽ ختم ٿي ويو آهي. هيءَ قديم ڪل نه رڳو سنڌ ۽ هند پر سڄي دنيا ۾ يورپ کان وچ -اوڀر- ۽ چين تائين استعمال ۾ رهي آهي. خيال آهي ته سڄي دنيا ۾ چرخي جي ابتدا سنڌو ماٿريءَ کان ٿي، ڇاڪاڻ جو هتي ڪپهه جي پوک ٿيندي هئي، ڪپهه مان ڪپڙو ٺهندو هو، جيڪو ’سنڌڻ‘ جي نالي سان مشهور هو. سنڌ جي ٺهيل ململ مصر ڏانهن ويندي هئي، جنهن مان مصر جي فرعون بادشاهن جو لباس ٺهندو هو. اهو به ثابت ٿيو آهي ته مصر جي اهرامن مان هٿ آيل مَميُن جو ڪفن پڻ سنڌ جي ململ مان ٺاھيندا هئا. اوڄي جي فن ۾ چرخو ڪتڻ ڪپڙي اڻڻ جو پهريون ڏاڪو هو.[1]