وجوديت

Existentialism/وجوديت

وجوديت فلسفياڻن تصورن ۽ کوجنائن جو هڪ خاندان آهي جيڪو انساني فرد جي وجود کي اوليت ڏئي ٿو، وجود جو اڪيلي نقطي نظر کان مطالعو ڪري ٿو، ۽ ان نتيجي تي پھچي ٿو ته، ڪائنات جي بي مقصديت, جبريت ۽ اڻ ڄاڻائيءَ جي باوجود، فردن کي پنهنجي عمل جي ذميواري قبول ڪرڻ ۽حقيقي جيون جي رهبري ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ گهرجي. معنى، مقصد ۽ قدر جي جانچ ڪرڻ ۾، وجودي سوچ ۾ اڪثر تصورات شامل آهن جهڙوڪ وجودي بحران، ڪاوڙ، جرئت ۽ آزادي. وجوديت جو تعلق ڪيترن ئي 19- ۽ 20 صديءَ جي يورپي فلسفين سان آهي، جن گڏيل سوچن ۾ ڪڙن اختلافن باوجود انساني موضوع تي زور ڏنو. اڻويھين صديءَ جي انهن شخصيتن ۾ جيڪي هاڻي وجوديت سان جڙيل آهن، فلاسافر سورن ڪيئرڪيگارڊ ۽ فريڊرڪ نئشي، گڏوگڏ ناول نگار فيودور دوستووسڪي، جن سڀني عقليت پسنديءَ تي تنقيد ڪئي ۽ پاڻ کي معنيٰ جي مسئلي سان لاڳاپيل سمجھيو. جيتوڻيڪ وجوديت جو لفظ 20 صديءَ جي وچ تائين استعمال نه ڪيو ويو هو، جنهن دوران ان جو سڀ کان وڌيڪ تعلق همعصر فيلسوفن جين پال سارتر، مارٽن هيڊيگر، سائمن ڊي بيووير، ڪارل جاسپرس، گبريل مارسل، پال ٽيليچ ۽ وڌيڪ متضاد البرٽ ڪاميوس سان ٿيو. ڪيترن ئي وجود پرستن روايتي سسٽماتياتي يا علمي فلسفن کي، انداز ۽ مواد جي لحاظ کان، انتھائي الڳ ۽ پڪن انساني تجربن مان هٽيل سمجھيو.

وجودي سوچ ۾ هڪ بنيادي خوبي سچائي آهي. وجوديت فلسفي کان ٻاهر پڻ ڪيترن ئي شعبن تي اثر انداز ٿي آهي، جن ۾ نظريا، ڊراما، آرٽ، ادب ۽ نفسيات شامل آهن.

وجوديت پرست فلسفو ڪيترن ئي نقطن تي مشتمل آهي، پر اهو ڪجهه پڪن ۽ بنيادي تصورن کي ڀاڱيوار ڪري ٿو. انهن مان، وجوديت جو هڪ مرڪزي اصول اهو آهي ته ذاتي آزادي، انفرادي ذميواري، ۽ اڳواٽي چونڊ پاڻ ڳولڻ ۽ زندگيءَ جي معنيٰ جي سھي فيصلي لاءِ ضروري آهن.

وجودي فڪر __وجوديت__(Existentialism):

20 صديءَ ۾ پيدا ٿيندڙ سياسي، سماجي، فڪري ۽ نفسياتي مونجهارن وجودي فڪر جي لاڙي کي جنم ڏنو آهي. بنيادي طور تي وجوديت جو فلسفو انساني وجود ۾ سانڍيل وارتائن، رازن ۽ ڳجهن کي جاچڻ ۽ پرکڻ جو نالو آهي. ان فلسفي جو مقصد آهي ته ”جيئن ته انسان هڪ وجود رکي ٿو، ان ڪري هو پنهنجي وجود جي هئڻ کي ثابت ڪري ڏيکاري.“ وجوديت جي فلسفي کي ٻن حصن ۾ ورهايو ويو آهي. هڪ ديني وجوديت ٻيو لاديني وجوديت. وجوديت انسان جي پاڻ سڃاڻپ (Self – Realization) جو نالو آهي، جنهن ذريعي هو هن دنيا جي غلاميءَ کان ڪٽجي، پنهنجي آزاد هئڻ تي زور ڏئي، پنهنجي زندگيءَ جو، مرضيءَ سان پورو پورو استعمال ڪري ٿو. هو پنهنجن عمل جو پاڻ ذميوار آهي ۽ انهن عملن جي ذريعي ئي هو پنهنجي سڃاڻپ ۽ فطرت ظاهر ڪري ٿو ۽ پوءِ جڏهن اهو سوچي ته ساڻس وڏو ڊوهه ٿيو آهي. جو کيس کنڀي هن دنيا ۾ ڦٽو ڪيو ويو آهي. وجوديت کي سمجهڻ لاءِ هيٺين وجودي وارتائن کي سمجهڻ ضروري آهي. ’ويڱاڻپ‘ (Alienation)، ’مايوسي‘ (Despair)، ’وجود جي بي معنائيت‘ (Being and absurdity)، ’بوريت‘ (Boredom)، ’ڪراهت/ڪرڀ‘ (Nausea)، ’احساس جرم‘ (Guilt)، ’موت جو تصور‘ (Concept of Death)، ’فرد ۽ ٻيا نظام‘ (Individual and Systems)، ’چونڊ جي آزادي‘ (Freedom of Choice) ۽ ’شخصي وجود جي حقيقت‘ (Reality of individual existence) وغيره.