گبول قبيلو
گبول هڪ بلوچ قبيلو آهي جيڪو صدين کان پنهنجي الڳ سڃاڻپ رکي ٿو ۽ ڪنهن به بلوچ قبيلي جي شاخ ناهي. مير جلال خان جي دور حڪومت ۾ گبول رند وفاق ۾ شامل ٿيا. آخرڪار اهي مير چاڪر خان رند سان گڏجي لاشارين خلاف اتحادي بڻجي ويا. ويجھو مشرقي هجڻ جي باوجود، هن وقت، قبيلو گهڻو ڪري ڪراچي ۽ اندرون سنڌ (ڄامشورو، دادو، گهوٽڪي، ٺٽو، سجاول، نواب شاهه، نوشهروفيروز، ٽنڊي الهيار، مٽياري، خيرپور ميرس، سکر، لاڙڪاڻو، شڪارپور) ۾ آباد آهي. ، جيڪب آباد، ڪنڌڪوٽ @ ڪشمور) بلوچستان ۾ اهم انگن سان گڏوگڏ ڏکڻ پنجاب (رحيم يار خان، بهاولپور، مظفر ڳڙهه، ملتان، ڊيرا غازي خان، راجن پور) ۽ ڪي پي ڪي (ڊيره اسماعيل خان) ۾ رهندا آهن
| ڪل آبادي | |
|---|---|
| 400,000 | |
| گنجان آبادیءَ وارا علائقا | |
| ٻوليون | |
| بلوچي، سنڌي، سرائيڪي، ڪردي | |
| مذهب | |
| اسلام | |
| لاڳاپيل نسلي گروھ | |
| سنڌي، بلوچ |
نالو رکڻ جو سبب[سنواريو]
ڪير ٿرائي گبولس وٽ مليل بلوچي روايت موجب ”گبول بچ ڊيزڪ“ لفظ گبول جي معنيٰ آهي قلعو، حڪم ڏيڻ. جيئن ته گبول هڪ رزم قبيلو آهي، جنهن جا سوين مثال گذريل ٽن هزارن سالن جي تاريخ مان ڏئي سگهجن ٿا، تنهن ڪري اهو سمجهڻ لڳي ٿو ته بلوچ روايت هڪ لقب آهي، نسب نه پر. ھاڻي جيڪڏھن گبول لفظ جي شروعات تي غور ڪريون ته اھا آرامي آھي. گبول جو نالو آرامي (عبراني) ۾ معنيٰ جنگجو. انجيل (پيدائش جي ڪتاب) جي مطابق، گبول دعا جو پٽ ۽ حضرت ابراهيم عليه السلام جو وڏو پوٽو آهي. گبول جو اولاد ڪش جي سرزمين ۾ اچي آباد ٿيو.
قديم آرامي ۽ چالدين قبيلا[سنواريو]
بائيبل مان ”گبول قبيلي“ جو پهريون ذڪر 1600 ق. حضرت ابراهيم عليه السلام جي ٽين زال حضرت قطورا بنت يقطان آهي، جيڪا ڪنعاني نسل مان هئي. يشر جي ڪتاب ۾ ڏنل تفصيل موجب حضرت قطوره جي پيٽ مان حضرت ابراهيم عليه السلام جو هڪ فرزند ”مدين“ به هو، جنهن جو متفقه ثبوت قرآن، بائبل ۽ ٻين تاريخي ماخذن مان ثابت آهي. مديني جا پنج پٽ عفه، عفر، حنوک، عبيد الف ۽ الدعاء هئا، الدعاء جي چئن پٽن مان هڪ جو نالو گبول هو.بائبل واضح طور تي "دعا" جي اولاد جو ذڪر ڪري ٿو ته ابراهيم (ع) انهن کي وراثت ۾ حصو ڏنو ۽ انهن کي حڪم ڏنو ته ڪيش ڏانهن سفر ڪن، جيڪو پنهنجي ٻئي اولاد جي ڏور اوڀر ڏانهن آهي. انهن بائيبل جي لکڻين تي مرتب ڪيل هڪ شجرو، گبول سان گڏ، شام، ايران ۽ پاڪستان جي جاگرافيائي نقشو ۽ "ميڊيا سلطنت" جو نقشو ڏئي ٿو. بهرحال، هن ثبوت جي وڌيڪ تفصيلي تحقيق جي ضرورت باقي آهي.
سرداري[سنواريو]
19هين صديءَ جي آخر کان وٺي گبول قبيلي جو سردار يا سردار منظم طريقي سان سردار خداداد خان گبول مان چونڊيو ويو آهي، ان کان پوءِ سندس پٽ الله بخش گبول (1895-1972)، پوٽو سردار احمد خان گبول (1921-1998) ۽ وڏو -پوٽو سردار نبيل گبول. هن خاندان شروع ۾ زميندارن جي حيثيت ۾ پنهنجو نالو پيدا ڪيو- گبول نوآبادياتي دور ۾ ڪراچي جي امير ترين زميندارن مان هئا ۽ 1930ع واري ڏهاڪي ۾ انگريزن کي هن خاندان جي وڌيڪ زمين حاصل ڪرڻ تي پابندي لاڳو ڪرڻي پئي، ڇاڪاڻ ته ان وقت لڳ ڀڳ 70. ڪراچي جي زمين جو سيڪڙو گبول خاندان خريد ڪيو. 1920ع کان وٺي گبول خاندان ڪراچي جي سياست ۾ تمام گهڻو اثر رسوخ رکندڙ رهيو آهي ۽ مسلسل مختلف حڪومتن جو حصو رهيو آهي.
گبول هڪ بلوچ قبيلو آهي جيڪو صدين کان پنهنجي الڳ سڃاڻپ رکي ٿو ۽ ڪنهن به بلوچ قبيلي جي شاخ ناهي. مير جلال خان جي دور حڪومت ۾ گبول رند وفاق ۾ شامل ٿيا. آخرڪار اهي مير چاڪر خان رند سان گڏجي لاشارين خلاف اتحادي بڻجي ويا. ويجھو مشرقي هجڻ جي باوجود، هن وقت، قبيلو گهڻو ڪري ڪراچي ۽ اندرون سنڌ (ڄامشورو، دادو، گهوٽڪي، ٺٽو، سجاول، نواب شاهه، نوشهروفيروز، ٽنڊي الهيار، مٽياري، خيرپور ميرس، سکر، لاڙڪاڻو، شڪارپور) ۾ آباد آهي. ، جيڪب آباد، ڪنڌڪوٽ @ ڪشمور) بلوچستان ۾ اهم انگن سان گڏوگڏ ڏکڻ پنجاب (رحيم يار خان، بهاولپور، مظفر ڳڙهه، ملتان، ڊيرا غازي خان، راجن پور) ۽ ڪي پي ڪي (ڊيره اسماعيل خان).
Etymology
گبول بڇ ڊيزڪ جي هڪ روايت مطابق، جيڪو کيرٿر جي گبولن مان ملي ٿو، گبول لفظ جي معنيٰ آهي ”ڪاسيل“ [حوالہ گهربل] M.K. Pikolin ان کي "بهادر" يا "مضبوط" طور ترجمو ڪيو.
ان سلسلي ۾، ايڊورڊ لپنسڪي، جيڪو آرامين تي هڪ اختيار آهي، لکي ٿو: "ڪو به سبب نه آهي ته 'گمبولو' (ايران-عراق جي سرحد تي هڪ طاقتور آرامي قبيلو)، جيڪو يا ته 'گبول' ۾ bb>mb کي ظاهر ڪري ٿو يا صرف (طُفیلي) ظاهر ڪري ٿو کان اڳ." اهڙي طرح ڊاڪٽر مير عالم خان رقيب لکي ٿو ته: ’گمبول‘ لفظ ۾ ’م‘ اکر بيڪار ۽ سخت لڳي ٿو. تنهن ڪري، ان جي سختيءَ جي ڪري اکر ’م‘ ختم ٿي ويو ۽ لفظ گبول ۾ تبديل ٿي ويو، جيڪو اڃا تائين مشهور بلوچ قبيلو آهي. قديم چالڊو-آراميائي قبيلا
بائيبل ۾ پهريون ڀيرو گبول جو ذڪر 1600 ق.م ۾ ٿيو، جيڪو ابراهيم جو پوٽو هو، جيڪو سندس ٽين زال ڪيتوره، يڪتان ڪنعاني جي ڌيءَ هئي. مدين حضرت ابراهيم عليه السلام جو پٽ هو، جنهن جو ذڪر قرآن ۽ ٻين تاريخي ماخذن ۾ ڪتوره طرفان ڪيو ويو آهي. مدين کي پنج پٽ هئا: عفا (عيفا)، عفر (عفر)، حنوق (حنوق)، عابده (عبيداع) ۽ الدّعا (الدّعا). گبول الداه جي چئن پٽن مان هڪ هو. هو ۽ سندس ماڻهو بابل ڏانهن لڏي ويا.
برطانوي عجائب گھر ۾ موجود اشورين نوادرات جي تختي ۾ گبول جو مسلسل ذڪر ڪيو ويو آهي، 745 ق.م (ٽگلاٿ-پائلسر III تگليٿ پليسرسوم) کان 562 ق. آشوري ذريعن انهن کي هڪ طاقتور آرامي قبيلو سڏين ٿا. ”ارم“ شام جو متبادل نالو آهي (خاص ڪري فرات ۽ بلخ ندين جي وچ وارو علائقو). هن علائقي کي ارم-نهاريم به سڏيو ويندو آهي. گبول قبيلو شام جي هن حصي مان ڏکڻ ميسوپوٽيميا ڏانهن لڏپلاڻ ڪئي، ۽ ان خاص سبب لاء، اشوري انهن کي آرامين (آرام نهاريم جا ماڻهو) سڏين ٿا.
بول گ
قبيلو شام جي هن حصي مان ڏکڻ ميسوپوٽيميا ڏانهن لڏپلاڻ ڪئي، ۽ ان خاص سبب لاء، اشوري انهن کي آرامين (آرام نهاريم جا ماڻهو) سڏين ٿا. ميسوپوٽيميا ۾ آرامين جي ٻئين وڏي لڏپلاڻ جو حقدار آھي ڪلڊين. گبولي جي خودمختيار رياست چاليا جي ڇهن رياستن مان هڪ هئي. اهو گبول قبيلي جو هيڊ ڪوارٽر هو، جيڪو ايلام ۽ فارس نار جي سرحدن جي ويجهو رهندو هو. گبولي جي گاديءَ جو قلعو شاپيبل شهر هو. مردوخ-بلدان جو اڳيون لشڪر گبولن تي مشتمل هو. هنن 745 ق.م کان 626 ق.م تائين اشورين سان جنگ ڪئي، جنهن جي نتيجي ۾ ٻين اتحادين سان گڏ ميڊين سلطنت قائم
ٿي.
https://en.wikipedia.org/wiki/Sennacherib (703-681 ق. م) گبول قبيلي جو ذڪر هن ريت ڪري ٿو:
دجله جي ڪناري تي رهندڙ ڪوماڊ قبيلا، گرمو، اوبولو، دامونو، گبول، خندارو، روهوا، بگاٽي يا بگوتو جيڪي ڪرخ جي ڪناري تي رهن ٿا، هاماران، هاگران، نابتو ، لي ، تائو. آرامي جيڪي فرمانبردار نه هئا، جيڪي موت جي پرواهه نٿا ڪن. ڪلديان، آرامي، منني (ميڊيا) جيڪي منهنجي جوء جي تابع نه ٿيا هئا، مون انهن جي زمينن مان ڀڄي ويا."
بلوچ قوم جي تاريخ ۾ اڪثر چيو ويو آهي ته اهي آرامين جي نسل سان تعلق رکن ٿا جيڪي حلب ۽ بابل ۾ رهندا هئا، ۽ اهو ته کرد ۽ بلوچ هڪ جدا قوم جا ٽولا آهن. فردوسي شاهنامي ۾ ۽ ابن حوقل سورت الارد (عربي: صورۃ الارض) ۾ انهن دعوائن کي برقرار رکيو آهي. وادي البلوس بلوچ قوم جو پهريون وطن هو، جيئن مختلف بلوچ محققن دعويٰ ڪئي آهي. گبول قبيلو هن مخصوص علائقائي علائقي ۾ صدين کان گبول ڳوٺ (فارسي: روستائی گبول) ڍنڍ جي ويجهو الگبول (عربي: سبخات الجبل) ۾ رهندو آيو آهي گبول
ل قبيلو هن مخصوص علائقائي علائقي ۾ صدين کان گبول ڳوٺ (فارسي: روستائی گبول) ڍنڍ جي ويجهو الگبول (عربي: سبخات الجبل) ۾ رهندو آيو آهي. اهي شام جي بدوي قبيلن ۾ شامل آهن. جيڪي لڏپلاڻ ڪري کردستان (عراقي ۽ ترڪيءَ) ۾ آيا، تن ۾ ڪُرد شامل آهن، جڏهن ته ٻيا جيڪي ايران (فارس، سيستان) ڏانهن لڏي ويا، سي بلوچ آهن. آشوري آثار قديمه جي حسابن ۾، تقريبا 40 ڪلدو-آرامائي قبيلن جو ذڪر ڪيو ويو آهي، پر هر باغي سرگرمي ۾ چار مخصوص قبيلا درج ٿيل آهن، يعني: گبول، بگٽي، ڪلمتي ۽ مري. سڀ کان اهم ۽ آبادي وارا قبيلا گبول ۽ بگٽي هئا. بگٽي قبيلي جي گاديءَ جو هنڌ خود مختيار رياست گبولي جي اتر طرف هو. گبول ۽ بگٽي ٻنهي کي عرفه جي ڀر ۾ دجلا جي ڪناري تي آباد قبيلن جي طور تي اشوري خطن ۾ درج ڪيو ويو آهي. اڄ تائين، انهن قبيلن جي رهائشن مان هڪ عراقي کردستان ۾ عرفا آهي. ڪلمتي رقيه ۾ رهڻ لڳا.
مورخن گبول قبيلي جو ذڪر ڪيو آهي. انهن جا مشاهدا تحقيقي آهن جڏهن ته مغربي مورخن آثار قديمه جي کوٽائي جي دستاويزن مان فائدو ورتو. ٻئي گروهه ان ڳالهه تي متفق آهن ته گبول جو تعلق عرب خانه بدوش جي چالڊو-آرامين انجمن سان آهي. انهن جو ذڪر پهريون ڀيرو ٻارهين صدي قبل مسيح ۾ ملي ٿو. آشوري آثار قديمه جون تختيون سندن ذهانت ۽ بهادريءَ جو ذڪر ڪن ٿيون. گبولي جي قديم خودمختيار رياست ۽ حلب جي ويجهو گبول واري علائقي کي قدامہ بن جعفر (قدامہ بن جعفر)، ابن رستا (ابنِ رستہ)، سومر (سُومر)، يعقوبي (يعقوبي)، ابن ڏاڏن طرفان رڪارڊ ڪيو ويو آهي. اي حوقل (ابن حوقل)، مجيد زاده (مجيد زاده،) ابن عبدالمنيم حميري (ابن عبدالمنعم حميري)، الڪندي (الکندي)، ابن واصل (ابنِ واصل)، مقدسي (مقدسي)، البلازري (البلازري) غازي (غزي)، صدر (صادر)، ياقوت (ياقوت) ۽ ٻيا پنهنجي لکڻين ۾.
سول جنگيون
سنڌ ۾ ٽالپرن جي حڪومت دوران، گبول قبيلي کي ڪراچي جي ساحلي علائقي کي محفوظ بڻائڻ لاءِ موڪليو ويو، جنهن کي ”قزاقن سان جنگ“ جي نالي سان ياد ڪيو وڃي ٿو. ڪراچيءَ جي بندرگاهه ڀرسان جهازن کي لُٽيندا هئا. هڪ دفعو انهن بندرگاهه تي حملو ڪيو. گبول به ڏهين صدي عيسويءَ ۾ ڪراچيءَ جي ڀر ۾ ارغونن ۽ منگولن سان وڙهڻ جو ذڪر ڪيو آهي. نبي بخش خان بلوچ پنهنجي ڪتابن ۾ گبول قبيلي جي هيٺين جنگين ۽ قبائلي تڪرارن جو ذڪر ڪيو آهي.
. گنڊبا منڊني برفت تي حملو ڪيو
. جکرن ۽ گبولن جي وچ ۾ جنگ
. ڪلمتي گبول ۽ ڪلهوڙن جي وچ ۾ جنگ
. ڪلمتي گبول ۽ جوکيا جي وچ ۾ جنگ
. گبول ۽ گدرو جي وچ ۾ جنگ