مرڪزي تنتي سرشتو

Central nervous system
Schematic diagram showing the central nervous system of a human in yellow, peripheral in orange
تفصيل
لمف	224
سڃاڻپ ڪندڙ
لاطيني ٻولي	systema nervosum centrale pars centralis systematis nervosi
ايڪرونم	CNS
ائناٽامي جا محاورا	A14.1.00.001
ائناٽامي جو بنيادي ماڊل	55675
ائناٽامي جا محاورا

مرڪزي اعصابي نظام (Central nervous system) رکندڙ جانورن ۾ اعصابي جيو گهرڙا ۽ اعصابي تاندورا هوندا آهن. اُسرندي، گهڻ پاسائون ڪم ڪندي، ماحول سان ٺهڪي هلندي تنتي جيو-گهرڙن ملي تنتي ڳوڙها ٺاهيا ۽ تنتي تاندورن ملي تنتي رڳ، تنتي ٻنڌڻ، تنتي تنجڻ، تنتي واڊ ٺاهي. تنتي ڳوڙهن يا جهڳٽن پاڻ ۾ ملي تنتي مِکُ ٺاهي. تنتي مک وڌي، ويجهي، وڏو ٿي ميڄالي يا دماغ، کوپڙيءَ ۾ تنتي ڏوري ۽ ڪرنگهي کي جنم ڏنو. ميڄالي، تنتي ڏوري، تنتي رڳ، تنتي ڌاڳي يا تاندوري، تنتي ڳوڙهن، تنتي مِکُن، تنتي جيو گهرڙن جو هڪ وسيع، گهڻ ڪَرو نظام ٺاهيو، جنهن کي مرڪزي تنتي سرشتو چئجي ٿو.

The central nervous system (CNS) is the part of the nervous system consisting primarily of the brain and spinal cord. The CNS is so named because the brain integrates the received information and coordinates and influences the activity of all parts of the bodies of bilaterally symmetric and triploblastic animals—that is, all multicellular animals except sponges and diploblasts. It is a structure composed of nervous tissue positioned along the rostral (nose end) to caudal (tail end) axis of the body and may have an enlarged section at the rostral end which is a brain. Only arthropods, cephalopods and vertebrates have a true brain, though precursor structures exist in onychophorans, gastropods and lancelets.

The rest of this article exclusively discusses the vertebrate central nervous system, which is radically distinct from all other animals. مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ جانور اوسر جي اڃا به اتاهين ڏاڪي تي ٿين ٿا. تنتي سرشتو (انگريزي ٻولي: nervous system) رکندڙ جانورن ۾ تنتي جيو-گهرڙا ۽ تنتي تاندورا ٿين ٿا. اُسرندي، گهڻ پاسائون ڪم ڪندي، ماحول سان ٺهڪي هلندي تنتي جيو-گهرڙن ملي تنتي ڳوڙها ٺاهيا ۽ تنتي تاندورن ملي تنتي رڳ، تنتي ٻنڌڻ، تنتي تنجڻ، تنتي واڊ ٺاهي. تنتي ڳوڙهن يا جهڳٽن پاڻ ۾ ملي تنتي مِکُ ٺاهي. تنتي مک وڌي، ويجهي، وڏو ٿي ميڄالي يا دماغ، کوپڙيءَ ۾ تنتي ڏوري ۽ ڪرنگهي کي جنم ڏنو. ميڄالي، تنتي ڏوري، تنتي رڳ، تنتي ڌاڳي يا تاندوري، تنتي ڳوڙهن، تنتي مِکُن، تنتي جيو گهرڙن جو هڪ وسيع، گهڻ ڪَرو نظام ٺاهيو، جنهن کي مرڪزي تنتي سرشتو چئجي ٿو.

مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ جانورن ۾ حقيقتن جي اولڙي ڪڍڻ جو گڻ هزارين ڀيرا وڌيڪ اُچو آهي. نه رڳو حقيقتن جو احساس موجود ٿئي ٿو پر انهن جي حسي تصوير به ٺهي ٿي. احساس ۽ حسي تصوير ذهني سرگرميءَ جا ابتدائي اهڃاڻ آهن ۽ تصوراتي ڄاڻ ڏين ٿا. تصوراتي ڄاڻ اها آهي ته ڪنهن اڳ محسوس ڪيل ۽ هاڻي اڻ موجود، اکين ۽ ٻين حِسن تي سنئون سڌو هاڻي جو هاڻي اثر نه وجهندڙ، شيءِ جو تصور يا ياد ورجائڻ يا يادگيري، ياد. اولڙي جو هيءُ قسم مشروط ناهي، پر غير مشروط آهي. اڳ جانور رڳو پنهنجي ڪنهن بنيادي گهرج سان لاڳاپيل عملن، اثرن جو رد عمل ڏيکاريندا هئا پر هاڻي اهي ڪجهه نه ڪجهه ياد رکي سگهيا پئي، پر اها ياد به پنهنجن بنيادي گهرجن سان لاڳاپيل آهي.

ڌار ڌار قسم جي جانورن کي ڌار ڌار قسم جون سوچون يا سکيا ڏئي ٺاهيون ويون آهن. واٺو ڪتو دشمن کي وٺ ڪري ٿو، پر سنگتيءَ يا ٻڪريءَ، رڍ وغيره کي ڪجهه به نه ٿو چئي. تازِي ڪتي ۾ شڪار جي بوءِ پڪڙڻ جو گڻ وڌيل آهي، پيرِي ڪتو ٻي ڏينهن به پيرو کڻي سگهي ٿو، ڪي ڪتا بال سان راند کيڏي سگهن ٿا ۽ سرڪس ۾ ڪرتب ڏيکارن ٿا، شينهن ڇَلي منجهان ٽپي وڃي ٿو، وغيره.