فارنزڪ سائنس

فارنزڪ سائنس (Forensic Science)، جنهن کي ڪرمنلسٽڪس پڻ چيو ويندو آهي، سائنس جي اصولن ۽ طريقن جو اطلاق آهي، جيڪو فوجداري ۽ سول قانون جي معاملن ۾ قانوني فيصلا ڪرڻ جي حمايت ڪرڻ لاءِ آهي. خاص طور تي ڏوهن جي تحقيقات دوران، ان کي، قانوني معيار جي قابل قبول ثبوت ۽ مجرمانه طريقيڪار جي تفتيش لاء سنڀاليو ويندو آهي.

اهو هڪ وسيع ميدان آهي جنهن ۾ ڪيترن ئي طريقن کي استعمال ڪيو ويندو آهي جهڙوڪ ڊي اين اي جو تجزيو، آڱرين جا نشان، رت جي داغ جا نمونا، آتش بازي، بيلسٽڪس، ٽوڪزيڪولوجي، مائڪرو اسڪوپي ۽ باهه جي ملبن جو تجزيو. فارنزڪ سائنسدان تحقيق جي دوران ثبوت گڏ ڪري، محفوظ ڪن ۽ تجزيو ڪن ٿا. جڏهن ته ڪجهه فارنزڪ سائنسدان پاڻ ثبوت گڏ ڪرڻ لاءِ ڏوهن جي جاءِ تي سفر ڪندا آهن، ٻيا ليبارٽري ۾ خدمت سر انجام ڏيڻ ٿا ۽ انهن شين تي تجزيا انجام ڏيندا آهن جيڪي ٻين ماڻهن طرفان انهن وٽ ايندا آهن.

ٻين مالياتي، بينڪنگ، يا مالي ڏوهن جي تحقيق ۾ استعمال لاءِ ۽ ٻين عددي ڊيٽا جي تجزيي لاء، ڪنسلٽنٽس جي طور تي پرائيويٽ فرم، اڪيڊميا يا سرڪاري ملازمن جي طور تي ملازم ٿي سگهن ٿا. انهن جي ليبارٽري جي ڪردار کان علاوه، فارنزڪ سائنسدان ٻنهي فوجداري ۽ سول ڪيسن ۾ ماهر شاهدن جي طور تي گواهي ڏين ٿا ۽ يا پراسيڪيوشن يا دفاع لاءِ ڪم ڪري سگهن ٿا. جڏهن ته ڪو به فيلڊ ٽيڪنيڪل طور تي فارنزڪ ٿي سگهي ٿو، ڪجهه حصا وقت سان گڏ ترقي ڪيا آهن جيڪي اڪثريت سان لاڳاپيل ڪيسن کي شامل ڪن ٿا.

اصطلاح

اصطلاح، "فارنزڪ" لاطيني لفظ، فارينسس مان نڪتل آهي، جنهن جي معنيٰ آهي "فورم" يا "اسيمبليءَ جو هنڌ". اصطلاح جي تاريخ رومن دور ۾ شروع ٿئي ٿي، جڏهن هڪ مجرمانه الزام جو مطلب فورم ۾ عوامي ماڻهن جي هڪ گروپ جي سامهون ڪيس پيش ڪرڻ آھي. ٻئي فرد، جن تي جرم جو الزام لڳايو ۽ الزام لڳائيندڙ تقريرن جي صورت ۾ پنهنجي پاسي جي بنياد تي دلائل ديندا هئا. ڪيس جو فيصلو فرد جي حق ۾ بهترين دليل ۽ ترسيل سان ڪيو ويندو هو. هي اصل لفظ فارنزڪ جي ٻن جديد استعمالن جو ذريعو آهي؛

قانوني ثبوت جي هڪ صورت طور ۽
عوامي پيشڪش جي درجي جي طور

جديد استعمال ۾، اصطلاح فارنزڪس اڪثر ڪري، "فارنزڪ سائنس" جي جاء تي استعمال ڪيو ويندو آهي. لفظ "سائنس"، لاطيني مان نڪتل اهي، جن جو مطلب 'علم' آهي ۽ اڄڪلهه سائنسي طريقي سان، علم حاصل ڪرڻ جو هڪ منظم طريقي ويجهي ڳنڍيل آهي. گڏ ڪيو وينجهي ته فارنزڪ سائنس جو مطلب آهي ڏوهن جي حل لاءِ سائنسي طريقن ۽ عملن جو استعمال.

تاريخ

فارنزڪ سائنس جي اصل ۽ ابتدائي طريقا

اصل مضمون جي لاءِ ڏسو فرانزڪ قديم زماني ۾

قديم دنيا ۾ معياري فرانزڪ عملن جو فقدان هو، جنهن ڪري ڏوهارين کي سزا کان بچڻ جي قابل بڻايو. ڏوهن جي تحقيقات ۽ آزمائشون زبردستي اقرار ۽ شاهدن جي گواهي تي تمام گهڻو انحصار ڪيو. بهرحال، قديم ذريعن ۾ فرانزڪ ٽيڪنالاجي جا ڪيترائي اڪائونٽ شامل آهن جيڪي صدين بعد ترقي يافته فارنسڪ سائنس ۾ تصورات کي پيش ڪن ٿا.^[1]

ڏوهن جي ڪيسن کي حل ڪرڻ لاءِ دوائن ۽ اينٽومولوجي جي استعمال جو پهريون لکيل اڪائونٽ زي يوان لو (Xi Yuan Lu) جي ڪتاب ,("ڏوهن کان ڌوئڻ"^[2]^[3] طور ترجمو ڪيو) ڏانهن منسوب ڪيو ويو آهي. اهو چين ۾ 1248ع ۾ سانگ سي (宋慈宋慈، 1186-1249) طرفان لکيو ويو، جيڪو سانگ خاندان جي دور ۾ انصاف، جيل ۽ نگراني جو ڊائريڪٽر هو.^[4]

سانگ سي عدالت ۾ پوسٽ مارٽم رپورٽن^[5] بابت ضابطا متعارف ڪرايا، جاچ جي عمل ۾ ثبوتن کي ڪيئن محفوظ ڪيو ۽ وضاحت ڪئي ته فارنسڪ ڪارڪنن کي عوام لاءِ غير جانبداري جو مظاهرو ڇو ڪرڻ گهرجي.^[6] هن جراثيم ڪش ٺاهڻ ۽ مئل لاشن ۽ هڏن جي پوشيده زخمن کي ٻيهر ظاهر ڪرڻ لاءِ طريقا (سورج جي روشني ۽ سرڪي کي ڳاڙهي تيل جي ڇتري هيٺ استعمال ڪندي)^[7] ٺاهيا؛ موت جي وقت جي حساب ڪرڻ لاء (موسم ۽ جهيوت جي سرگرمي جي اجازت ڏيڻ)؛ ^[8] جيڪا لاش کي ڌوئڻ, لاش جي جانچ ڪرڻ ۽ مئل جي موت جو سبب معلوم ڪرڻ لاء بيان ڪيو ويو آهي. ^[9] ان وقت ڪتاب خودڪشي ۽ جعلي خودڪشي جي وچ ۾ فرق ڪرڻ جا طريقا بيان ڪيا هئا.^[10] هن فرانزڪ تي ڪتاب لکيو جنهن ۾ چيو ويو آهي ته سڀني زخمن يا لاشن جي جاچ ٿيڻ گهرجي. ڪتاب ادب جو پهريون روپ بڻجي ويو جيڪو موت جي سبب کي طئي ڪرڻ ۾ مدد ڪري ٿو.^[10]

سانگ سي جي اڪائونٽن،"ڏوهن کان ڌوئڻ" مان هڪ ۾ هڪ شخص جو ڪيس, جيڪا هڪ ڏاٽي (Sickle) سان قتل ڪيو ويو، هڪ تحقيق ڪندڙ طرفان حل ڪيو ويو، جنهن هر هڪ شڪي کي هدايت ڪئي ته هو پنهنجي ڏاٽين کي هڪ جڳهه تي آڻين. (هن جانور جي لاش تي مختلف بليڊن کي جانچڻ ۽ زخمن جو مقابلو ڪندي محسوس ڪيو ته اها هڪ ڏاٽي هئي.) مکيون، رت جي بوءَ سان متوجه ٿي، آخرڪار هڪ ڏاٽي تي گڏ ٿيون. انهيءَ جي روشنيءَ ۾ ڏاٽي جي مالڪ قتل جو اعتراف ڪيو. ڪتاب ۾ اهو پڻ بيان ڪيو ويو آهي ته ڪيئن ٻڏڻ (ڦڦڙن ۾ پاڻي) ۽ گلا ڦاٽڻ (ٽڙيل گردن جي ڪارٽيلج) جي وچ ۾ فرق ڪيو وڃي، ۽ لاشن جي جاچ مان ثبوت بيان ڪيا ويا ته اهو معلوم ڪرڻ لاءِ ته موت قتل، خودڪشي يا حادثي سبب ٿيو آهي.^[11]

سڄي دنيا مان ٿڪ، وات ۽ زبان جي جانچ، معصوميت يا ڏوهه جو تعين ڪرڻ لاءِ، پولي گراف ٽيسٽ جي اڳڪٿي طور، جانچ جي طريقن ۾ شامل ڪيو ويو. قديم هندستان ۾، ^[12] شڪي ماڻهن جي وات کي خشڪ چانورن سان ڀريو ويندو هو ۽ ان کي واپس ڪڍي ڇڏيندا هئا. اهڙي طرح، قديم چين ۾، جن تي ڏوهه جو الزام هوندو هو، انهن جي وات ۾ چانورن جو پائوڊر رکيو ويندو هو.^[13] قديم وچ اوڀر جي ثقافتن ۾، ملزم کي مختصر طور تي گرم ڌاتو جي ڇنڊ (rod) کي چاٽڻ لاءِ سڏيو ويندو هو. اهو سوچيو ويو آهي ته انهن ٽيسٽن ۾ ڪجهه صحيح هئي^[14] ڇو ته هڪ ڏوهي ماڻهو گهٽ ٿڪ پيدا ڪندو آهي ۽ اهڙي طرح وات خشڪ هوندو آهي؛^[15] جيڪڏهن چانور گهڻي مقدار ۾ وات ۾ لڳل هجن يا ٿڪ کان بچاءُ نه هئڻ سبب سندن زبانون سخت سڙي وينديون هجن، ته ملزم کي ڏوهي سمجهيو ويندو هو.^[16]

تعليم ۽ تربيت

ذيلي تقسيم

قابل اعتراض ٽيڪنڪ

علم ادب

ڊيموگرافڪ

ميڊيا جو اثر

تڪرار

فارنزڪ سائنس ۽ انسانيت جو ڪم

پڻ ڏسو

جرميات

خارجي لنڪس

وڪيميڊيا العام ۾ فارنزڪ سائنس سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.

حوالا

↑ Schafer, Elizabeth D. (2008). "Ancient science and forensics". in Ayn Embar-seddon. Forensic Science. Salem Press. p. 40. ISBN 978-1587654237. https://archive.org/details/forensicscience00emba.
↑ "Forensics Timeline". Cbsnews.com. وقت 29 June 2011 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2011-12-20. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ A Brief Background of Forensic Science آرڪائيو ڪيا ويا 16 December 2009 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
↑ Song (McKnight), p. 3.
↑ Song (McKnight), p. 161.
↑ Song (McKnight), pp. 76–82.
↑ Song (McKnight), p. 95.
↑ Song (McKnight), p. 86.
↑ Song (McKnight), p. 87.
↑ ^10.0 ^10.1 Song (McKnight), p. 79–85.
↑ Song (McKnight).
↑ Parmeshwaranand, Swami (2003). Encyclopaedic Dictionary of the Dharmaśāstra, Volume 1. New Delhi: Sarup & Sons. p. 499. ISBN 8176253650. https://books.google.com/books?id=QDQVereyvj4C&pg=PA499.
↑ McCrie, Robert D. "General Managerial Fundamentals and Competencies". Security Operations Management. 1st ed. Amsterdam: Butterworth-Heinemann/Elsevier, 2007. 93. Print.
↑ "The History of Forensic Science and it's evolution". IFF Lab. ^{[مئل ڳنڍڻو]}
↑ "Licking hot metal spoons to expose lies: Egypt's oldest tribal judicial system". Al Arabiya English. حاصل ڪيل 2021-05-06.
↑ "ANCIENT JUDICIAL METHODS FOR THE DETECTION OF DECEPTION". The British Polygraph Society. حاصل ڪيل 31 March 2024. ORDEAL OF RICE CHEWING — ANCIENT CHINA — CIRCA 500 BC

[1] Schafer, Elizabeth D. (2008). "Ancient science and forensics". in Ayn Embar-seddon. Forensic Science. Salem Press. p. 40. ISBN 978-1587654237. https://archive.org/details/forensicscience00emba.

[2] "Forensics Timeline". Cbsnews.com. وقت 29 June 2011 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2011-12-20. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[3] A Brief Background of Forensic Science آرڪائيو ڪيا ويا 16 December 2009 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.

[FOOTNOTESongMcKnight3-4] Song (McKnight), p. 3.

[FOOTNOTESongMcKnight161-5] Song (McKnight), p. 161.

[FOOTNOTESongMcKnight76–82-6] Song (McKnight), pp. 76–82.

[FOOTNOTESongMcKnight95-7] Song (McKnight), p. 95.

[FOOTNOTESongMcKnight86-8] Song (McKnight), p. 86.

[FOOTNOTESongMcKnight87-9] Song (McKnight), p. 87.

[FOOTNOTESongMcKnight79–85-10] 10.0 ^10.1 Song (McKnight), p. 79–85.

[FOOTNOTESongMcKnight-11] Song (McKnight).

[EDodD2-12] Parmeshwaranand, Swami (2003). Encyclopaedic Dictionary of the Dharmaśāstra, Volume 1. New Delhi: Sarup & Sons. p. 499. ISBN 8176253650. https://books.google.com/books?id=QDQVereyvj4C&pg=PA499.

[13] McCrie, Robert D. "General Managerial Fundamentals and Competencies". Security Operations Management. 1st ed. Amsterdam: Butterworth-Heinemann/Elsevier, 2007. 93. Print.

[14] "The History of Forensic Science and it's evolution". IFF Lab. ^{[مئل ڳنڍڻو]}

[15] "Licking hot metal spoons to expose lies: Egypt's oldest tribal judicial system". Al Arabiya English. حاصل ڪيل 2021-05-06.

[16] "ANCIENT JUDICIAL METHODS FOR THE DETECTION OF DECEPTION". The British Polygraph Society. حاصل ڪيل 31 March 2024. ORDEAL OF RICE CHEWING — ANCIENT CHINA — CIRCA 500 BC

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]