مواد ڏانھن هلو

شير منڊل

کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان


شير منڊل

شير منڊل (شير شاهه جو پاڙو) 16 صدي جي تاريخي لئبرري آهي جيڪو پرانا قلعي جي اندر دهلي، هندستان ۾ واقع آهي. انڊو-اسلامي، تيموري ۽ فارسي فن تعمير جي ميلاپ ۾ ٺهيل، هي قلعي اندر محلات جو واحد ڍانچو آهي ۽ سياحن جي ڪشش جو مرڪز بڻجي ويو آهي.[1]

پتو

[سنواريو]

شير منڊل هڪ حمام (ترڪ شاهي حمام) جي اوڀر طرف آهي پرانا قلعي جي ڏکڻ اوڀر طرف، دهلي، هندستان ۾.[2] قلعي جي بلند ترين چوٽي هن عمارت جي قبضي ۾ آهي.[3]

تاريخ

[سنواريو]

همايون جو موت

[سنواريو]

مڃيو وڃي ٿو ته مغل شهنشاهه همايون هن عمارت کي پنهنجي لائبريري طور استعمال ڪيو هو. جڏهن ته معاصر تاريخي احوال ۾ همايون جي وفات جي تفصيل تي بحث نه ڪيو ويو آهي، پر ابوالفضل، نظام الدين احمد، فرشته ۽ بدايوني، جيڪي ٻئي همايون جي پٽ اڪبر جي شاهي درٻار ۾ ممتاز عهدن تي فائز هئا، ان واقعي کي قلمبند ڪيو.[4]

فاضل لکي ٿو ته، 20 جنوري 1556ع تي (ٻين ذريعن موجب 24 جنوري) همايون پنهنجي مضمونن کي برڪت ڏيڻ لاءِ تازو ٺهيل لائبريريءَ جي ڇت تي ويٺو هو. هن کان توقع ڪئي وئي هئي ته هو مختلف آفيسرن جي ترقين جو اعلان هڪ تقريب ۾ ڪندو، جيڪو وينس جي اڀرڻ سان ٺهيو هو، جنهن لاءِ هن پنهنجي فلڪيات جي ماهرن کي گهرايو هو.[5] شام ڌاري، هن نزول شروع ڪيو ۽ اڃا ٻئي قدم تي پهتو هو ته هن اذان (مسلمانن جي اذان) ٻڌي.[6]همايون فرضي طور تي دعا ڪرڻ لاءِ قدمن تي ويٺو ۽ جيئن ئي اٿي بيٺو ته هن جي هڪ ٽنگ هن جي چادر سان لڳي وئي، [7] جنهن جي نتيجي ۾ هو ڏاڪڻ تان هيٺ ڪري پيو. هن کي پنهنجي مندر ۾ زخم آيو ۽ هڪ کان ٽن ڏينهن بعد مري ويو.[8]

نظام الدين، ملا احمد، فرشته، بدايون وغيره. هن نسخي جي تصديق ڪئي، جيتوڻيڪ معمولي تبديلين سان. سيد علي رئيس، جيڪو حادثي وقت اتي موجود هو، ساڳئي واقعن کي ياد ڪيو ۽ عمارت کي خوشيءَ جو قلعو قرار ڏنو.[9]

تعمير جي باري ۾ تڪرار

[سنواريو]

عمارت (۽ قلعي) جي اڏاوت ۾ شير شاهه سوري ۽ همايون جو ڪردار اختلافي آهي.[10]

شير منڊل اڳ ۾ اهو سمجهيو ويندو هو ته سوري حڪمران شير شاهه سوري 1541 ۾ تعمير ڪرايو هو [11] هڪ تفريح گاهه جي طور تي.[12][13] نالو پهريون ڀيرو تاريخ دائودي جي مصنف عبدالله طرفان استعمال ڪيو ويو، جنهن ان کي شير شاهه پاران نامکمل ڇڏي ڏيڻ جي وضاحت ڪئي.[14] ڪيٿرائن ايشر، هندستاني ۽ اسلامي فن جي ماهر،[15] ۽ ٻين [ڪير؟] شروعات ۾ اهو موقف اختيار ڪيو هو ته انهن پاسن جي ڪري پراڻن قلعي کي شير ڳڙهه سان ڀيٽيو وڃي ٿو ۽ شير منڊل کي شير شاهه تعمير ڪرايو هو. . تاريخدان پرسيول اسپيئر جو خيال آهي ته ان کي شير شاهه تعمير ڪرايو هو.

جڏهن ته، ٻين آثار قديمه ۽ ادبي ثبوتن جي کوٽ جو ذڪر ڪيو آهي ته جيئن قلعي کهنه مسجد کي شير شاهه جي مسجد سان ڳنڍڻ يا پرانا قلعي جي پاڙي کي شير منڊل سان ڳنڍي سگهجي.[16]محلات ۾ موجود يادگارن جا معاصر ادبي بيان ان خيال جي حمايت نٿا ڪن ته شير شاهه دين پنه کي تباهه ڪيو (۽ ان جي جاءِ تي رکيو)، جيئن شير ڳڙهه کي پراڻن قلعي سان لاڳاپيل نظرين مان ظاهر ٿئي ٿو.[17] ابوالفضل ۽ بدعوني واضح طور تي ذڪر ڪن ٿا ته شير شاهه قلعي دين پناهه جي وچ ۾ هڪ وسيع شهر قائم ڪيو، جنهن کي محمد همايون پادشاه تعمير ڪرايو ۽ فيروز آباد[18]1580ع جي شروعات ۾ دهليءَ جو دورو ڪندڙ اينٿوني مونسيرت، پڻ دين پنه جي وجود کي رڪارڊ ڪيو. ان کان سواءِ قلعي ڪوهنا مسجد ۽ نه ئي درگاهه شير شاهه[19] جي عمارتن سان مشابهت رکي ٿي.مثال طور، مسجد جو مستطيل منصوبا، ان جي پنجن بيز، انسٽٽ ڪالونيٽ ۽ اوڪٽاگونل ڪنڊ ٽاورز سان لڳ ڀڳ جمالي ڪمالي جي مسجد سان ملندڙ جلندڙ آهي، جيڪا بابر جي دور ۾ شروع ٿي هئي[20] ٻئي طرف ٻه ماڙ پاٿليون، ان جي اٺڪوني منصوبي، مستطيل آرائشي پينل ۽ وڏي ڇتري سان، ويجهڙائي ۾ ڪيترن ئي محلات سان مشابهت رکي ٿو، جيڪي خواندامير ۽ گلبدام بيگم پاران همايون جي فن تعمير جي بيانن ۾ بيان ڪيا ويا آهن.[21]سڀ کان اهم ڳالهه ته بدايوني، همايون جي موت جي پنهنجي تواريخ ۾، نمايان طور تي ذڪر ڪيو آهي ته اها عمارت همايون پاڻ ٺاهي هئي.[22] رام ناٿ شير منڊل جي اڏاوتي جوڙجڪ ڏانهن اشارو ڪري ٿو ته هڪ هم جنس تعمير جو ثبوت آهي جيڪو همايون جي طرز سان مطابقت رکي ٿو[23].

استعمال بابت تڪرار

[سنواريو]

اسٽيفن ڪار، 1876 جي رياستي گزيٽيئر ۾ لکيو، شير مدل جي استعمال کي مضبوطيء سان رد ڪري ڇڏيو، ڪنهن به قسم جي محلات جي طور تي يا هڪ پاسي واري ٽاور جي طور تي[24]. رام ناٿ پڻ نوٽ ڪيو ته ان ساخت کي اڻڄاتل محلات سان گهٽ ۾ گهٽ مشابهت نه هجڻ سان گڏوگڏ المارين، طاقن يا ڪنهن ٻي خصوصيت جي کوٽ آهي جيڪا شايد لائبريري جي طور تي ان جي استعمال کي جائز قرار ڏئي سگهي ٿي.[25] ناٿ، پنهنجي جاگرافيائي بيهڪ ۽ ادبي ادبي ذخيري جي روشنيءَ ۾، تجويز ڏني ته ان کي فلڪياتي مشاهدي جي طور تي استعمال ڪيو وڃي ۽ ان جو نالو سور منڊل رکيو وڃي، جيڪو ان غلط عقيدي جي بنياد تي ان جو موجوده نالو رکيو ويو ته شير شاهه سڄو قلعو شهر تباهه ڪري ڇڏيو هو.[26]

اڏارت

[سنواريو]

عمارت هڪ ٻه ماڙ آڪٽاگونل ڍانچي آهي (اٽڪل 60 فوٽ (18مي) اوچائي[27]) ڳاڙهي پٿر جي ٺهيل آهي.[28] ٻه ڏاکڻيون، تنگ ۽ بي ترتيب گرينائيٽ ڏاڪڻيون، اٽڪل ارڙهن قدمن جون، هر هڪ اتر ۽ ڏاکڻي ديوار سان گڏ ٻن منزلن کي ڳنڍينديون آهن.[29][30] ڇت سان گڏ مٿئين منزل کي ملندڙ هڪ واحد ڏاڪڻ آهي.[31] ٻن منزلن جي وچ ۾ ڪاري سليٽ جو هڪ پڃرو آهي.[32]

مٿئين ماڙ کي ننڍڙن ڇڳن (مٿين ڇتن) سان محفوظ ڪيو ويو آهي، جن جي مٿان ڪنڊا آهن، جڏهن ته پهرئين ماڙ جا ڇڳا وقت گذرڻ سان گڏ تباهه ٿي ويا آهن.[33] ڇت جي وچ ۾ هڪ وسيع آڪٽاگونل ڇتري آهي، جنهن جو هر ستون 2.64 ميٽر (8.7 فوٽ) جي فاصلي سان الڳ ٿيل آهي.[34] هن ماڙ جي دادو ۾ هڪ 12 نقطن وارو تارو آهي، [35] جنهن کي همايون هڪ ڪلاسيڪل انگ هجڻ جي باوجود به تمام سٺو سمجهندو هو.[36]

سياحت

[سنواريو]

شير منڊل جي مٿئين ماڙ سياحن لاءِ محدود آهي.[37]

حوالا

[سنواريو]
  1. ↑ Koch, Ebba (1991). Mughal Architecture: An Outline of Its History and Development (1526-1858). Prestel. pp. 37. https://archive.org/details/in.gov.ignca.79132. Retrieved 3 May 2019. 
  2. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  3. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  4. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  5. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  6. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  7. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  8. ↑ Banerji, S. K. (1938). Humayun Badshah. Oxford University Press. pp. 97, 232. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.511547. 
  9. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  10. ↑ D'Ayala, Dina; Fodde, Enrico (2 June 2008) (en ۾). Structural Analysis of Historic Construction: Preserving Safety and Significance, Two Volume Set: Proceedings of the VI International Conference on Structural Analysis of Historic Construction, SAHC08, 2-4 July 2008, Bath, United Kingdom. CRC Press. pp. 290. ISBN 9781439828229. https://books.google.com/books?id=TVnRBQAAQBAJ. 
  11. ↑ Carr, Stephen (1876). The Archaeology and Monumental Remains of Delhi. Aryan Books. p. 193. ISBN 978-8173052224. https://books.google.com/books?id=irplPWarTG8C. 
  12. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  13. ↑ Koch, Ebba (1991). Mughal Architecture: An Outline of Its History and Development (1526-1858). Prestel. pp. 37. https://archive.org/details/in.gov.ignca.79132. Retrieved 3 May 2019. 
  14. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  15. ↑ "Catherine B Asher : College of Liberal Arts : U of M". apps.cla.umn.edu. وقت 14 July 2017 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 22 May 2019.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  16. ↑ Lowry, Glenn David (August 1982) (en ۾). The tomb of Nasir-ud-Din Muhammad Humayun. Harvard University. OCLC 77585589. https://www.worldcat.org/oclc/77585589. Retrieved 3 June 2019. 
  17. ↑ Lowry, Glenn David (August 1982) (en ۾). The tomb of Nasir-ud-Din Muhammad Humayun. Harvard University. OCLC 77585589. https://www.worldcat.org/oclc/77585589. Retrieved 3 June 2019. 
  18. ↑ Lowry, Glenn David (August 1982) (en ۾). The tomb of Nasir-ud-Din Muhammad Humayun. Harvard University. OCLC 77585589. https://www.worldcat.org/oclc/77585589. Retrieved 3 June 2019. 
  19. ↑ Lowry, Glenn David (August 1982) (en ۾). The tomb of Nasir-ud-Din Muhammad Humayun. Harvard University. OCLC 77585589. https://www.worldcat.org/oclc/77585589. Retrieved 3 June 2019. 
  20. ↑ Lowry, Glenn David (August 1982) (en ۾). The tomb of Nasir-ud-Din Muhammad Humayun. Harvard University. OCLC 77585589. https://www.worldcat.org/oclc/77585589. Retrieved 3 June 2019. 
  21. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  22. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  23. ↑ Asher, Catherine Ella Blanshard. (1992). Architecture of Mughal India. Cambridge University Press. pp. 33. ISBN 0521267285. OCLC 1057943833. https://archive.org/details/CatherineB.AsherTheNewCambridgeHistoryOfbOk.org. 
  24. ↑ Carr, Stephen (1876). The Archaeology and Monumental Remains of Delhi. Aryan Books. p. 193. ISBN 978-8173052224. https://books.google.com/books?id=irplPWarTG8C. 
  25. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  26. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  27. ↑ Carr, Stephen (1876). The Archaeology and Monumental Remains of Delhi. Aryan Books. p. 193. ISBN 978-8173052224. https://books.google.com/books?id=irplPWarTG8C. 
  28. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  29. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  30. ↑ Carr, Stephen (1876). The Archaeology and Monumental Remains of Delhi. Aryan Books. p. 193. ISBN 978-8173052224. https://books.google.com/books?id=irplPWarTG8C. 
  31. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  32. ↑ Carr, Stephen (1876). The Archaeology and Monumental Remains of Delhi. Aryan Books. p. 193. ISBN 978-8173052224. https://books.google.com/books?id=irplPWarTG8C. 
  33. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  34. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  35. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  36. ↑ Nath, Ram (1982). History of Mughal architecture.. Abhinav. ISBN 039102650X. OCLC 59153735. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532498. سانچو:Page needed
  37. ↑ Delhi Chapter, INTACH. "Purana Qila and its surroundings" (PDF). World Monuments Fund. حاصل ڪيل 7 June 2019. 
"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=شير_منڊل&oldid=296940" تان ورتل