جاوا (پروگرامنگ جي ٻولي)

Java
ٻولي جو خاندان	Default Java;
ٻولي جا ڪوڊ
ISO 639-3	–

جاوا (Java) هڪ اعليٰ سطحي، ڪلاس تي ٻڌل، مقصد تي مبني پروگرامنگ ٻولي آهي. اها هڪ عام مقصدي پروگرامنگ ٻولي آهي جنهن جو مقصد پروگرامرن کي هڪ ڀيرو لکڻ، ڪٿي به هلائڻ (WORA) جی سھولت ڏيڻ آهي،^[16] مطلب ته مرتب ڪيل جاوا ڪوڊ انهن سڀني پليٽ فارمن تي، بغير ڪنهن کي ٻيهر ٺاهڻ جي، هلائي سگهي ٿو جيڪي جاوا کي سپورٽ ڪن ٿيون. ^[17]جاوا ايپليڪيشنون عام طور تي بائيٽ ڪوڊ تي مرتب ٿيل آهن جيڪي ڪنهن به جاوا ورچوئل مشين (JVM) تي هلائي سگهن ٿيون بغير ڪنهن بنيادي ڪمپيوٽر جي فن تعمير جي. جاوا جو نحو C ۽ C++ سان ملندڙ جلندڙ آهي، پر انهن مان ڪنهن به هڪ جي ڀيٽ ۾ گهٽ گهٽ-سطح جون سهولتون آهن. جاوا رن ٽائم متحرڪ صلاحيتون مهيا ڪري ٿو (جهڙوڪ عڪاسي ۽ رن ٽائم ڪوڊ ترميم) جيڪي عام طور تي روايتي مرتب ڪيل ٻولين ۾ موجود نه آهن.

جاوا پنهنجي ریليز ٿيڻ کان پوءِ جلدي مقبوليت حاصل ڪئي ۽ ان وقت کان وٺي هڪ تمام مشهور پروگرامنگ ٻولي رهي آهي.^[18] GitHub جي مطابق سال 2022ع ۾ جاوا ٽيون مقبول ترين پروگرامنگ ٻولي هئي.^[19] جيتوڻيڪ اڃا تائين وڏي پيماني تي مشهور آهي، تازو سالن ۾ جاوا جي استعمال ۾ بتدريج گهٽتائي آئي آهي ٻين ٻولين سان گڏ JVM استعمال ڪندي مقبوليت حاصل ڪئي.^[20]

جاوا اصل ۾ جيمز گوسلنگ پاران سن مائڪرو سسٽم ۾ ترقي ڪئي وئي هئي. اهو مئي 1995ع ۾ سن جي جاوا پليٽ فارم جي بنيادي جزو طور جاري ڪيو ويو. اصل ۽ حوالن تي عملدرآمد جاوا ڪمپليرز، ورچوئل مشينون، ۽ ڪلاس لائبرريون اصل ۾ سن پاران مالڪاڻي لائسنس تحت جاري ڪيون ويون. مئي 2007ع تائين، جاوا ڪميونٽي پروسيس جي وضاحتن جي تعميل ۾، سن پنهنجي اڪثر جاوا ٽيڪنالاجيز کي GPL-2.0-صرف لائسنس تحت لائسنس ڏنو هو. Oracle پيش ڪري ٿو پنهنجي HotSpot جاوا ورچوئل مشين، جڏهن ته سرڪاري حوالن تي عمل درآمد OpenJDK JVM آهي جيڪو مفت اوپن سورس سافٽ ويئر آهي ۽ اڪثر ڊولپرز پاران استعمال ڪيو ويندو آهي ۽ تقريبن سڀني لينڪس جي تقسيم لاءِ ڊفالٽ JVM آهي. 2024ع تائين، جاوا 22 جديد نسخو آهي. جاوا 8، 11، 17، ۽ 21 اڳوڻو LTS ورزن آھن اڃا تائين سرڪاري طور تي سپورٽ ٿيل آھن.

تاريخ

ايڊيشن

عملدرآمد سسٽم

نحو

خاص ڪلاس

تنقيد

ڪلاس لائبريريون

دستاويزون

عملدرآمد

جاوا پليٽ فارم کان ٻاهر استعمال

جاوا پروگرامنگ ٻولي کي سافٽ ويئر پليٽ فارم جي موجودگي جي ضرورت آهي ترتيب ڏنل پروگرامن تي عمل ڪرڻ لاء. اوريڪل (Oracle) جاوا سان استعمال ڪرڻ لاءِ جاوا پليٽ فارم فراهم ڪري ٿو. اینڊروئڊ ایس ڊي ڪي (Android SDK) هڪ متبادل سافٽ ويئر پليٽ فارم آهي، جيڪو بنيادي طور تي پنهنجي جي یو آء (GUI) سسٽم سان اینڊروئڊ ايپليڪيشنون ٺاهڻ لاءِ استعمال ڪيو ويندو آهي.

اینڊروئڊ

جاوا ٻولي اینڊروئڊ، هڪ کليل ذريعو موبائل آپريٽنگ سسٽم، ۾ هڪ اهم ستون آهي. جيتوڻيڪ اینڊروئڊ، لینوڪس ڪرنیل (Linux kernel) تي ٺهيل آهي، گهڻو ڪري "C" بولی ۾ لکيو ويو آهي، اینڊروئڊ ایس ڊي ڪي، اینڊروئڊ ايپليڪيشنن لاءِ بنياد طور جاوا ٻولي استعمال ڪري ٿو پر ان جي معياري جي.یو.آء (GUI)، ایس.اي. (SE)، ایم.اي. (ME) يا ٻيون قائم ڪيل جاوا معيار استعمال نٿو ڪري. اینڊروئڊ ایس.ڊي.ڪي. پاران سپورٽ ڪيل بائٽ ڪوڊ ٻولي (bytecode language) جاوا بائٽ ڪوڊ سان مطابقت نه رکي ٿي ۽ پنھنجي ورچوئل مشين تي ھلندي آھي، گھٽ ميموري ڊيوائسز جھڙوڪ اسمارٽ فونز ۽ ٽيبليٽ ڪمپيوٽرن لاءِ بھتر آھي. اینڊروئڊ ورزن تي مدار رکندي، بائيٽ ڪوڊ يا ته ڊالڪ ورچوئل مشين جي ذريعي تفسير ڪيو ويو آهي يا اینڊروئڊ رن ٽائم پاران اصلي ڪوڊ ۾ مرتب ڪيو ويو آهي. اینڊروئڊ مڪمل جاوا ایس.اي. معياري لائبريري مهيا نٿو ڪري، جيتوڻيڪ اینڊروئڊ ایس.ڊي.ڪي. ۾ ان جي وڏي سب سیٽ جو هڪ آزاد عمل شامل آهي. اهو جاوا 6 ۽ ڪجهه جاوا 7 خاصيتن کي سپورٽ ڪري ٿو، معياري لائبريري (Apache Harmony) سان مطابقت رکندڙ عمل درآمد پيش ڪري ٿو.

تڪرار

گوگل انڪارپوریشن، اینڊروئڊ ۾ جاوا سان لاڳاپيل ٽيڪنالاجي جو استعمال اوريڪل انڪارپوریشن ۽ گوگل انڪارپوریشن جي وچ ۾ قانوني تڪرار جو سبب بڻيو. 7 مئي 2012ع تي، هڪ سان فرانسسڪو جيوري معلوم ڪيو ته جيڪڏهن اي.پي.آء (APIs) ڪاپي رائيٽ ٿي سگهي ٿي، ته پوءِ گوگل اینڊروئڊ ڊیوائيسز ۾ جاوا جي استعمال سان اوريڪل جي ڪاپي رائيٽ جي خلاف ورزي ڪئي هئي. ضلعي جج وليم السپ 31 مئي، 2012ع تي فيصلو ڏنو ته اي.پي.آء ڪاپي رائيٽ نٿا ٿي سگهن، پر مئي، 2014ع ۾ آمريڪي عدالت آف اپيلز فار فيڊرل سرڪٽ طرفان ان کي رد ڪيو ويو. 26 مئي، 2016ع تي، ضلعي عدالت گوگل جي حق ۾ فيصلو ڏنو. اینڊروئڊ ۾ جاوا اي.پي.آء جي ڪاپي رائيٽ جي خلاف ورزي جي حڪمراني منصفانه استعمال کي قائم ڪري ٿي. مارچ 2018ع ۾، هي حڪمران اپيل ڪورٽ طرفان رد ڪيو ويو، جنهن سان فرانسسڪو ۾ وفاقي عدالت کي نقصان جي تعين ڪرڻ جو ڪيس موڪليو ويو. گوگل جنوري 2019ع ۾ آمريڪا جي سپريم ڪورٽ ۾ سرٽيوريري جي رٽ لاءِ هڪ درخواست داخل ڪئي ته انهن ٻن حڪمن کي چيلينج ڪرڻ لاءِ جيڪي اپيل ڪورٽ طرفان اوريڪل جي حق ۾ ڪيا ويا. 5 اپريل، 2021ع تي، عدالت گوگل جي حق ۾ 6-2 جو فيصلو ڪيو، ته جاوا اي.پي.آء جي استعمال کي مناسب استعمال سمجهيو وڃي. تنهن هوندي، عدالت اي.پي.آء جي ڪاپي رائيٽ تي حڪمراني ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو، ان جي بدران چونڊ ڪري انهن جي حڪمراني جو تعين ڪرڻ لاءِ، "خالص دليل جي خاطر" جاوا جي اي.پي.آء. ڪاپي رائيٽ قابل غور ڪندي.

پڻ ڏسو

باب ڪمپيوٽر پروگرامنگ

سي شارپ (#C) پروگرامنگ جي ٻولي
سي ++ (++C)
جاوا APIs جي فهرست
جاوا فريم ورڪ جي فهرست
JVM ٻولين جي فهرست
جاوا ورچوئل مشينن جي فهرست
سي شارپ ۽ جاوا جو موازنو
جاوا ۽ C++ جو موازنو
پروگرامنگ ٻولين جو موازنو

خارجي لنڪس

وڪيميڊيا العام تي جاوا (پروگرامنگ جي ٻولي) بابت مواد
وڪي ڪتاب تي لاڳاپيل
Java Weekly

حوالا

↑ Binstock, Andrew. "Java's 20 Years of Innovation". Forbes. وقت March 14, 2016 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل March 18, 2016. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 Barbara Liskov with John Guttag (2000). Program Development in Java - Abstraction, Specification, and Object-Oriented Design. USA, Addison Wesley. ISBN 9780201657685.
↑ Chaudhary, Harry H. "Cracking The Java Programming Interview :: 2000+ Java Interview Que/Ans". وقت September 29, 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2016-05-29. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Java 5.0 added several new language features (the enhanced for loop, autoboxing, varargs and annotations), after they were introduced in the similar (and competing) C# language. [1] آرڪائيو ڪيا ويا March 19, 2011, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. [2] آرڪائيو ڪيا ويا January 7, 2006, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
↑ Gosling, James; McGilton, Henry. "The Java Language Environment". وقت May 6, 2014 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل May 6, 2014. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Gosling, James; Joy, Bill; Steele, Guy; Bracha, Gilad. "The Java Language Specification, 2nd Edition". وقت August 5, 2011 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل February 8, 2008. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "The A-Z of Programming Languages: Modula-3". Computerworld. وقت January 5, 2009 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2010-06-09. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Niklaus Wirth stated on a number of public occasions, e.g. in a lecture at the Polytechnic Museum, Moscow in September 2005 (several independent first-hand accounts in Russian exist, e.g. one with an audio recording: Filippova, Elena. "Niklaus Wirth's lecture at the Polytechnic Museum in Moscow". وقت December 1, 2020 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل November 20, 2011. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)), that the Sun Java design team licensed the Oberon compiler sources a number of years prior to the release of Java and examined it: a (relative) compactness, type safety, garbage collection, no multiple inheritance for classes – all these key overall design features are shared by Java and Oberon.
↑ Patrick Naughton cites Objective-C as a strong influence on the design of the Java programming language, stating that notable direct derivatives include Java interfaces (derived from Objective-C's protocol) and primitive wrapper classes. [3] آرڪائيو ڪيا ويا July 13, 2011, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
↑ TechMetrix Research. "History of Java" (PDF). Java Application Servers Report. وقت December 29, 2010 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. The project went ahead under the name green and the language was based on an old model of UCSD Pascal, which makes it possible to generate interpretive code. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "A Conversation with James Gosling – ACM Queue". Queue.acm.org. وقت July 16, 2015 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2010-06-09. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ ((The Java Language Team)). About Microsoft's "Delegates" (White Paper). JavaSoft, Sun Microsystems, Inc. وقت 2012-06-27 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. In the summer of 1996, Sun was designing the precursor to what is now the event model of the AWT and the JavaBeans component architecture. Borland contributed greatly to this process. We looked very carefully at Delphi Object Pascal and built a working prototype of bound method references in order to understand their interaction with the Java programming language and its APIs. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "Chapel spec (Acknowledgements)" (PDF). Cray Inc. وقت February 5, 2016 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2016-01-14. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "Gambas Documentation Introduction". Gambas Website. وقت October 9, 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2017-10-09. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "Facebook Q&A: Hack brings static typing to PHP world". InfoWorld. وقت February 13, 2015 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2015-01-11. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "Write once, run anywhere?". Computer Weekly. وقت August 13, 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2009-07-27. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "1.2 Design Goals of the Java Programming Language". Oracle. وقت January 23, 2013 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2013-01-14. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ Melanson, Mike. "Don't call it a comeback: Why Java is still champ". GitHub. وقت August 25, 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل October 15, 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ "The top programming languages". The State of the Octoverse. GitHub. وقت 2 August 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 15 October 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ McMillan, Robert. "Is Java Losing Its Mojo?". Wired. وقت February 15, 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل October 15, 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد); Unknown parameter |url-access= ignored (مدد)

[1] Binstock, Andrew. "Java's 20 Years of Innovation". Forbes. وقت March 14, 2016 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل March 18, 2016. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[BarbaraLiskov-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 Barbara Liskov with John Guttag (2000). Program Development in Java - Abstraction, Specification, and Object-Oriented Design. USA, Addison Wesley. ISBN 9780201657685.

[3] Chaudhary, Harry H. "Cracking The Java Programming Interview :: 2000+ Java Interview Que/Ans". وقت September 29, 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2016-05-29. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[4] Java 5.0 added several new language features (the enhanced for loop, autoboxing, varargs and annotations), after they were introduced in the similar (and competing) C# language. [1] آرڪائيو ڪيا ويا March 19, 2011, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين. [2] آرڪائيو ڪيا ويا January 7, 2006, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.

[5] Gosling, James; McGilton, Henry. "The Java Language Environment". وقت May 6, 2014 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل May 6, 2014. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[6] Gosling, James; Joy, Bill; Steele, Guy; Bracha, Gilad. "The Java Language Specification, 2nd Edition". وقت August 5, 2011 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل February 8, 2008. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[7] "The A-Z of Programming Languages: Modula-3". Computerworld. وقت January 5, 2009 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2010-06-09. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[8] Niklaus Wirth stated on a number of public occasions, e.g. in a lecture at the Polytechnic Museum, Moscow in September 2005 (several independent first-hand accounts in Russian exist, e.g. one with an audio recording: Filippova, Elena. "Niklaus Wirth's lecture at the Polytechnic Museum in Moscow". وقت December 1, 2020 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل November 20, 2011. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)), that the Sun Java design team licensed the Oberon compiler sources a number of years prior to the release of Java and examined it: a (relative) compactness, type safety, garbage collection, no multiple inheritance for classes – all these key overall design features are shared by Java and Oberon.

[9] Patrick Naughton cites Objective-C as a strong influence on the design of the Java programming language, stating that notable direct derivatives include Java interfaces (derived from Objective-C's protocol) and primitive wrapper classes. [3] آرڪائيو ڪيا ويا July 13, 2011, حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.

[10] TechMetrix Research. "History of Java" (PDF). Java Application Servers Report. وقت December 29, 2010 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. The project went ahead under the name green and the language was based on an old model of UCSD Pascal, which makes it possible to generate interpretive code. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[11] "A Conversation with James Gosling – ACM Queue". Queue.acm.org. وقت July 16, 2015 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2010-06-09. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[12] ((The Java Language Team)). About Microsoft's "Delegates" (White Paper). JavaSoft, Sun Microsystems, Inc. وقت 2012-06-27 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. In the summer of 1996, Sun was designing the precursor to what is now the event model of the AWT and the JavaBeans component architecture. Borland contributed greatly to this process. We looked very carefully at Delphi Object Pascal and built a working prototype of bound method references in order to understand their interaction with the Java programming language and its APIs. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[chplspec-13] "Chapel spec (Acknowledgements)" (PDF). Cray Inc. وقت February 5, 2016 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2016-01-14. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[gambas-14] "Gambas Documentation Introduction". Gambas Website. وقت October 9, 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2017-10-09. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[15] "Facebook Q&A: Hack brings static typing to PHP world". InfoWorld. وقت February 13, 2015 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2015-01-11. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[16] "Write once, run anywhere?". Computer Weekly. وقت August 13, 2021 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2009-07-27. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[design_goals2-17] "1.2 Design Goals of the Java Programming Language". Oracle. وقت January 23, 2013 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2013-01-14. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[18] Melanson, Mike. "Don't call it a comeback: Why Java is still champ". GitHub. وقت August 25, 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل October 15, 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[19] "The top programming languages". The State of the Octoverse. GitHub. وقت 2 August 2023 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 15 October 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[:02-20] McMillan, Robert. "Is Java Losing Its Mojo?". Wired. وقت February 15, 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل October 15, 2023. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد); Unknown parameter |url-access= ignored (مدد)

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]